Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan bugün Ankara’da biraraya geliyor. Erdoğan, Putin’i akşam Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nda çalışma yemeğinde ağırlayacak. Putin’in, saat 19.00’da Ankara’da ikili heyet yemeğine katılması ve ardından Erdoğan ile saat 20.30’da başbaşa görüşmesi bekleniyor. Putin ve Erdoğan’ın, saat 21.30’da da ortak basın açıklaması yapması öngörülüyor. Ancak Cumhurbaşkanlığı kaynaklarınca, basın mensuplarından soru alınmayacağı bilgisi aktarıldı.
Putin ile Erdoğan’ın başlıca gündem maddeleri arasında Suriye ve Irak’taki gelişmeler yer alıyor. Uzmanlar, Türkiye’nin Rusya’dan IKBY’ye yönelik yaptırım beklentisi olduğunu, buna karşılık Rusya’nın da Ankara’dan Şam rejimiyle diplomasi sürecine girilmesini talep edebileceğini tahmin ediyor.
Liderler masada ne konuşacak?
Türkiye’nin, 2002–2008 yılları arasında Moskova Büyükelçiliği görevini yürütmüş olan Emekli Büyükelçi Kurtuluş Taşkent, Putin’in bugünkü ziyaretini Amerika’nın Sesi’ne değerlendirdi.
Kendi elçiliği döneminde Türkiye-Rusya ilişkilerinde adeta balayı atmosferi yaşandığını ve bunun devamını iki ülke çıkarlarına uygun gördüğünü kaydeden Taşkent, uçak krizine atıfta bulunarak, talihsiz olayların ardından ilişkilerin tekrar rayına oturduğunu belirtti.
Putin’in ziyaretinde Irak ve Suriye başlıkları öncelikli olmak üzere ikili ilişkileri etkileyen konuların ele alınacağını kaydeden Taşkent, “Rusya ve Türkiye’nin ayrıntılardaki farklılıklar dışında bölgedeki mevcut devletlerin toprak bütünlüğünün korunmasından yana olduğu” görüşünde. Bugünkü görüşmeden “anlayış birliği” çıkacağını düşündüğünü söyleyen Taşkent, Rusya’nın, Türkiye ile ilişkilerine büyük önem verdiğine hiç şüphe duymadığını da dile getirdi. Taşkent, 2002 yılında Moskova’da göreve başlarken güven mektubunu sunduğu Putin’in kendisine o dönemde iki ülke ilişkilerini “ortaklık” düzeyine çıkarma isteğini dile getirdiğini de aktardı. Türkiye’nin henüz IKBY’ye yönelik adımlarını netleştirmediğini de vurgulayan Taşkent, “Türkiye’nin bugün kendisine aktaracağı politika çizgisi itibariyle Putin dolayısıyla --Rusya da-- Türkiye ile ilişkilerin önemini, Ortadoğu’daki ülkelerin toprak bütünlüğünün önemini dikkate alarak hareket edecektir. Çünkü Ortadoğu’daki toprak bütünlüğü bozulursa nereden nereye gidilir kimse bunu bilemez. Dolayısıyla Türkiye ile Rusya arasındaki ilişkiler stratejik manada devam edecektir ve etmelidir diye düşünüyorum. Taktik planda bir takım görüş farklılıkları ise olabilir ve bu da normaldir düşüncesindeyim” dedi.
Hasan Kalyoncu Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Serdar Erdurmaz da “Irak ve Suriye eksenli pazarlıklar olmasını bekliyor. Erdurmaz, Amerika’nın Sesi’ne yaptığı açıklamada, “Türkiye açısından Rusya’nın masaya neleri yatıracağı çok önemli. Resmi makamlarca görüşme ajandasına ilişkin bilgi verilmedi ancak Türkiye, Irak’ın kuzeyindeki referanduma Rusya’nın nasıl bakacağına ilişkin durumu anlamak istiyor. ABD’nin zamanlama dışında eleştirisi olmamakla birlikte Rusya’nın ise tavrı kısmen belirsizdi. Muhtemelen Cumhurbaşkanı düzeyinde Türkiye’nin, IKBY’nin bağımsızlığına net tavrı açık şekilde ortaya konulacak ve dolayısıyla Putin’in, Rusya’nın bunu nasıl karşılayacağı konusunda fikir alışverişinde bulunulacak” diye konuştu.
İngiliz diplomat Lord Palmerston’ın “Ebedi dostluklar, ebedi çıkarlar yok sadece ulusal çıkarlar var” sözünü hatırlatan Erdurmaz, “Siyasette kendi hareket tarzını kim destekliyorsa öyle hareket edeceksiniz. Türkiye’nin kendi birlik ve beraberliği için gerekli işbirliklerini yapması gerekiyor. NATO üyesi olduğu gerekçesiyle Türkiye’nin, Rusya ile birlikte hareket etmemesi yanlış olur. Çünkü Ortadoğu’da şu anda beka sorunu yaşanıyor” düşüncesini dile getirdi.
Rusya’nın Kürtlere yaklaşımı nasıl görünüyor?
“Tarihi gelişime bakıldığında Rusya’nın bölgedeki Kürt gruplarına ve siyasi oluşumlarına her zaman ilgisi olmuştur” diyen Büyükelçi Taşkent, Moskova’daki PYD’nin resmi ofisini, Rusya’nın Kürtler’le ilişkisini dengeli yürütme hedefinin göstergesi olarak değerlendirdi.
Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov’un, IKBY’nin bağımsızlık referandumuyla ilgili açıklamasını hatırlatan Taşkent, “Lavrov, ‘Bu bir haktır ama bu hak ülke bütünlüğüne aykırı bir şekilde ve bölge ülkeleri arasındaki ilişkileri bozar şekilde kullanılmamalı’ gibi biraz da ortada kalıcı beyanlarda bulunmuştu” dedi.
Türk Silahlı Kuvvetleri’nden emekli Erdurmaz, IKBY’nin bağımsızlık meselesine ilişkin “Türkiye, bu konuda yalnız değil. Irak ve İran’ın da tepkisi söz konusu. Irak’ın Türkiye’nin sınırda yürüttüğü askeri tatbikata katıldığı da görülüyor. Suriye’deki merkezi hükümet de, Türkiye’yle anlaşmazlık içerisinde de olsa kendi ülkesinde Kürtler’in bağımsız hareket etmesini istemeyen konumda. Bu tabloda, Rusya’nın iyi ilişkiler içerisinde olduğu merkezi hükümetlerin bu referandum sürecine karşı çıktığı gözlemleniyor” tespitini aktardı.
IKBY’ye karşı Rusya’nın tepkisinin merak edildiğini söyleyen Erdurmaz, “Biraz da bölgesel olası askeri gelişmeler açısından da Putin’den, Rusya’dan icazet alınması durumu var. ABD, şu anda bölgeye fiilen uzakta kalıyor görünüyor. Putin’in yeşil kart göstermesi durumunda bölge ülkeleri daha sert tutum içerisine girebilecektir. Ama zaman içerisinde göreceğiz” dedi.
Kürtler konusunda Suriye pazarlığı mı?
Doç. Dr. Erdurmaz’a göre; Türkiye’nin IKBY’ye tavır alınması talebine karşılık Rusya’nın da talepleri var. Büyükelçi Taşkent’e göre ise zaten Rusya’nın belirli oranda Ankara’nın Suriye politikasına etkisi var.
Erdurmaz, “Putin’in, Türkiye’den bir takım tavizler istemesi söz konusu olacaktır. Putin’in, bugün masaya beklentilerini koyacağını düşünüyorum. ‘iz Suriye’de Esad’ı desteklerseniz, Esad zaten Suriye’de üniter yapıyı koruyordu. Dolayısıyla Esad ile işbirliği içerisine artık girin. Kuzeydeki Kürtleri de Esad ile birlikte kontrol altına alırsınız. Esad rejimine artık karşı çıkmaktan imtina edin. Suriye’de de yeni rejim geldiğinde ne olacak? Suriye’nin kuzeyinde ABD’nin PYD-YPG’ye destek verdiği belli. Rusya, PYD-YPG’ye karşı tavrını daha gizli tutuyor. Türkiye’den Esad ile birlikte hareket etmeye başlamasını isteyebilir diye düşünüyorum” dedi.
Kurtuluş Taşkent de, “Tabiatıyla kendi dış politikamızı, kendi çıkarlarımız doğrultusunda belirleriz ama yakın ilişkiler içerisinde olduğumuz ülkelerin görüşleri de ağırlık sahibidir diye düşünüyorum. İlerleyen dönemde Türkiye’nin Suriye rejimiyle de ilişkilerinde olumlu yönde gelişmeler olabilir. Çünkü Suriye açısından da bizim için önemli olan toprak bütünlüğüdür. Bir takım iç tedbirler alabilir ve bu Suriye halkının kararlaştıracağı bir konu. Ama Suriye’nin egemenliği ve toprak bütünlüğü önemlidir. Ayrıca bu Rusya için de önemlidir çünkü Suriye, Moskova’nın en önemli müttefikidir” diye konuştu.
Bu konuda Erdurmaz, Rusya açısından “özerklik” ve “bağımsızlık” meselelerinin kendi iç siyaseti açısından sıkıntılı olduğunu sözlerine ekledi. Erdurmaz, “Rusya’nın içerisinde de Müslüman yapılar var örneğin.. Bu gruplar birleşerek Rusya içerisinde özerklik kurma yoluna gittiklerinde Rusya nasıl hareket edecek? Rusya’nın kendi üniter yapısını muhafaza edebilmek için de IKBY’nin bağımsızlığına müsaade etmemesi lazım. Belki Ukrayna’daki Rus kesiminde de bağımsızlık referandumu yapılarak, Rusya’ya bağlanma girişiminin ortaya çıkması da mümkün. Bu nedenle Rusya, belki IKBY’nin sürecini desteklemeyi de tercih edebilir” düşüncelerini iletti.
