İstisnai vatandaşlık 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 12. Maddesi kapsamında düzenlenmektedir.
Buna göre, milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak şartıyla Cumhurbaşkanı kararı ile yabancılar Türk vatandaşlığı alabilmektedir.
“İstisnai vatandaşlık” kapsamında, Türkiye’ye sanayi tesisleri getiren veya bilimsel, teknolojik, ekonomik, sosyal, sportif, kültürel, sanatsal alanlarda olağanüstü hizmeti geçen ya da geçeceği düşünülen ve ilgili bakanlıklarca haklarında gerekçeli teklifte bulunan kişiler vatandaş olabilmektedir.
Kanunun detaylarında ise şu bilgilere yer verilmektedir:
- En az 400 bin Amerikan doları veya karşılığı döviz tutarındaki taşınmazı satın almak
- En az 50 kişilik istihdam oluşturduğu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca tespit edilen
- En az 500 bin Amerikan doları veya karşılı döviz tutarında mevduatı 3 yıl tutma şartıyla Türkiye’de faaliyet gösteren bankalara yatırdığı Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunca tespit edilen
- En az 500 bin Amerikan doları veya karşılığı döviz tutarında gayrimenkul yatırım fonu katılma payı veya girişim sermayesi yatırım fonu katılma payını en az 3 yıl elinde tutma şartıyla satın aldığı Sermaye Piyasası Kurulunca tespit edilen
- En az 500 bin Amerikan doları veya karşılığı döviz tutarında katkı payını, kapsamı Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından belirlenen kişilere istisnai Türk vatandaşlığı verilebiliyor.
Diğer yandan, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 31’inci maddesinin birinci fıkrasının j bendi uyarınca, ikamet izni alanlar ile Turkuvaz Kart sahibi yabancılar ve bunların yabancı eşi ve çocukları, ayrıca vatandaşlığa alınması zaruri görülen kişiler ile göçmen olarak kabul edilen kişiler Türk vatandaşlığı alabiliyor.
Ancak Suriye’deki savaştan kaçarak Türkiye’ye gelen geçici koruma altındaki Suriyeliler’in ikamete geçiş hakları ve Turkuvaz kart sahibi olma hakları bulunmamaktadır.
Evlilik yoluyla Türk vatandaşlığı ise Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 16. Maddesi kapsamında düzenlenmektedir. Buna göre, bir Türk vatandaşı ile en az üç yıl evli olan ve evliliği devam eden yabancılar Türk vatandaşlığını kazanmak üzere başvuruda bulunabilir.
Ancak geçici koruma kapsamında geçirilen süreler evlenme yoluyla vatandaşlık hakkı kazanmada hesaplamaya katılmamaktadır. Dolayısıyla geçici koruma altındaki bir Suriyeli’nin statüsü değişmediği takdirde, Türk vatandaşıyla evli olsa bile vatandaşlık alamamaktadır.