Ukrayna ve Moldova’nın tam üye statüsüne yeşil ışık yakan Avrupa Birliği, yaklaşık 20 yıldır üyelik müzakerelerinin açılmasını bekleyen Sırbistan, Kuzey Makedonya ve Arnavutluk’a bekledikleri haberi veremedi. Bulgaristan’ın vetosu nedeniyle “üyelik müzakereleri başlamayan” üç Balkan ülkesinin lideri, Ukrayna'nın beklenen ilerlemesini memnuniyetle karşıladıklarını ancak, “nihai söz verildikten neredeyse 20 yıl sonra kendi müzakerelerinin başlamaması nedeniyle ciddi hayal kırıklığı” yaşadıklarını söyledi.
Avrupa Birliği liderleri Ukrayna ve Moldova’ya “aday ülke” statüsü verilmesi, AB’nin genişlemesi ve Avrupa’nın geleceği projesini tartışmak üzere Brüksel’de toplandı. AB Konsey Başkanı Charles Michel, “Jeopolitik düzeyde de bu Avrupa Konseyi tarihi bir an olacak. Bugün AB’nin geleceğini, istikrarımızı, güvenliğimizi etkileyecek bir gün olacak” diye konuştu.
AB’ye üye 27 devlet ve hükümet başkanının katıldığı zirve öncesi, AB liderleri önce Batı Balkanlar’daki 6 ülke lideri ile bir araya geldi. Toplantıya AB’ye “aday ülke” statüsündeki Kuzey Makedonya, Karadağ, Sırbistan ve Arnavutluk ile “potansiyel aday” statüsündeki Bosna-Hersek ve Kosova katıldı. AB liderleri ile Batı Balkan yöneticileri zirvede, Kuzey Makedonya ve Arnavutluk ile Sırbistan’ın “katılım müzakerelerinin başlamasını” tartıştı.
Balkan ülkelerinin hayal kırıklığı
Toplantı girişinde konuşan Arnavutluk Başbakanı Edi Rama, ülkesinin 18 yıldır üyelik müzakerelerinin başlamasını beklediğine dikkat çekerek, “Ukraynalılar’a AB tarafından verilen aday ülke statüsü konusunda herhangi bir yanılsamaya sahip olmamalarını tavsiye ediyorum. Çünkü üyelik süreci çok uzun olacak. Ukrayna’ya statü vermek iyi bir şey, buna bir şey demiyorum, ama umarım Ukrayna halkı fazla hayal kırıklığına uğramaz” dedi.
AB-Batı Balkanlar zirvesinde 4 saat boyunca süren tartışmalarda uzlaşma sağlanamayınca, AB Konseyi Başkanı Charles Michel, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, planlanan basın toplantısını “zaman yetersizliği” nedeniyle iptal etti. Ancak bu sefer kameraların karşısına geçen 3 Balkan lideri toplantıda sert ifadelerle öfkelerini açıkça dile getirdi.
Bugün üyelik müzakerelerinin başlamasını bekleyen Arnavutluk Başbakanı Edi Rama, Sırbistan Cumhurbaşkanı Alexander Vuçiç ve Kuzey Makedonya Başbakanı Dimitar Kovaçevski ortak bir basın toplantısı ile bu tavrı protesto etti. Görüşmelerin ardından 3 Balkan ülkesi lideri Ukrayna'nın beklenen ilerlemesini memnuniyetle karşıladıklarını ancak, “nihai söz verildikten neredeyse yirmi yıl sonra kendi müzakerelerinin başlamadığı veya başlayan müzakerelerin sonuçlanmadığı” konusunda ciddi hayal kırıklıkları yaşadıklarını söyledi.
Arnavutluk Başbakanı Edi Rama, yıllardır süren genişleme çıkmazından duyduğu rahatsızlığı alaylı bir dille dışa vurarak, “AB iki rehineyi kurtarmaktan aciz. Özellikle savaş bağlamında iyi bir izlenim bırakmıyor. AB’ye acıyorum, umarım onlara yardımcı olabiliriz. Bir salgın, tehdit edici bir savaş bile onları birleştiremedi. Genişleme, ortak bir topluluk vizyonundan, bireysel devletlerin bir rehine aracına dönüştü. Avrupa güzel bir yer, güzel insanlar, güzel resimler, güzel sözler. Ama hakkımızı teslim etseler daha iyi olurdu. Bir gün AB'nin iyi üyeleri olacağız" diyen Rama, “yakında değilse bile, belki gelecek yüzyılda” diye ekledi.
Kovaçevski de, Bulgaristan'ın vetosunun "AB'nin güvenilirliğine bir darbe" olduğunu söyleyerek, ülkesinin 18 yıldır bekleme odasında sıkışıp kaldığını vurguladı. Kovaçevski, “Bu durumda sıkışıp kalamayız çünkü tek bir ülke engeli kaldıramıyor. İkili meselelerin çok taraflı bir mesele haline gelmesine izin vermemeliyiz” dedi. Fransa’nın uzlaşma önerisinin ise kabul edilemez olduğunu söyledi.
Bulgaristan Başbakanı’ndan “bir dahaki zirve” işareti
Eleştirilerin hedefindeki Bulgaristan Başbakanı Kiril Petkov da yaptığı açıklamada, Bulgaristan'ın bu AB zirvesi sırasında Kuzey Makedonya üzerindeki vetosunu kaldırma şansı olmadığını, ancak önümüzdeki günlerde bir çözümün yakın olabileceğini ima etti. Çarşamba günü parlamentoda yapılan güven oylamasını kaybetmesine rağmen ülkesini temsil eden Bulgaristan Başbakanı Kiril Petkov, sabah yaptığı açıklamada, daha fazla ayrıntı vermeden Bulgaristan parlamentosunda yakında Kuzey Makedonya'ya destek vermesini umduğunu söyledi.
Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksander Vuçiç de, “Açık Balkan” girişiminin üç ülke arasında bir fikir olduğunu ve özellikle Rusya veya Macaristan'dan gelen baskıyı reddederek herhangi bir dış etkiye maruz kalmadığını belirtti. Vuçiç, Arnavutluk ve Kuzey Makedonya ile aynı hayal kırıklıklarını paylaşmamakla birlikte, daha iyimser bir dil kullanarak, zor duruma bir çözüm bulmayı umduğunu söyledi.
AB yönetimi ise eleştirilere; Batı Balkanlar için “Ekonomik Yatırım Planı” gibi, bölgenin ekonomik toparlanmasına ve AB ile yakınlaşmasına yardımcı olmak, bölgenin bağlanabilirliğini ve direncini artıran stratejik projeleri desteklemek için 30 milyar Euro yatırım sağlamaya devam edeceği yanıtını veriyor.
Avrupa Siyasi Topluluğu önerisi
Zirvenin akşam yemeği bölümünde AB Liderleri, Ukrayna ve Moldova’ya aday ülke statüsü vermeyi içeren karar, AB’nin genişleme perspektifi ve dönem başkanı Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un farklı bir genişleme modeli olan “Avrupa Siyasi Topluluğu” önerisini tartışıyor. Rus ordusunun topraklarını işgalinden yaklaşık dört ay sonra Ukrayna, Avrupa Birliği liderlerinin “aday ülke” statüsü için Perşembe "yeşil ışık bekliyor.
AB liderlerinin Ukrayna ve Moldova’nın adaylığı konusunda olumlu karar alması bekleniyor. Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un “Avrupa Siyasi Topluluğu” (AST) önerisine ise
Polonya ve Baltık ülkeleri “evet” diyebilmek için, sonuç bildirgesine “AST’nin AB üyeliğine bir alternatif ya da bir genişleme süreci oluşturmayacağının” yazılmasını istedi.
