Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve ABD Başkanı Barack Obama, Türkiye’deki darbe girişimi hakkında telefon görüşmesi yaptı.
Beyaz Saray’dan yapılan yazılı açıklamada, Obama’nın görüşmede “Türkiye’nin demokratik yoldan seçilmiş sivil hükümetini şiddet kullanarak devirme girişimini kuvvetle kınadığı ve Türk demokrasisine desteğini ifade ettiği” belirtildi.
Açıklamada, “Başkan Obama’nın, Türk halkının bu şiddet içeren müdahaleye karşı azimli duruşunu ve demokrasiye olan bağlılıklarını övdüğü” kaydedildi.
Obama’nın ayrıca, “darbe girişimiyle ilgili soruşturma ve sorumluların yargılanmasının, halkın demokratik kurumlara ve hukukun üstünlüğüne olan güvenini pekiştirecek şekilde yürütülmesi çağrısında bulunduğu” bildirildi.
Açıklamaya göre Obama Cumhurbaşkanı Erdoğan’a, Amerika olarak darbe girişimiyle ilgili soruşturmada Türk yetkililere uygun desteği vermeye hazır olduklarını da iletti.
“Gülen’le ilgili belgeler tarafımıza ulaştırıldı’
Bu arada Beyaz Saray Sözcüsü Josh Earnest, günlük basın brifinginde bir soru üzerine, görüşmede Türkiye’nin ABD’den Fethullah Gülen’i iade etmesi talebinin de gündeme geldiğini söyledi.
Earnest, Türk hükümetinin bu sabah elektronik ortam üzerinden Amerikan yönetimine Gülen’le alakalı materyaller gönderdiğini açıkladı.
Sözcü Earnest, ABD Adalet ve Dışişleri Bakanlıklarının, Türkiye ile ABD arasında 30 yılı aşkın süre önce imzalanan Suçluların İadesi Anlaşması’nın şartlarına uygun şekilde bu materyalleri değerlendireceğini kaydetti.
Obama’nın Erdoğan’la görüşmesinde, “ABD’nin teröristleri, demokratik yoldan seçilmiş hükümetleri devirme planları yapan kişileri desteklemediğini, hukuka göre hareket ettiğini” vurguladığını aktaran Earnest, şöyle devam etti:
“Gülen’in statüsüyle alakalı olarak, Suçluların İadesi Anlaşması’nda yer verilen ve bizim de takip edeceğimiz bir süreç var. ABD’de yaşayan kişilerin hakkı olduğu bir yargı süreci de bulunuyor. Gülen’in iadesi kararını ABD Başkanı vermez. Bu, ABD ile Türkiye arasındaki Suçluların İadesi Anlaşması’nda da kısmen düzenlenen hukuki süreç gereğince hukuki bir karardır. Takip edeceğimiz süreç de budur. Bu aşamada resmi bir talebin yapıldığını söyleyemem. Hala Türk hükümeti tarafından sunulan materyalleri gözden geçiriyoruz. Bunu hem Amerikan yasalarında hem de Suçluların İadesi Anlaşması’nda oluşturulan sürece göre yapacağız.”
Earnest, bir gazetecinin, “Bugün sunulan belgelerin henüz ‘resmi iade talebi’ olarak sayılmıyor mu?” şeklindeki sorusunu, “Açıkça konuşmak gerekirse, materyalleri spesifik bir resmi iade talebi olarak sınıflandırılıp-sınıflandırılmayacaklarını belirlemek üzere gözden geçiriyorlar” diye yanıtladı.
Sözcü Earnest, bu sürecin nasıl işlediğine yönelik bir soru üzerine de, sürecin biraz karmaşık bir yapıya sahip olduğunu ve birkaç kulvardan oluştuğunu belirterek, şöyle devam etti:
“Birinci olarak, talep, ulaştığı takdirde Adalet Bakanlığı ve Dışişleri Bakanlığı tarafından gözden geçirilir. Bu elbette hem Amerikan yasaları hem de ABD’de yaşayan kişilerin hakkı olduğu yargı süreciyle bağlantılı bir süreç. Aynı zamanda da sürecin iki ülke arasındaki Suçlular İadesi Anlaşması’nda belirtilen adımlarla uyumlu yürütülmesi gerekiyor. Bu sürecin diğer kısmı da, ABD’de yaşayanlara hak tanınan yargı süreci bağlamında atıf yapmıştım, federal yargıcın da bu süreçte rolü olacak.”
Suçluların İadesi Anlaşması Neleri İçeriyor?
Türkiye ile Amerika arasındaki Suçluların İadesi Anlaşması 7 Haziran 1979’da Ankara’da imzalandı ve 2 Aralık 1980’de yürürlüğe girdi.
Anlaşmada, iade koşullarını karşılayan suçlar 33 madde halinde sıralanıyor. Son maddede, “Sözlesen Taraflar'dan her ikisinin de yasalarına uygun olarak, suçlunun geri verilmesinin kabul edilebileceği başka herhangi bir eylem” şeklinde genel bir ifade yer alıyor.
Anlaşmaya göre, suç, isteyen taraf ülkesi dışında işlenmiş olduğu takdirde, istenilen tarafın kendi yasaları, benzer koşullarda işlenmiş böyle bir suçun cezalandırılmasını öngörüyorsa iade mümkün olabiliyor.
Hangi koşullarda iade reddedilir?
Anlaşmadaki ilgili maddede, “Geri verme istemine konu olan suç, İstenilen Taraf'ça, siyasi nitelikte veya böyle bir suçla murtabit(bağlı) bir suç sayılır ise; veya geri verme isteminin, gerçekte, istenen kişiyi, siyasi görüşleri nedeniyle kovuşturmak veya cezalandırmak için yapılmış olduğuna İstenilen Taraf'ça kanaat getirilir ise,” iade başvurusu reddedilebiliyor.
Yani siyasi suçlular gerçekte siyasi görüşleri nedeniyle cezalandırılmak isteniyorsa iade kapsamı dışında tutuluyor.
Ancak bir devlet başkanına veya hükümet başkanına veya aileleri üyelerinden birine karşı işlenmiş veya işlenmeye teşebbüs edilmiş bir suç, siyasi nitelikte suç sayılmıyor ve zanlı iade ediliyor.
