'Takas Teklifi Uluslararası Toplumun Beklentilerini Karşılamıyor'

Türkiye ve Brezilya’nın girişimleriyle İran’ın nükleer takas anlaşmasını kabul etmesi; bunun yanında Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi üyelerinin yaptırım sürecine hız vermesi Washington’da gündemdeki yerini koruyor. Amerikalı yetkililer dün de nükleer takas anlaşmasının beklentileri karşılamadığını söyledi. Bu arada Washington’da temaslarda bulunan Türkiye Büyük Millet Meclisi Dışişleri Komisyonu Başkanı Murat Mercan, yaptırım kararının hızlı bir şekilde Güvenlik Konseyi’nde oylanacağına ihtimal vermediğini söyledi.

İran’ın nükleer programı konusundaki tartışma sürüyor. Amerikalı yetkililer İran’la varılan takas anlaşmasının uluslararası toplumun beklentilerini karşılamadığını vurguluyor: “Türkiye’yle Brezilya’nın girişimlerini takdir etmekle birlikte bu teklif uluslararası toplumun kaygılarını gidermiyor.”

Beyaz Saray Sözcüsü Robert Gibbs’in dünkü basın toplantısında yaptığı açıklama böyle. Başkan Obama da Başbakan Erdoğan’la yaptığı telefon görüşmesinde de yaptırım uygulanması konusundaki görüşmelerin süreceğini vurgulamıştı.

Washington’da temaslarda bulunan TBMM Dışişleri Komisyonu Başkanı, Adalet ve Kalkınma Partisi Eskişehir Milletvekili Murat Mercan, İran’a ek yaptırım uygulanmasının etkili olacağına inanmadığını; bunun yerine Türkiye’nin teklifinin daha etkili olabileceğini savundu.

Mercan, masada iki seçenek olduğunu söylüyor: ya etkili olması beklenmeyen bir yaptırım kararı; ya da somut olarak İran’ın elindeki uranyum miktarını azaltacak olan Türkiye’yle Brezilya’nın teklifi…

Aslında Amerikalı yetkililer de Pazartesi günü yapılan açıklamada doğru yönde adım atıldığını söylüyor; ancak İran’ın attığı adımın yetersiz olduğunu vurguluyor. Beyaz Saray Sözcüsü Robert Gibbs: “Düşük düzeyde zenginleştirilmiş uranyumun yurtdışına transfer edilmesi bağlamında Pazartesi günü yapılan açıklama doğru yönde bir adım olsa da – ki bunun için İran’ın sözünde durması gerekir ve bunu bugüne kadar hiç yapmadı – sekiz aydır nükleer zenginleştirme süreci devam etti. Ve o teklif sekiz ay önce kabul ettiklerinin de gerisinde.”

Peki bu teklif Amerikalı yetkililere göre sekiz ay önce yapılan teklifin neden gerisinde kalıyor? Beyaz Saray Sözcüsü Robert Gibbs anlatıyor: “İran’ın kabul ettiklerini söyledikleri teklif sekiz ay önce kabul ettiklerinin gerisinde. Ekim ayında yaptıkları gibi bu sefer Güvenlik Konseyi’nin daimi üyeleri ve Almanya’yla nükleer programları konusunda kapsamlı görüşmelere başlamayı kabul etmediler. Kum gibi nükleer tesislerinin engellenmeden incelenmesine izin vermediler. Ve o teklif, daha fazla uranyum zenginleştirmeleri konusunda değinmiyor.

Aynı teklif konusunda iki müttefik ülkenin bu kadar farklı görüşlere sahip olması, ister istemez – acaba bu konuda yeterli düzeyde koordinasyon yapılıp yapılmadığı sorusunu gündeme getirdi.

Amerika’nın Sesi’nin sorularını yanıtlayan TBMM Dışişleri Komisyonu Başkanı Murat Mercan, şöyle diyor: “Dışişleri geleneklerine göre Türkiye mutlaka Amerika, Güvenlik Konseyi’nin daimi üyeleriyle çok yakın diyalog içine girmiştir. Yani bu konu, böyle Türkiye’yle Brezilya’nın kendi başına kalkıştığı, gelin güvey olduğu bir konu değildir. Benim tahminim bu yönde.”

Murat Mercan’a şayet İran tutumunu değiştirmez – uluslararası toplumun taleplerini yerine getirmez ve yaptırım kararı oylamaya giderse, Güvenlik Konseyi’nin geçici üyesi olan Türkiye’nin tutumunun ne olacağını sorduk. Mercan, “Her şeyden önce şunu söyleyeyim: İki hafta çok uzun bir süre. Bu iki hafta içinde çok eminim ki bu diplomatik kanallar çok yoğun bir biçimde harekete geçecek. Benim iddiam şu: bugün kamuoyunun aksine bu Güvenlik Konseyi tasarısının öyle çok acele bir şekilde oya sunulacağı kanaatinde değilim,” diye konuştu.

Tabii iki hafta içinde olacaklarda İran’ın tutumunun da belirleyici olacağına kuşku yok.