Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri Thomas Hammerberg tarafından hazırlanan ve Türkiye’deki ifade özgürlüğünü hem yasal düzenlemeler hem de uygulamalar bazında masaya yatıran rapor, Ankara’nın bu alanda atması gereken daha çok adım olduğunu ortaya koydu. Hammerberg’in Nisan ayı sonunda Türkiye’ye yaptığı ziyaret sonrası şekillenen belgede yer alan vurgular, Ankara’nın ifade özgürlüğü ve bununla bağlantılı olarak basın özgürlüğü konusunda karşılaştığı sorunların büyük ölçüde Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihatının gerektiği gibi uygulanmamasından kaynaklandığını gösteriyor.
Bir çok uluslararası kurum gibi Hammerberg de raporunda ceza davalarının uzun sürmesinden, uzun tutukluluk sürelerinden, delillere erişimde yaşanan sorunlardan ve savcıların yaklaşımından yakınıyor. Türk Ceza Kanunu ve Terörle Mücadele Kanunu’nun bazı maddelerinin ifade ve basın özgürlüğü önünde engel oluşturduğu ve medya çalışanlarını otosansüre ittiği de Avrupa Konseyi yetkilisinin dikkat çektiği unsurlar arasında yer alıyor.
İnternet, radyo ve televizyonla ilgili yasalarda acilen değişikliğe gidilmesi gerektiğinin altını çizen Hammerberg, Türkiye’de sıkça gündeme gelen internet yasakları için de “Demokratik bir toplumda gerekli olan sınırları aşıyor” ifadelerini kullanıyor.
İfade özgürlüğünü engelleyen unsurlar içeren Ceza Kanunu’nun 214, 215, 216 ,217, 220, 285, 288, 301 ve 318. maddelerinde değişiklik yapılması istenen belgede, “İfade özgürlüğü ve medya özgürlüğünün üzerindeki gereksiz baskıların kaldırılması için yargının siyasi baskılardan ve diğer baskılardan arındırılması kilit öneme sahip” deniliyor.
Savcı ve mahkemelerin, ifade özgürlüğü üzerinde önemli bir caydırıcı etki oluşturan, henüz basılmamış bir kitaba el koyma kararından derin kaygı duyulduğunun da belirtildiği raporda, “Halkı, iktidarı ve nüfuz sahiplerini zor duruma düşürecek gelişmeler de dahil olmak üzere, toplumdaki gelişmelerden haberdar eden bir kamu bekçisi olan medyaya özel bir önem verilmesi” isteniyor.
Şiddet ve sindirme eylemlerine karşı gazetecilerin korunmasına yönelik önlemler alınması çağrısına da yer verilen belgede, Türk makamları, mevcut sorunları yasal ve uygulamaya yönelik önlemlerin yanı sıra adalet sistemi dahilinde sistematik eğitim ve farkındalık artırmaya yönelik faaliyetlerle ele almaya davet ediliyor.
Bu tür belgelere genelde uzun ve detaylı şekilde yanıt veren Türkiye, bu kez oldukça kısa bir yanıtla yetindi. Hammerberg’in belgesine verilen yanıtta, “Türk hükümetinin ifade özgürlüğü alanını genişletmek konusunda kararlı olduğu ve değişim sürecinin devam edeceği” mesajı verildi.
