Türk-Amerikan ilişkileri son yılların en sorunlu dönemlerinden birini yaşarken, Amerika açısından kritik önem taşıyan Türkiye’deki İncirlik Üssü’nün akıbeti giderek daha çok tartışılıyor.
İncirlik, Türkiye-ABD arasındaki işbirliğinin uzun süredir sembollerinden biri konumunda bulunuyor. Soğuk Savaş’ın zirve noktasına ulaştığı sıralarda İncirlik Üssü, Amerika’nın Sovyetler Birliği karşısında NATO ortağına olan bağlılığını gösteriyordu.
Cumhurbaşkanlığı Güvenlik ve Dış Politika Kurulu Üyesi Prof. Dr. Mesut Caşin, taktiksel nükleer silahların konuşlandırılmasıyla birlikte İncirlik’in Ortadoğu’daki en önemli üslerden biri olduğunu vurguladı. Caşin, bunun Türkiye’nin NATO’nun taşıdığı değeri desteklemeye devam ettiğini gösterdiğini belirtti.
ABD’nin üste 50 civarında nükleer bomba bulundurduğu yönünde haberler çıkmıştı. Soğuk Savaş sırasında bu silahlar, Türkiye sınırına yığılan Sovyet kara güçlerine karşı caydırıcı unsur olarak görülüyordu.
Ancak şimdi Ankara ve Washington arasında Türkiye’nin Rusya’yla derinleşen bağları ve F-35 uçaklarının ortak üretimi programından çıkarılması gibi birçok sorunun patlak vermesiyle birlikte, İncirlik Üssü’nün geleceği de giderek daha belirsiz hale geliyor.
ABD Senatosu’nda halen değerlendirme aşamasında olan ve iki partiden de destek alan Türkiye’ye karşı yaptırım tasarısı, Trump yönetiminin İncirlik’te konuşlu “personel ve teçhizat” için alternatif üsleri gözden geçirmesini öngörüyor. Tasarı, Ankara’nın Suriye’nin kuzeydoğusunda Amerika’nın IŞİD’e karşı savaşta işbirliği yaptığı YPG güçlerine karşı operasyon başlatmasına yanıt olarak olarak hazırlanmıştı.
Temsilciler Meclisi Silahlı Hizmetler Komisyonu üyesi Kendra Horn geçen ay Twitter üzerinden paylaştığı mesajda, “stratejik nükleer silahların Türkiye sınırları içerisindeki bir hava üssünde tutuluyor olmasından derin endişe duyduğunu” belirtmişti. Horn daha sonra bu mesajını kaldırdı.
Eski Türk büyükelçi Mithat Rende, Kongre’de İncirlik’ten nükleer cephanenin başka yere taşınması ihtimalinin konuşulduğuna dikkati çekerek, bu silahların taşınması durumunda bunun Washington’un Ankara’ya karşı derin bir güven kaybının işareti olacağı yorumunda bulundu.
“Yaşananlar Rusya ve Çin’in işine geliyor”
Türkiye’den nükleer mühimmatın çekilmesi halinde iki ülke arasında bir güven sorununun patlak vereceğini ve ilişkilerin büyük zarar göreceğini, Türkiye’nin böyle bir gelişmeye büyük tepki göstereceğini söyledi.
Mesut Caşin de, Türkiye-ABD ilişkilerinin karşılıklı tehditlerin savrulduğu bir ortamda devam edemeyeceğini kaydederek, Türkiye’nin uzun zaman ABD’nin bölgedeki en iyi müttefiki olduğunu, şu anda yaşananların Rusya ve Çin’in işine geldiğini belirtti.
Uzmanlar da ABD’nin İncirlik’te konuşlu personel ya da teçhizatı azaltma yoluna gitmesinden Moskova’nın faydalanmaya çalışacağı uyarısını yapıyor.
“ABD nükleer silahları çıkarırsa Türkiye de Rus füzelerini getirebilir”
Ortadoğu Teknik Üniversitesi’nde uluslararası ilişkiler profesörü Hüseyin Bağcı, Amerikalılar’ın nükleer silahlarını geri alması halinde Türkler’in de oraya Rus füzelerini taşıyacağı görüşünü dile getirdi.
Bağcı, bu durumda da Ruslar’ın Türkiye’yi kendi tarafına çekmede elinin çok daha güçleneceğini ve “Türkiye’nin kaybedilmesinin mimarının Amerikan politikası olacağını” ve tüm bu süreçten galip çıkanın da Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin olacağını söyledi.
Bağcı, Türkiye’nin artık savunmada olmadığına işaret ederek, Amerikalılar baskıyı ne kadar arttırırsa, Türkiye’nin de Rusya’yla o kadar daha yakın çalışacağını, bunun Türk dış politikasında tarihi bir değişim anlamına geldiğini belirtti.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Ankara’nın geleneksel Batı müttefikleriyle ilişkileri giderek kötüleşirken Cumhubaşkanı Recep Erdoğan’la ilişkilerini dikkatle güçlendirme yolunu izledi.
ABD Bağdadi operasyonunda İncirlik yerine Irak’ta bir üssü kullanmıştı
Afganistan ve Irak’tan asker çekme süreçleri dahil Amerika’nın stratejik operasyonları açısından İncirlik önemli bir konumda olsa da, uzmanlara göre Ankara’nın üssün Suriye operasyonları için kullanımına kısıtlamalar getirmesi gerilim noktalarından biri oldu.
Amerikan güçleri geçen ay IŞİD lideri Ebu Bekir El Bağdadi’nin ölümüyle sonuçlanan operasyonda çok daha yakındaki İncirlik yerine Irak’taki bir üssü kullanmıştı.
Türkiye’nin operasyonel taleplerine tepki gösteren diğer müttefikler de oldu. Almanya 2017’de Ankara’yla diplomatik bir anlaşmazlık yüzünden İncirlik’teki güçlerini Ürdün’e kaydırmıştı.
Bölgedeki birden fazla üs İncirlik’e çok parçalı bir alternatif olabilir mi?
Amerikan silahlı kuvvetlerinin şimdiden İncirlik’e olan bağımlılıklarını azaltma ve ellerindeki kaynakları çeşitlendirme yönünde adımlar attığı görülüyor. ABD son iki yıl içinde Ürdün’deki Muvaffak Salti Hava Üssü’nün geliştirilmesi için 150 milyon doların üzerinde harcama yaptı. Türkiye’nin komşuları Yunanistan ve Kıbrıs’ta da Amerikan üslerinin kurulmasının değerlendirildiği yönünde haberler yer alıyor.
Gözlemciler, İncirlik’in büyüklüğü ve konumu göz önüne alındığında, bölgedeki hiçbir üssün onun yerine geçemeyeceğini iddia ediyor. Ancak bu gözlemcilere göre Washington, bölge genelindeki birden fazla üssün birleşiminin İncirlik’e çok parçalı bir alternatif olabileceğini hesap ediyor olabilir.
“ABD’de şu anda Türkiye’yi kaybetme niyeti ağır basıyor”
ABD-Türkiye ilişkilerindeki aşağı yönlü gidişat sürdüğü takdirde bu tür çabalar da muhtemelen devam edecek. Ancak uzmanlar, İncirlik’i terk etmenin beraberinde bazı bedelleri de getireceği görüşünde.
Bağcı, Amerikalılar’ın Türkiye’yi kaybetmek ya da kaybetmemek arasında bir seçim yapması gerektiğine işaret ederek, şu anda Türkiye’yi kaybetme niyetlerinin daha ağır bastığı görüşünü ifade etti.
