Türkiye’ye İran’dan doğal gaz ithalini durdurma konusunda baskıların artması üzerine Enerji Bakanı Taner Yıldız Ankara’nın enerji kaynaklarını çeşitlendirme yolları aradığını açıkladı.
ABD Dışişleri bakanı Hillary Clinton, diplomatların Türkiye’yi tartışmalı nükleer programı nedeniyle İran’a uygulanan Amerika ve AB yaptırımlarına katılmaya ikna etme çabalarını yoğunlaştırdıklarını söylüyor. Clinton, Türkiye’nin İran’dan enerji ithalini durdurması konusunda ABD Dışişleri Bakanlığının Ankara ile “ çok açık sözlü tartışmaya” girdiğini bildiriyor.
Ancak uluslararası ilişkiler profesörü Soli Özel, Ankara’nın bunu yapmasının kolay olmadığı görüşünde. Türkiye’nin doğal gaz ihtiyacının yüzde 20’sini İran’dan karşıladığını, Orta Asya ile kara ticaretinde kamyonlarını İran’dan geçirdiğini belirten Özel, Ankara’nın Tahran ile tüm ekonomik ilişkilerini kesemeyeceğini söylüyor.
Türkiye petrolünün üçte birini de İran’dan ithal ediyor. Türk Dışişleri Bakanlığı sürekli tek yanlı yaptırımlara katılmayacağını, sadece Birleşmiş Milletler kararlarına uyacağını bildiriyor.
Enerji Bakanı Taner Yıldız, Türkiye’nin enerji ithalatını çeşitli kaynaklardan sağlama konusunu araştırdığını, ancak bunun İran’ı cezalandırma amacı taşımadığını açıkladı.
Merkezi Londra’daki danışmanlık şirketi Beta Matrix’de çalışan İran uzmanı Merhad Emadi, Türkiye’nin alternatif doğal kaynaklar için uzaklara bakmaya ihtiyacı olmadığı görüşünde. Emadi, doğal gaz kullanımında yüzde 20’nin önemli bir oran olduğunu, ancak İran ile ilişkileri gerginleşen Suudi Arabistan’ın aynı fiyata Türkiye’ye ihtiyacı olduğu doğal gazı sevinerek sağlayabileceğini söylüyor. Suudi Arabistan enerji kaynaklarını çeşitlendirmek isteyen başka ülkelere benzer anlaşma tekliflerinde bulundu. Emadi, bunun yanısıra Türkiye’nin İran ile mali bağlarının arttığını, Ankara’nın İran’ın dünya ile mali ilişkilerinde önemli bir rol oynadığını vurguluyor.
Halk Bankası, geçtiğimiz aylarda sadece Türkiye’nin değil, Hindistan’ın da İran’dan gaz alımlarıyla ilgili ödemeleri gerçekleştirdi. Tahran üzerinde uluslararası mali yaptırımlar artarken Halk Bankası, petrol alan ülkelerin İran’a ödeme yapmasını sağlayan birkaç kuruluştan biri. Ancak Washington ve Brüksel’in Ankara’ya, Halk Bankası’nın İran ile ilişkileri kesmesi için yaptığı baskı giderek artıyor.
Türkiye’nin İran’a uygulanan yaptırımlar konusunda izlediği tutum Ankara-Brüksel ilişkilerine zarar verdi. Ancak Avrupa Parlamentosundaki Sosyalist blok Türkiye İşleri Sözcüsü Richard Howitt, son gelişmelerin cesaret verici olduğu görüşünde. Türkiye’nin BM ve AB bünyesinde büyük çabalarla sağlanan yaptırımlara karşı çıkarak İran konusunda Batının güvenini kaybettiğini belirten Howitt, ancak füze kalkanı konusunda verdiği kararla müttefiklerinin yanına döndüğünü söyledi.
Türkiye’nin füze kalkanına katılma kararı İran’ın tepkisine yolaçtı. Ankara-Tahran ilişkileri Türkiye’nin Suriye’deki muhalefete güçlü destek vermesiyle daha da gerginleşti. Diplomatik ilişkilerdeki soğukluk ekonomik ilişkilere de yansıdı. Türkiye ile İran arasındaki ticaret Ocak’ta yüzde 65 azaldı. Oysa 2011 yılında iki ülke arasındaki ticaret yüzde 41 büyüme göstermişti.
Profesör Soli Özel, gerginleşen ilişkilere rağmen Ankara’nın hala İran’ın nükleer programıyla ilgili uyuşmazlığın çözümünde rol oynayabileceği görüşünde. İranlılar’ın Türkler’e güvendiğini savunan Özel, Türkiye ile İran arasında Suriye ve Irak’ta rekabetin devam ettiğini, ancak nükleer konuda Türkiye’nin İranlılar için hala yararlı rol oynayabileceğini söylüyor.
Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, uluslararası topluluk ve İran arasında nükleer görüşmelerinin yeni turunun yakında gerçekleşeceği umudunu dile getirdi. İstanbul, geçen yıl görüşmelerin başarısızlıkla sonuçlanan son turuna evsahipliği yapmıştı.
Gözlemcilere göre İsrail’in İran’a askeri saldırı ihtimali ve güçlendirilen yaptırımların yolaçtığı gerginlik bu kez diplomatik bir çözüme duyulan ihtiyacı arttırdı. Ancak zaman daraldığı gerçeği de kaygı yaratıyor.
