Rusya bu hafta ilk kez Suriye Ulusal Koalisyonu (SMDK) ile bir araya geliyor. Örgütün Şam’la görüşmesini isteyen Rusya’nın bu girişimi 4,5 yıldır süren savaşı sonlandırmak için arabuluculuk rolüne soyunmasında önemli bir adım olarak görülüyor.
Suriye Ulusal Koalisyonu Şubat ve Nisan ayında Rusya’nın ev sahipliği yaptığı toplantılara katılmayı reddetmişti ve görüşmelerde ilerleme sağlanamamıştı. Ancak SMDK, Kremlin’in Esat’a desteğinin azaldığını düşünüyor.
Rus uzmanlar muhaliflerin ve cihatçıların Esat’ı zayıflattığını, bunun da Moskova’yı durumu tekrar değerlendirmeye ittiğini belirtiyor.
Rusya İslam Komisyonu Başkanı Geydar Cemal, Rusya’nın Esat rejiminin sonunun geldiğini kabullendiğini ve rejim devrildiğinde kurtarabildiğini kurtarmaya çalıştığını belirtiyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Başkan Barack Obama da son günlerde Kremlin’in siyaset değiştirdiğini söyledi.
Erdoğan, Rusya’nın Esat’tan vazgeçtiğini söylerken, Obama da hem Rusya’nın hem de İran’ın Esat’a destekten vazgeçtiğini ifade etti.
Rusya geçen hafta Birleşmiş Milletler’in Suriye’de kimyasal silah kullanımı ile ilgili soruşturmasına olan itirazından vazgeçti. BM, 2013’te Şam’ın bir banliyösünde sarin gazı kullanımından sorumlu olanlar hakkında karar çıkarmayı hedefliyor.
Saldırıdan Suriye hükümetinin sorumlu olduğu düşünülüyor. Saldırı, Amerika ve Rusya’yı uluslararası gözlemcilerin desteğiyle Suriye’nin kimyasal silah stokunu yok etme çalışmalarına başlamaya itmişti.
Değişken bir Siyasi Ortam
Ortadoğu Savaşlarını Analiz Merkezi başkanı Aleksandr Şumilin, Moskova’nın resmi olarak Şam’a olan desteğini sonlandırmadığına dikkati çekerken bir taraftan da Rusya’nın Suriye’de değişen koşullara uyum sağlamaya çalıştığını söylüyor.
İran’la yapılan nükleer anlaşmanın Kremlin’i siyaset değişikliğine ittiğini söyleyen uzman, Moskova’nın, İran’ın bir barış anlaşmasına aracılık yapması durumunda gelişmelerin dışında bırakılmaktan korktuğunu düşünüyor. Şumilin, Moskova’da pek çok kişinin İran’ın yüzünü gün geçtikçe daha fazla oranda Batı’ya yönelebileceğini düşündüğünü de ekliyor.
Ancak Rus yetkililer Esat’a desteklerinin sonlandığını reddediyor ve IŞİD’le mücadelenin daha önemli olduğunun altını çiziyor.
Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Suriye’de rejime karşı askeri müdahaleye karşı uyarıda bulundu ve amacın, terörle mücadele eden tüm taraflar arasında koordinasyon sağlayarak bu amaca yoğunlaşmalarını ve aralarındaki anlaşmazlıkların çözümünü ertelemelerini sağlamak olduğunu söyledi.
Lavrov, Suudi mevkidaşı Adil El Zübeyir’le Moskova’da yaptığı toplantıdan sonra konuştu. Zübeyir basına yaptığı açıklamada Lavrov’la, taraflar arasında diyaloğa duyulan gereksinim konusunda hemfikir olduklarını söylese de durumdan Esat’ı sorumlu tuttu. Suudi Dışişleri Bakanı, IŞİD’in yükselişinin Esat’ın suçu olduğunu çünkü silahlarını IŞİD yerine halkına yönelttiğini belirtti.
İnsan Hakları İzleme Örgütü, Şam hükümetinin, IŞİD’e destek verebilecek insanları evlerinden etmek için varil bombası kullanması nedeniyle, IŞİD’den daha fazla sivil öldürdüğünü bildiriyor.
Rusya ise, Esat’ın devrilmesi durumunda aşırılık yanlılarının elde edeceği etkiden korkuyor. Binlerce Rusya vatandaşı da muhaliflerin yanında savaşıyor ve bu kişilerin Moskova’nın Esat’a desteği nedeniyle Rusya’yı hedef almasından korkuluyor.
Rusya Bilimler Akademisi Doğu Bilimi Enstitüsü’nden Boris Dolgov, Rusya’nın çıkarının Suriye’nin laik bir rejim olarak kalması olduğunu ancak ülkenin cumhurbaşkanının Esat mı, bir başkası mı olduğunu çok önemsemediğini söylüyor.
Moskova’daki toplantıdan önce son derece yoğun diplomatik görüşmeler yaşandı. İlk kez Amerika, Rusya ve Suudi dışişleri bakanları bir araya geldi.
Riyad, Washington ve Ankara, Esat’ın devrilmesi için çalışan taraflara destek veriyor.
ABD, Irak ve Suriye’de IŞİD mevzilerine yönelik hava kampanyasını sürdürürken, Rusya bu uğraşıların sınırlı etkisi olacağını belirtiyor.
Lavrov yaptığı açıklamada Suriye Ulusal Koalisyonu ile yapılan görüşmeyi, yalnızca farklı muhalif gruplardan biriyle toplantı olarak nitelendirdi.
4,5 yıldır süren savaşta 250 binden fazla insan yaşamını yitirdi. Milyonlarca insan da bölgede mülteci haline geldi.
