İsrail, Van depreminde Türkiye’nin yardım çağrısına yanıt veren ilk ülkelerden biri oldu. İki eski müttefik arasındaki ilişkiler en kötü düzeye indiği sırada İsrail’in bunu yapması önemli bir jest oldu. Bu arada iki ülke arasında ticaret, siyasi krize rağmen büyümeye devam ediyor.
Amerika’nın Sesi İstanbul muhabiri Dorian Jones’un bildirdiğine göre, Türkiye, deprem bölgesine yardım yapan birçok ülkeden sadece biri olduğunu belirterek İsrail’in desteğini büyütmekten kaçındı. İki taraf da diplomatik ilişkilerde çok yakında buzların eriyeceği konusunda umut vermiyor. Ancak Küresel Menkul Değerler Şirketi baş ekonomisti Emre Yiğit’e göre diplomatik ilişkilerin bozulması iki ülke arasında gelişen ticareti etkilemedi. Yiğit, Türk-İsrail ticari ilişkilerinin genel olarak hiçbir şekilde etkilenmediğini söylüyor.
İki ülke arasında siyasi gerginlik büyürken Ankara üst düzey İsrailli diplomatları sınırdışı etti. Ama ticari ateşelerin kalmasına izin verildi. İsrail’in İstanbul’da görev yapan ticari ateşesi Joe Abraham işadamlarının politikacılardan farklı bir perspektife sahip olduklarını söylüyor.İş ilişkilerinin uzun vadeli bir çaba olduğunu, bu yüzden bu durumun kendisini şaşırtmadığını belirten Abraham, “Şirketler ve kişiler iş yaparken sadece iş yapmayı düşünürler, çünkü bu her iki tarafın da kazançlı çıkacağı bir olaydır. İş yapmak isteyen kişilerin birbirlerine ihtiyacı vardır. İsrail ile Türkiye arasındaki ticaretten her iki ülke de yararlanıyor” şeklinde konuşuyor.
İsrail, Türkiye’ye kimyasal maddeler, tarım ürünleri ve ileri teknoloji makina aksamı satıyor; Türkiye de İsrail’e tekstil ürünleri ve ulaştırma ekipmanı ihraç ediyor.
Her iki ülkede de ekonomi büyüyor ve birbirleriyle çok iyi uyuşuyor. Merkezi Tel Aviv’deki İsrail-Türkiye İş Konseyi Başkanı Menashe Carmon’a göre ikili ticaret hacmi geçen yıl yüzde 35 oranında arttı. Carmon, diplomatik kriz olmasaydı bunun daha da yüksek olacağını ileri sürüyor. Ortak yatırımların, özellikle yeni piyasaya giren işadamları için beklendiği gibi gelişmediğini vurgulayan Carmon, ortamın uygun olmadığını, buyüzden bekleme havasına girildiği ve yatırım yapılmadığını söylüyor.
İkili ticareti sürdürmek önemli. Türkiye halen İsrail’in en önemli altıncı ticaret ortağı. Mevcut diplomatik krizin ekonomiye sıçrayacağı korkusu İsrail Merkez Bankası Başkanı Stanley Fisher’in böyle bir gelişmeye karşı uyarılarda bulunmasına yolaçtı.
Kadir Has Üniversitesi Uluslararası İlişkiler profesörü Soli Özel Başbakan Erdoğan’ın İsrail’e yönelik sert sözlerine rağmen ilişkilere pragmatik bir yaklaşımın hakim olduğunu söylüyor. Ticaret ambargosuna inanmadığını belirten Özel, iki ülke arasındaki ticaretin yaklaşık 3 milyar dolar olduğunu hatırlatıyor.
Türkiye’nin batılı müttefikleri, özellikle Amerika, diplomatik gerginliği kaygıyla izliyor. Ama ticaretin uyuşmazlık ne kadar sert olursa olsun büyümeye devam etmesi, önemli bir işaret sayılıyor. İsrail Ticaret Ataşesi Abraham, sağlıklı ticaretin iki ülke arasında bir yakınlaşma umudu yarattığını da savunuyor. Abraham, bunun gelecekte daha da iyi ticari ilişkiler ve sadece ticaret değil diğer alanlarda da gelişme için bir köprü görevi yapabileceğini umuyor.
Çok az gözlemci ilişkilerin yakında düzeleceği görüşünde. Ama ticari ilişkileri iyi olan ülkelerin birbirleriyle savaşmayacağı yolunda ortak bir inanç var.
