2008 yılında Amerika’da başlayan ekonomik kriz, siyasetçilerin kredi derecelendirme kuruluşlarının işleyiş şeklini değiştirme yolları aramasına yol açtı. Amerika'nın Sesi bu konudaki gelişmeleri inceledi.
Kredi derecelendirme kuruluşları, yatırım araçlarını inceleyip değerlendiriyor. Levick Strategic Communications şirketi finans uzmanı Michael Robinson, bu kuruluşların bazılarının Amerikan mali sistemini çökme eşiğine getiren yatırım araçlarına en yüksek puanları verdiğini söylüyor:
”Kredi derecelendirme kuruluşları, aslında hiç hak etmedikleri halde bazı yatırım araçlarına bol artı puan vermeleri yüzünden güvenilirliklerini kaybettiler.”
Maryland Üniversitesi’nden Peter Morici, en yüksek puanların verildiği bazı tahvil ve bonoların yüksek faizli ve riskli kredilerle desteklendiğini söylüyor:
”Bazı bonoları 2 bin konut kredisi destekleyebiliyor. Konut kredisi destekli tahvillerde tek yaptıkları, kredi uygulamaları. Bazen bunlar bile bulunmayabiliyor. Bu nedenle kredi derecelendirme şirketleri, bonoları, kredilerin kalitesine dair genel bilgilere göre değerlendiriyor. Bu değerlendirmelerin hatalı olduğu ortaya çıktı. Konut fiyatları düştü. Bu gibi ekonometri modelleri son derece güvenilmez. Bunun sonucunda kredi derecelendirme şirketlerinin hileli notlandırma sattıkları anlaşıldı.”
En çok bilinen kredi derecelendirme şirketleri Moody’s Yatırım Hizmetleri, Standard and Poor’s ve Fitch Ratings. Bu şirketler, yatırımların mali gücünü ve kredi değerini notlandırıyor. Ayrıca bir şirket ya da hükümetin borçlarını zamanında ödeyip ödeyemeyeceğini araştırıyor. Notlandırma sistemi, konut kredisine başvuran bir kişinin kredi tarihçesini değerlendirmeye benziyor.
Bu kuruluşlar yüz yıldan fazla süredir faaliyet gösteriyor. Hisse senetleri, bonolar ve diğer yatırım araçları hakkında bilgi yayınlamaya başlayan kuruluşlar bulgularını bağımsız olarak satıyor. Zaman içinde bu bulgular o kadar itibar kazandı ve etkinleşti ki bazı mali kuruluşlar en yüksek notu almadığı sürece bono ya da tahvillerini satamaz hale geldi.
Maryland Üniversitesi'nden Peter Morici açıklıyor:
”Bu notlandırmalar yatırım fonları ya da emeklilik fonları satın alabilmek için yasal olarak gerekli.”
Finans uzmanı Michael Robinson'ın yorumuysa şöyle:
”Yatırım bankası olarak yüksek not almış yatırım araçlarını tercih ederiz. Yüksek dereceli yatırım araçlarına daha fazla fiyat biçebilirsiniz. Ayrıca bunları satın alanların sayısı artar.”
Ancak yılda milyonlarca dolar kazanan bu kuruluşlara, derecelendirdikleri kurumlar tarafından ödeme yapılıyor. Maryland Üniversitesi’nden Peter Morici’ye göre, sorun da bundan kaynaklanıyor. Morici şöyle konuşuyor:
”Örneğin Ohio eyaleti su idaresi bono basıyor. Moody’s kuruluşu da ‘ İstediğiniz notu vermemiz için bize ödeme yapmazsanız biz de kendi notumuzu veririz‘ diyor. Tabii şirketler komisyon verdikleri bir derecelendirme kuruluşunu tercih ediyor.”
Yatırımcılar, Amerika’da 2008’de patlak veren mali krizden önce bu kuruluşlara güveniyordu. Ancak şimdi itibarları zedelenen bu kuruluşların işleyiş tarzları mercek altında. Peter Morici’ye göre, fazla birşey değişmeyecek. Morici şunları söylüyor:
”Bu kuruluşlar, kamu muhasebecilik şirketleri kadar tarafsız değil. Kredi derecelendirme kuruluşlarını tamamen tasfiye edip yerlerine yeni kuruluşlar oluşturmak için birçok neden var. Sorun, yeni şirketlerde de eski sahtekarların çalışma olasılığı.”
Rekabetçi Girişim Enstitüsü’nden John Berlau’ya göre, herkesin alması gereken dersler var:
”Kredi derecelendirme kuruluşları her zaman kendilerini görüş bildiren kurumlar olarak tanımladı. Kesin bilgi değil, sadece görüş verdiklerini iddia ettiler. Yasalar da onlara haksız yere resmi statü verdi. Bu kuruluşlara olan aşırı güvenden kaynaklanan sorunlar daha da büyüdü. Yatırımcıların kendi durum değerlendirme çalışmalarını yürütmesi gerekirdi.”
Yeni tasarlanan yasa, çıkar çatışmasını sona erdirmek amacıyla Amerika’nın sermaye piyasası kurulu olan Securities and Exchange Commission bünyesinde Kredi Derecelendirme Dairesi oluşturulmasını öngörüyor. Buna göre, mali kuruluşlar yatırım araçlarını derecelendirecek şirketleri kendileri seçemeyecek.
Kredi Derecelendirme Kuruluşları Güvenilirlik Sorunu Yaşıyor
