Beyaz Saray, Rus paralı asker grubu Wagner'in Ukrayna'da ön cephede savaşan mahkumlara kötü muamelede bulunduğu ve bu mahkumlar arasındaki ölümlerin şaşkınlık verici boyutlara ulaştığı şeklinde, uzmanların uzun zamandır dile getirdiği durumu VOA'e yaptığı açıklamayla doğruladı.
Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi Stratejik İletişim Koordinatörü John Kirby, VOA'e verdiği söyleşide, "Mahkumlar arasındaki ölüm oranları aşırı derecede yüksek. Aslında verdikleri kayıpların yüzde 90'ının mahkumlar olduğunu düşünüyoruz" dedi.
Rusya, Ukrayna'daki toprak kazanımlarını elinde tutmada zorlanırken Amerikalı yetkililer, savaşın ön saflarına sürmek üzere binlerce tutukluyu bünyesine katması için Kremlin'in Wagner'e giderek daha fazla ihtiyaç duymaya başladığını kaydediyor.
ABD istihbaratının tahminlerine göre, Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin'e yakın bir oligark olan Yevgeni Prigojin'in başkanlığındaki özel askeri şirket Wagner'ın Ukrayna'da 50 bin askeri bulunuyor. Bunların 40 bininin Rus mahkumlar olduğu tahmin ediliyor.
Prigojin, yaz mevsimi ortasında Rusya genelinde bazı hapishanelere gitti. Amaç, savaşmaları için mahkumları silah altına almaktı.
Binlerce Rus mahkumun Wagner'e katılmayı kabul etmesi, Prigojin'in çabalarının başarılı olduğuna işaret ediyor.
Medeni haklar örgütü Demir Parmaklıklar Ardındaki Rusya'nın Direktörü Olda Romanova, VOA'e, Wagner'le altı aylık sözleşme imzalayan mahkumlara ayda 3 bin dolar ödendiğini söyledi. Ancak bu mahkumları motive eden unsur, para değil.
Romanova, "Bu mahkumları elbette ki özgürlüklerine kavuşmak motive ediyor" dedi. Wagner'e katılan mahkumlara tam af ve sözleşmelerinin bitimininde serbest bırakılma sözü veriliyor.
Ancak ön cephedeki gerçekliklerin farklı olması ve Wagner komutanlarının kötü muamelesinin şok etkisi yaratması, 2022 sonunda gruba katılmaya istekli mahkum sayısının azalmasıyla sonuçlandı.
Romanova, "Mahkum akışı gerçekten zayıfladı. Bunun öncelikli nedeni yargısız infazlar, tutulmayan sözler ve elbette ki aşırı yüksek ölüm oranları" diyor.
Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski'nin siyasi danışmanı Mihailo Podolyak, geçen haftaki bir Twitter paylaşımında, "Ukrayna'ya savaşmak için getirilen 38 bin 244 Rus mahkumun yüzde 77'si öldü, yaralandı, yakalandı ya da kayboldu" ayrıntısını verdi.
Savaşta gösterdiği performansın planlar çerçevesinde ilerlediğini ve askerlerinin kazanımları pekiştirdiğini kaydeden Moskova, savaşta ölenlerin sayılarına ilişkin yabancı ve bağımsız kaynakların verilerini reddediyor.
Ancak bu açıklamalar, Rus askerlerin Ukrayna'nın güney ve kuzeydoğusunda geri çekilmesi, Donbas'ta ön safları tutması için binlerce mahkum kullanılması ve Cumhurbaşkanı Putin'in Eylül ayında 300 bin sivili silah altına almak için başlattığı kısmi seferberlik gibi sahadaki gerçeklikle taban tabana zıtlık oluşturuyor
Beklenmedik koşullar
Merkezi Londra'da bulunan ve Kremlin'e yakın kişilerin kriminal faaliyetlerini izleyen Dossier Center'dan müfettiş Denis Korotkov, VOA'e verdiği söyleşide, "Bildiğim kadarıyla ilk başta Wagner'in Ukrayna'daki savaşa katılması beklenmiyordu" dedi.
Korotkov, "Ancak 2022'nin Mart-Nisan aylarında Rus ordusunun alaylarının büyük çoğunlukla tahrip edilmesi ve gücünü kaybetmesi üzerine Wagner birdenbire Ukrayna'da ortaya çıkıverdi ve Rusya'nın en profesyonel askeri birimlerinden biri olduğu anlaşıldı" şeklinde konuştu.
Kurulduğu 2014 yılından bu yana Wagner'in fiziksel muayene ve özgeçmiş taraması gibi güçlü ve seçici bir protokol uyguladığını söyleyen Korotkov, "Ancak 2022 ilkbaharında her şey değişti. Kollarınız, bacaklarınız ve tercihen bir kafanız varsa gruba alınıyordunuz" dedi.
Ukrayna'da verdiği ağır personel kayıpları, Wagner'i, mahkumları bünyesinde katmak zorunda bıraktı. Bu mahkumların Ukrayna'daki savaş alanlarına sürülmesi, hukukçular ve insan hakları aktivistleri tarafından şiddetle kınanıyor.
Ukraynalı savaş muhabiri Yuri Butusov, teslim olan ya da yakalanan eski Wagner mahkumlarıyla söyleşi yaptı. VOA'e konuşan Butusov, geçen ay Soledar için verilen savaşta Ruslar'ın günde birkaç yüz askerini kaybettiğini, bunların neredeyse tamamınınsa mahkumlar olduğunu belirtti.
"Bunlara yer doldurucular deniyor" diyen Butusov, "Ukrayna ateş mevzilerine saldırmak için düşman, mahkumlardan oluşan taburları kullanıyor. Bu yeni bir uygulama değil. Sovyetler Birliği döneminde Stalin de bunu yapardı" dedi.
Sovyet gulag tutuklularından oluşan İkinci Dünya Savaşı taburlarına, herhangi bir ağır silah desteği olmadan yoğun ateş hattını kırmak gibi en zor görevler verilirdi.
Butusov, Rusya'nın yeterli donanıma sahip olmayan mahkumlarının da, Ukrayna topçu ateşini üzerlerine çekmek gibi benzer misyonlar için kullanıldığının altını çizdi.
Butusov, "Üzerlerine ateş açıldığında Rus komutanlar düşmanın toplarının yerini tespit ediyor" ayrıntısını paylaştı.
Çıkış yok
Gözlemciler, hiçbir söz hakkı olmayan mahkumların kötü muameleyi kabullenmekten başka seçeneği olmadığını kaydediyor. Wagner komutanlarına baş kaldırmak ya da ciddi bir yüzleşme içine girmek genellikle ölümle cezalandırılıyor. Sözleşme sürelerini tamamlayıp özgürlük hakkı elde eden mahkum sayısının çok az olduğu biliniyor.
Romanova, Prigojin'in silah altına aldığı on binlerce mahkumdan sadece 106'sının serbest bırakılarak evlerine dönmelerine izin verildiğini ancak hepsinin şimdiden yeni sözleşmeler imzaladığının görüldüğünü söyledi.
Wagner'in mahkumlar arasındaki popülaritesinin azalmasının, Kremlin'in jeopolitik emelleri için kullanılmaları planını sekteye uğratma olasılığının düşüklüğüne dikkat çeken Romanova, "Prigojin hapishanelerden 20 ila 30 bin kişi daha çıkaracak ve sonra yetkililer, resmi seferberlik başlatacak" şeklinde konuştu.
