Türkiye’de farklı sivil toplum örgütleri, demokratik rejim işleyişini gözetim altında tutma çabasını koruyor. Eşit Haklar İçin İzleme Derneği de, ‘seçme ve seçilme hakkı’ takibindeki örgütlerden biri. Eşit Haklar İçin İzleme Derneği Koordinatörü Nejat Taştan, Amerika’nın Sesi’ne yaptığı açıklamada, görme engelliler için geçmişte Sandık Kurulu’ndan başkan veya üye ile oy kullanma gibi şüpheli oy sonucuna yol açan bir uygulama olduğunu anımsattı. YSK’nın buna çözüm olarak Sandık Kurulu üyelerine oy kullanma kabinine girme yasağı getirdiğini hatırlatan Taştan, ‘Şimdi görme engelliler ve elleri veya kolları olmayan engelliler, evet mührünü kullanabilmek için kendi belirledikleri 1 kişi ile birlikte kabine giriyor. Yani refakatçi eşliğinde oy kullanabiliyorlar’dedi.
YSK’ya seçimler için ‘sert plastikten yapılmış oy pusulası şablonu’ önerisi sunduklarını açıklayan Taştan, eğer pusula boyutunda hazırlanmış şablon olsa görme engellilerce yardımsız şekilde mührün kullanılabileceğini söyledi. Taştan, ‘Asıl problem YSK’nın engelliler açısından bağımsız oy kullanımını gerçekleştirme iradesi yok aslında. Sorunu çözmediği halde refakatçiye izin verilmesini önemli adım olarak görünüyor. Oysa görme engelli vatandaş, oyunu gizli kullanmış olmadığı gibi yanındaki kişi gerçekten onun iradesine göre mi mührü bastı bilemiyor’ diye konuştu.
YSK’nın seçmen listesinde kaç görme engelli var gibi bilgileri tam olarak bilmediğini savunan Taştan, YSK’ya dezavantajlı gruplar için yaptıkları bilgi edinme başvurularına yanıt alamadıklarını ifade etti.
‘Türkiye’de seçim sistemi, tamamiyle Türkçe bilgisine sahip okur-yazar vatandaşlar için kurulu’ diyen Taştan, bu nedenle engelliler veya sandıktaki süreçte rahatsızlık yaşayanların ya oy kullanmaya gitmediği görüşünü dile getirdi.
‘Brail alfabeli oy pusulası’ hazırlanması yöntemini ise pek uygulanabilir bulmadığını paylaşan Taştan, Türkiye’de ileri yaşlardaki görme engelliler arasında brail alfabesi kullanım oranının çok düşük olduğunu da sözlerine ekledi.
Cantürk: 1 yıl önce YSK’ya önerilerimizi sunduk ama...
Amerika’nın Sesi’nin sorularını yanıtlayan Türkiye Körler Federasyonu Genel Başkanı Ahmet Cantürk de, ‘YSK’nın sunduğu yöntem aslında oyun ikrarı anlamına geliyor. Mevcut sistemde maalesef görme engelliler kendi iradesiyle oy kullanıyor dememiz biraz güç. Refakatçi seçtiği kişi ile güven duygusu ötesinde gerçekten iradesi sandığa yansıyor mu tartışılır. Biz YSK’ya 1 yıl önce iki yöntem önerimizi sunduk. Bunlardan birisi plastik sert pusula şablonu hazırlanması. Böylece görme engelli şablonu pusula üzerine yerleştirerek kaçıncı sıradaki partiye oy vermek istiyorsa oyunu kullanabilir’ dedi.
YSK’ya ikinci öneri olarak ise elektronik bir alt yapıyla ‘sesli oy kullanımı’ önerdiklerini belirten Cantürk, bunun sandıkta ya da nasıl olabileceği yönünde farklı metodlar geliştirilebileceğini ifade etti.
Brail alfabeli pusula hazırlanması konusunda ise, ‘gizli oy ilkesi’ ile ilgili sıkıntı olduğunu belirten Cantürk, ‘Hangi sandıkta hangi engelli vatandaş oy kullandığı seçmen listesinden belirlenebileceği için Brail alfabeli oy pusulasında nereye mühür basıldığı sayım sırasında görüldüğünde o vatandaş oyunun deşifre olması anlamına gelir. Gizli oy ilkesi itibariyle çelişiyor tıpkı bugünkü uygulamada olduğu gibi’ diye konuştu.
Türkiye’de ‘kör ve az görme’ olarak ifade ettikleri engele sahip 700 bin vatandaş bulunduğunu düşündüklerini kaydeden Cantürk, bunun 450 binin seçmen olduğunu tahmin ettiklerini dile getirdi.
Kendisi de görme engelli olan Cantürk, oyunu refakatçi eşliğiyle kullanacağını söyledi.
Altı Nokta Körler Derneği Başkanı Süha Sağlam ise, ‘Elbette bir bağımsız oy kullanma yöntemi değil. Ama eskisinden iyi diye düşünüyoruz. Görme engelliler kendi tercih ettiği bir refakatçi eşliğinde kullanacak. Yani güven ilişkisiyle kendi beyanı yönünde oyunu bir aile bireyine veya yakınına uygulatacak’ dedi.
YSK mevzuatı ne diyor?
Bu arada YSK mevzuatında engellilerin oy kullanmasıyla ilgili bölümde şöyle düzenleme yapılıyor: "Görme engelliler, felçliler, elleri eksik olanlar veya bu gibi bedeni engelleri açıkça belli olanlar o seçim çevresi seçmeni olan ve o sırada sandık alanında bulunan akrabalarından birinin, akrabası yoksa diğer herhangi bir seçmenin yardımı ile oylarını kullanabilirler. Bir seçmen birden fazla engelliye yardım edemez. Sandık kurulu başkan veya üyeleri, engelli seçmenlere yardım etmek amacıyla oy verme kabinine giremez, oy kullanma sırasında yardım edemez."
