Üniversite öğrencilerinden roket bilimcilere kadar dünyanın dört bir yanındaki matematik meraklıları, her yıl 14 Mart’ta, yani ABD’deki tarih yazma şekline göre 3.14’te Pi Günü'nü kutluyor.
Birçok kişi bu özel günü, tatlı ya da tuzlu bir dilim turta ve hatta pizza ile kutlayarak geçiriyor.
Basitçe ifade etmek gerekirse Pi, bir dairenin çevresinin çapına oranını ifade eden matematiksel bir sabit.
Fizik, astronomi, mühendislik ve diğer alanlarda kullanılan birçok formülün bir parçasıdır ve binlerce yıl öncesine, eski Mısır, Babil ve Çin'e kadar uzanmakta.
Pi Günü’nün geçmişi ise, Amerikalı fizikçi Larry Shaw'ın San Francisco'daki bilim müzesi Exploratorium’da kutlamalara başladığı 1988 yılına dayanıyor. Ancak Pi Günü, bu tarihten sonraki yirmi yıl ulusal çapta tanınmadı.
2009 yılında Kongre, matematik ve bilime olan ilgiyi arttırmak amacıyla her 14 Mart'ı “kutlanacak bir gün” olarak belirledi. Bu tarihin seçilme nedeniyse, Amerika’da aylara öncelik verilen tarih yazma şekline göre Pi sayısının ilk üç basamağını temsil ediyor olması. 14 Mart, aynı zamanda Albert Einstein'ın da doğum günü.
Pi nedir?
Pi sayısı bir dairenin çevresini, çapını, yani dairenin tam ortasından geçen mesafeyi, ölçerek ve bunu 3.14 sayısıyla çarparak hesaplayabilir.
Sabit bir sayı olarak kabul edilir ve aynı zamanda sonsuzdur, yani matematiksel olarak irrasyoneldir.
Bilgisayarların icadından çok önce, Isaac Newton gibi bilim insanları ondalık basamakları elle hesaplamak için saatler harcadı.
Günümüzde araştırmacılar gelişmiş bilgisayarlar kullanarak Pi sayısı için trilyonlarca basamak buldular ancak bunun bir sonu yok.
Pi ismi nereden geliyor?
Galli matematikçi William Jones'un sayı için Yunan sembolünü kullanmaya başladığı 1706 yılına kadar isim verilmemişti.
Peki neden o harf? ‘P’ harfi, "çevresel" ve "çevre" anlamına gelen Latince kökenli ‘perifer’ ve ‘perimetre’ kelimelerindeki ilk Yunanca harf ve Pi, bir dairenin çevresinin çapına oranı.
Bazı pratik kullanım alanları nelerdir?
Bu sayı, bir anteni bir uyduya doğru bir şekilde yönlendirmenin anahtarı. Aynı zamanda rafineri ekipmanlarında ihtiyaç duyulan devasa bir silindirin boyutundan yazıcılarda kullanılan kağıt rulolarının boyutuna kadar birçok şeyin hesaplanmasına yardımcı oluyor.
Pi sayısı, çeşitli büyüklükteki binalarda ısıtma ve soğutucu sistemlerine hizmet eden bir tankın gerekli ölçeğini belirlemede de yararlı oluyor.
NASA ise Pi sayısını günlük olarak kullanıyor. Yörüngelerin, gezegenlerin ve diğer gök cisimlerinin konumlarının, roket itme unsurlarının, uzay aracı iletişiminin ve hatta bir araç Dünya'ya düştüğünde veya Mars'a indiğinde paraşütlerin doğru şekilde açılmasının hesaplanmasının anahtarı Pi sayısı.
Bilim insanları Pi sayısının sadece dokuz basamağını kullanarak Dünya'nın çevresini doğru hesaplayabildiğini ve her 25 bin milde (yaklaşık 40 bin kilometre) sadece çeyrek inç (0,6 santimetre) hata yaptığını söylüyor.
Sadece matematikle ilgili değil
Pi Günü’nün ilk olarak kutlandığı San Francisco’daki müzede her yıl Pi Tapınağı adı verilen dairesel bir plakanın etrafında 3.14 kez geçit töreni yapılıyor ve sonrasında da bol turtalı şenlikler dahil olmak üzere çeşitli etkinlikler düzenliyor.
Ülke çapında birçok etkinlik artık üniversite kampüslerinde gerçekleştiriliyor. Örneğin; Florida'daki Nova Southeastern Üniversitesi (NSU) bu yıl, "Mental Math Bingo" adlı bir oyun ve ücretsiz pizza ve tatlı olarak da turta dağıtıyor.
NSU’nun matematik bölümü başkanı Jason Gershman, "Pi Günü her yıl bize matematiği kutlamak, biraz eğlenmek ve matematiğin hepimizin hayatında ne kadar önemli olduğunun farkına varmak için bir yol sunuyor" diyor.
NASA'nın her yıl internet üzerinden düzenlediği "Pi Günü Yarışması", insanlara bir asteroidin yörüngesini ya da bir ay gezgininin belirli bir ay bölgesini incelemek için her gün kat etmesi gereken mesafeyi hesaplamak gibi, bazıları doğrudan uzay ajansının kendi oyun kitabından alınan çok sayıda oyun ve bulmaca sunuyor.
Peki Einstein?
Muhtemelen dünyanın en tanınmış bilim insanı olan Albert Einstein, 14 Mart 1879'da Almanya'da doğdu. Pi sayısının sonsuzluğu onun çığır açan teorilerinin çoğunda kullanıldı ve şimdi Pi Günü dünyaya onun başarılarını kutlamak için bir neden daha veriyor.
Ünlü fizikçi Stephen Hawking’in ise 14 Mart 2018'de hayata veda etmesi Pi’nin büyük bir sayı olduğu inancını sağlamlaştırıyor.
Ancak yine de Pi sayısı mükemmel bir sayı değil. Hawking bir keresinde şöyle demişti: "Evrenin temel kurallarından biri hiçbir şeyin mükemmel olmadığıdır. Mükemmellik diye bir şey yoktur. Kusurluluk olmasaydı, ne siz ne de ben var olurduk."
Forum