Amerikalı yetkililer Senato üyelerine, Rusya’nın silah kontrolu konusundaki ihlalleri ve diğer bazı zarar verici eylemlerinin Washington ve Moskova arasındaki kritik nükleer anlaşmanın uzatılması konusunda karşılıklı güven ve inanca zarar verdiğini söyledi. Anlaşmanın süresi 2021 yılında doluyor.
Senato Dış İlişkiler Komisyonu’nda soruları yanıtlayan ABD Dışişleri Bakanlığı Silah Kontrolu Sorumlusu Andrea Thomson, “Rusya, silah kontrolu konusunda bir dizi uygulamayı ihlal ediyor ve Amerika’nın anlaşmada kalabilmesini sağlayacak güveni zedeliyor” diye konuştu.
Savunma Bakanlığı Siyasetten Sorumlu Müsteşar Yardımcısı David Trachtenberg de, “Sonuç olarak Rusya’yla silah kontrolu anlaşmasında sorunlar var çünkü Rusya sadece kendisine uyacak anlaşmalara sadık kalmaya ihtiyacı olduğuna inanıyor” dedi.
Müzakereleri Obama yönetimi tarafından yürütülen, Amerika ve Rusya’nın stratejik nükleer silah sayılarını sınırlayan yeni START anlaşması, 2011 yılında yürürlüğe girdi. Amerikalı yetkililer 10 yıllık anlaşmanın uzatılması ya da yeniden müzakere edilmesi konusunda Rus yetkililerle görüşmelerin devam ettiğini söylüyorlar. Ancak yetkililer, Rusya’nın önceden tespit edilen anlaşma konusundaki ihlallerinin konunun düğüm noktası olduğunu belirtiyorlar.
Thompson, “Rusya, karadan havaya füze programı kapsamında, Orta Menzilli Nükleer Silahlar Anlaşması’nı ihlal etmek konusunda ısrarcı davrandı. Bu yönetim, diplomatik, ekonomik ve askeri ambargoları devreye sokarak Rusya’nın anlaşma kurallarına dönmesi için baskı yaptı. Ancak Rusya’nın bu noktada olumlu bir adım atmaması kendilerinin bu anlaşmaya devam edecekleri konusundaki ümitlerimizi azaltıyor” dedi.
Rusya da Amerika’yı anlaşmanın kurallarını ihlal etmekle suçluyor. Aslında iki tarafın da yeni START anlaşmasının hükümlerine bağlı olduklarına inanılıyor. Amerika’nın yeni START anlaşmasını uzatacağı, yeniden müzakere edeceği ya da bitmesine izin vereceği noktasındaki kararı konusunda da Thompson, “Şu an verilmiş bir karar yok” dedi.
Idaho eyaletinden Cumhuriyetçi Senatör James Risch, Trump yönetiminin, Moskova’nın niyetleri ve anlaşmadan çekilmeye istekli görünümü konusundaki kuşkularını takdir ettiğini söylüyor.
Risch, “İyi niyetli olmayan taraflarla müzakere yürütmek bir sorundur. Rus yetkililer ciddi anlamda hilekar ve yalancı. Bu insanların iyi niyetli olup olmadıkları hakkında karar vermek için dünyada yaptıkları diğer şeylere bakmalısınız” dedi.
Ancak bazı Demokrat Partili’lere göre Rusya diğer anlaşmaları ihlal etse bile yeni START anlaşması ciddi anlamda yarar sağlıyor.
Maryland senatörü Ben Cardin, “Yeni START anlaşması bize Rusya’nın tesislerinde denetim yapma imkanı sunuyor ki bu son derece değerli. Kuzey Kore’nin nükleer programı olduğunu biliyoruz. Ama detaylarına hakim değiliz çünkü Kuzey Kore’nin tesislerini denetim hakkımız yok. Orada ne olup bittiğini göremiyoruz” dedi.
Komisyonun üst düzey Demokrat üyesi New Jersey senatörü Bob Menendez de aynı kaygıları dile getiriyor.
Menendez, “Bir anlaşmadan çekilmek ya da uzaklaşmak, elimizi güçlendirir mi ya da rakibimizin stoklarını da bilmeden masada söz hakkımızı kaybetmemize mi neden olur? Daha çok mu yoksa daha az mı güvenli?” diye sordu.
Trachtenberg bu konuda spekülasyon yapmak istemediğini belirtti ve “Tüm bu anlaşmalar konusundaki değerlendirmelerimize dair temkinli bir yaklaşım içindeyiz. Yönetimde bu konuda karar vermek konusunda bir acele görmüyorum” dedi.
Savunma Bakan Yardımcısı, “Anlaşmayı uzatma konusundaki niyet gerçekçi değerlendirmelere dayalı olmalı. Rusya’nın silah kontrolu konusundaki davranışları ışığında yeni anlaşma bizim ulusal güvenlik çıkarlarımıza uygun olmayı sürdürecek mi buna bakılmalı” dedi.
Bazı senatörlerse, Başkan Donald Trump’la Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin arasında Temmuz ayında Helsinki’de yapılan özel görüşmenin ayrıntılarını bilmediklerine dikkat çekiyorlar.
Menendez, “Hala iki liderin iki saatlik toplantıda neler konuştuklarına dair bilmediğimiz çok sayıda nokta var. Rusya’nın Birleşmiş Milletler Temsilcisi Anatoly Antonov’un gazetecilere Helsinki’de iki liderin silah kontrolu konusunda sözlü olarak bir uzlaşmaya vardıklarını söylediğini biliyoruz” dedi.
Menendez, “Başkan Rusya’yla silah kontrolu konusunda önemli kararlar aldı mı? Eğer aldıysa Kongre neden bu konuda bilgilendirilmedi?” diye sordu.
Thompson, silah kontrolu konusunun Helsinki’de görüşülen başlıklar arasında olmasının dışında birşey söyleyemeyeceğini belirtti.
