Başkan Barack Obama’nın, Amerika’nın Libyalı isyancılara gizli destek vermesini öngören bir kararname imzaladığı yolunda haberler var. Konuyu ilk kez New York Times gazetesi gündeme getirdi. Amerikalı başkanların bu tür gizli operasyonlara izin vermesi yeni bir olay değil.
Başkan Barack Obama, birkaç kez Libya lideri Muammer Kaddafi’nin çekilmesi gerektiğini söyledi. Amerika, Kaddafi’yi devirmek için bir dizi seçenek üzerinde duruyor. Bunlardan biri de gizli operasyonlar.
Uluslararası krizler sırasında Amerika başkanları, gelişmeleri etkilemek için diplomasiden askeri eyleme kadar birçok yola başvurur. Ama bunlar arasında bir yol daha vardır, o da gizli operasyon.
Bu tür operasyonlarda Amerikan hükümetleri, yabancı ülkelerde ekonomik, askeri ya da siyasi durumları değiştirmek için gizli eylemler düzenler. Gizli operasyonlar propaganda, seçim sonuçlarını değiştirme, mali destek, isyancıları eğitme ve silahlandırma hatta askeri darbeleri teşvik gibi unsurlar içerir.
Amerika Merkezi İstihbarat Örgütü CIA’nın, resmen yetki alıp almadığı ya da Libya’da nasıl bir çalışma gösterdiği bilinmiyor. Ancak ülkede durumun oldukça karışık olduğu kesin.
Washington’daki Georgetown Üniversitesi’nde istihbarat uzmanı olan Profesör Jennifer Simms, gizli operasyonların kimin destekleneceği ve nasıl sonuç alınacağı bilinmeden yürütülemeyeceğini söylüyor.
Gizli operasyonlara başvururken çok dikkatli olunması gerektiğini belirten Sims, bu tür eylemlere “başka bir seçenek bulamadık” mantığıyla girişilemeyeceğini, çok hassas davranılması gerektiğini vurguluyor.
Profesör Sims, gizli operasyonların, Amerika Başkanları için çok çekici olduğunu da vurguluyor.
Bu tür operasyonlarını iyi yanının, fazla güce başvurmadan sonuç almak olduğunu belirten Simms, bu şekilde Amerika’yı ön planda göstermeden ve tepkiye yolaçmadan hedefe ulaşabileceğini söylüyor. Ancak Profesör Sims, Amerika’nın gizli operasyon düzenlediği ortaya çıktığında bunun, açıkça yapılmasından çok daha kötü etki yapacağını hatırlatıyor.
Gizli operasyonlar, geleneksel olarak Amerikan Merkezi İstihbarat Örgütü CIA tarafından düzenlenir. 40 yıldır CIA’da çalışan Charles Allen, gizli operasyonlara ajanların değil politikacıların karar verdiğini, örgütün sadece bir araç olarak görev yaptığını söylüyor.
Allen, CIA’nin kendisinin gizli operasyon önermesinin ender olduğunu, önerinin başkan ve üst düzey yardımcılarından geldiğini, gizli operasyonların çapının başkandan başkana değiştiğini belirtiyor.
Amerikan Kongresi 1975’de gizli operasyonların yürütülmesi konusunda, yabancı ülke liderlerinin öldürülmesinin yasaklanması dahil çeşitli kısıtlamalar koydu. Başkanların gizli operasyonlara onay vermesi ve istihbarat çalışmalarını denetleyen sekiz Kongre üyesine bilgi vermesi şartı getirildi.
Bazı gizli operasyonlar, örneğin 1961’de Küba’nın Domuzlar Körfezi çıkartması gibi hezimetle sonuçlandı. 1980’lerde Sovyet işgaline karşı Afgan mücahitlerini destekleme operasyonu ise başta başarılı göründü ancak daha sonra Taleban ve el-Kaide örgütlerinin ortaya çıkmasına yolaçtı.
