Corona salgınının yayılmasını engellemek için alınan önlemler nedeniyle restoranların kapanması, gıda sektöründe tedarik zincirinin kırılmasına yol açtı. Restoranların kapanmasıyla birlikte ürün fazlasıyla karşı karşıya kalan ve ellerinde kalan ürünleri depolamada zorlanan çiftçi ve hayvancılar, sütten marula, tavuktan domuza birçok ürünü imha etmek zorunda kaldı. Bunun bir nedeni, restoran gibi gıda hizmeti sektörünün tedarikçisi olan işletmelerin kısa süre içinde faaliyet alanı değiştirip süpermarketlere gıda satışına geçiş yapamaması.
Amerikan et tedarikçisi ve gıda işleme firması Tyson Foods'un başkanı John Tyson, mezbahaların kapanması nedeniyle milyonlarca domuz, tavuk ve büyükbaş hayvanın imha edileceğini söyledi.
Günlük domuz eti üretiminin üçte bir oranında azaldığı Amerika'da Corona salgınından en çok etkilenenlerin başında domuz besicileri geliyor. Açık havada, çayırlarda tutulabilen büyükbaş hayvanların aksine domuzların ısı kontrollu barınaklarda yetiştirilerek mezbahalara gönderilmeden önce yağlandırılması gerekiyor.
Iowa eyaletinde domuz üreten çiftçi Al Van Beek, yeni doğacak 7 bin 500 domuz yavrusuna açacak yeri olmadığı için hamile domuzlara ilaç enjekte ederek düşük yaptırmak zorunda kalmış. Van Beek ve başka birçok çiftçi, ellerinde kalan hayvanlara yer olmadığı ya da bu hayvanları besleyecek yeterli mali güce sahip olmadıkları için hayvanları itlaf etmek zorunda kalıyor.
Aralarında Smithfield Foods Inc, Cargill Inc, JBS USA ve Tyson Foods Inc'in de bulunduğu Amerika'nın en büyük et firmaları, Nisan başından bu yana 20'den fazla mezbahada ve et işleme tesisinde işçilerin Corona virüsüne yakalanıp hastalanması üzerine faaliyetlerini durdurdu. Bu durum, küresel çapta ek sıkıntısı yaşanacağı korkularını körüklüyor.
Tavuklar gazla itlaf edildi
Minnesota eyaletindeyse tavukçuluk yapan Kerry ve Barb Mergen, ay başında 61 bin adet tavuğu, karbondioksitle zehirleyerek itlaf etmek zorunda kaldı.
Mergen çiftinin yetiştirdiği tavukların da sahibi olan Wisconsin eyaletindeki Daybreak Foods firması, restoranlara ve hazır gıda imal eden şirketlere sıvı yumurta tedarik ediyor. Amerika'nın Ortabatı eyaletlerindeki çiftliklerde 14 buçuk milyon adet tavuk sahibi olan firma, restoranların kapanması üzerine şimdi süpermarketlere tavuk ürünleri tedarik etmeye çalışıyor.
Ancak Amerika çapında yumurta kartonu sıkıntısı yaşanması ve her bir yumurtayı süpermarketlerde satışa sunulmadan önce boyutlarına göre sınıflandırma gerekliliği, firmanın işini zorlaştırıyor. Bu 14 buçuk milyon tavuğun ne kadarının itlaf edildiği ise açıklanmadı.
Iowa eyaletinden çiftçi Dean Meyer ve diğer üreticiler, her hafta yeni doğan yaklaşık 125 domuz yavrusunu itlaf ediyor. Meyer, kriz sona erene kadar ürünlerini itlaf etmeyi sürdüreceklerini söylüyor. En küçük yavrularsa gübre haline getiriliyor.
Zorunlu itlaf gıda sıkıntısına neden oluyor
Amerika olası bir gıda sıkıntısıyla karşı karşıya kalırken süpermarketler ve gıda bankaları, hayvanların zorunlu olarak itlaf edilmesi nedeniyle et talebini karşılamakta zorlanıyor.
Amerika'nın domuz eti ihtiyacının üçte birini karşılayan Iowa eyaletinin Valisi Kim Reynolds ve eyaleti temsil eden iki senatör, Joni Ernst ve Chuck Grassley, Trump yönetimine gönderdikleri mektupta, hayvanların itlaf edilmesi ve itlaf edilen hayvanların doğru şekilde imha edilmesi için mali yardım ve destek talebinde bulundu.
Öte yandan ABD Tarım Bakanlığı, hayvancıların ürünlerine pazar bulmalarına ya da gerekli durumlarda fazla hayvanların imha edilmesine yardımcı olmak için bir koordinasyon merkezi kurulacağını açıkladı.
Bazı çiftçilerse ellerinde kalan sığır ve domuz yavrularını ücretsiz olarak dağıtıyor. Bu da domuz yavrusu başına çiftçiler için yaklaşık 38 dolarlık kayıp anlamına geliyor.
Sadece ABD’de değil Kanada’da da çiftçiler satamadıkları ya da barındırıp besleyemeyecekleri hayvanları itlaf etmek zorunda kalıyor. Prens Edward Adası'nda bir domuz üreticisi, kesime hazır 120 kiloluk domuzlarını, kesilecek mezbaha bulunamadığı için çöp sahasına atmak zorunda kalmış.
Üreticiler umutsuz
Corona salgınının tarım ve hayvancılık sektörüne indirdiği bu son darbe, yıllardır süren zorlu hava durumunu, emtia fiyatlarındaki düşüşü ve Trump yönetiminin Çin'e ve diğer kilit pazarlara karşı açtığı ticaret savaşını izliyor. Ancak bu son kriz, çiftçiler için sadece gelir kaybı anlamına gelmiyor. Ekonomisi tarıma dayalı kasabaları etkisi altına alan pandemi krizi, kırsal toplumları umutsuzluğa, utanca ve kedere sürüklüyor.
Yetiştirdikleri ürünlerin özellikle de milyonlarca kişinin işsiz kaldığı ve gıda bankalarına yönelmek durumunda olduğu kriz dönemlerinde ülkeyi beslediği gerçeğiyle gurur duyan çiftçiler, şimdiyse ürünlerini imha etmek zorunda kalıyor.
Wisconsin eyaletinde mandıracılık yapan iki çiftçi, Reuters haber ajansına, ellerinde kalan sütü dökmek zorunda kaldıkları için kısa süre önce ölüm tehditleri aldıklarını söylüyor.
Çiftçilerden biri, ''Bize, 'Bu kadar çok insan açken ne cüretle gıdayı çöpe atarsınız?' diyorlar. Ama çiftçiliğin nasıl işlediğini bilmiyorlar. İnanın bu durum bizi de çok üzüyor'' diyor.
5 milyar dolar kayıp bekleniyor
Öte yandan et ve tarım ürünlerinin fiyatı hızla düşmesine rağmen süpermarketlerdeki et ve yumurta fiyatlarının yükseldiği görülüyor. On gün önce yumurtanın ortalama fiyatının yüzde 40, tavuğun yüzde 5,4, sığır etininse yüzde 5,8 oranında artması, bunun net bir göstergesi.
Amerikan Ulusal Domuz Üreticileri Konseyi verilerine göre ülke çapındaki üreticiler, pandeminin tedarik zincirinde yol açtığı kırılma nedeniyle domuz başına yaklaşık 37 dolar olmak üzere yıl sonuna kadar yaklaşık 5 milyar dolar kayba uğrayacak.
ABD'deki en büyük tarım örgütü Amerikan Tarım Bürosu Federasyonu ise hükümetin kısa süre önce çiftçiler için hazırladığı 19 milyar dolarlık Corona acil yardım paketinin itlaf edilen hayvanlar için ödeme içermediğini kaydediyor. Tarım Bakanlığı ise ödeme programının halen geliştirilmekte olduğunu, yardım taleplerinin bakanlığın elindeki kaynakların üzerinde olduğunu bildirdi.
