CHP’nin 2018 yılındaki başvurusunu değerlendiren Anayasa Mahkemesi (AYM) 703 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname’de (KHK) yer alan birçok hükmü iptal etti.
AYM’den bugün yapılan açıklamada, 2017 referandumu ile kaldırılan Anayasa’nın 91. maddesinde bazı konularda Kanun Hükmünde Kararname düzenlenmesinin yasaklandığı, TBMM'nin Bakanlar Kurulu'na ancak KHK ile düzenlenmesi yasaklanmış alana girmeyen konularda KHK çıkarma yetkisi verebildiği, bu bağlamda KHK’nin bazı maddelerinin Anayasa’ya uygun bulunmayarak iptal edildiği duyuruldu.
AYM, Merkez Başkanı üzerindeki tasarruflar ile rektör seçimlerinin Anayasa’ya aykırı olduğuna da hükmetti
Anayasa’ya göre Cumhurbaşkanı rektör atamalarını üniversitelerde bir seçim yapılması sonrası Yüksek Öğrenim Kurumu’nun sunacağı adaylardan birini seçerek gerçekleştiriyordu. KHK, akademisyenlerin seçimini ve YÖK’ün önerisini ortadan kaldırdığından Anayasa Mahkemesi burada bir ihlal tespit etti.
Bir başka ihlal tespiti, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Başkanı ve Başkan Yardımcılarının seçimi ve görev süresi hakkında. 703 Sayılı KHK, Cumhurbaşkanı’na istediği kişiyi istediği sürede görevde tutma imkanı veriyor. Ancak Anayasa Mahkemesi, görev süresinin beş yıl olduğunu ve bu değişikliğin KHK ile değil TBMM tarafından yapılacağına hükmetti.
Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Uçum, AYM kararını yorumladı: “Esas bakımından bir iptal yoktur”
Anayasa Mahkemesi’nin bu kararlarına iktidar cephesinden ilk tepki Cumhurbaşkanı Başdanışmanı ve Cumhurbaşkanlığı Hukuk Politikaları Kurulu Başkan Vekili Mehmet Uçum’dan geldi.
Daha önce AYM’yi “hukuk kaosu” çıkarmakla suçlayan Uçum, “703 Sayılı KHK ile çeşitli kanunlardaki 2375 hükümle ilgili düzenleme yapılmıştır. Anayasa Mahkemesi’ne bu 2375 hükümden sadece 108 konuda iptal başvurusunda bulunulmuştur. AYM talep konularının bir kısmında iptal kararı vermiştir. Ayrıca rektörler ve Merkez Bankası Başkanı konusunda verilen iptaller konu bakımından (KHK ile değil kanunla düzenleme olması gerektiği gerekçesiyle) yapılmış olup esas bakımından bir iptal yoktur. Yani AYM Cumhurbaşkanı'nın rektör atama ve Merkez Bankası başkanını atama/görevden alma yetkisini iptal etmemiştir. Cumhurbaşkanının yetkileri 3 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı aynen devam ediyor. Ayrıca iptallerin yürürlüğe girmesi için 12 ay süre verilmiştir. Bu süre içerisinde TBMM’nin kanun gerektiren düzenlemeleri yapacağı da öngörülmelidir. Öte yandan Cumhurbaşkanının rektör atama yetkisi zaten iptal edilemez. Çünkü yetki Anayasadan doğuyor” dedi.
Prof. Kaboğlu: “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçerken devlet hayatını maalesef altüst ettiler, bu iptaller doğru”
Bununla birlikte, CHP'nin 2018 yılındaki başvurusunu o dönem İstanbul milletvekili olarak hazırlayan Anayasa hukukçusu İbrahim Kaboğlu, yeni iptallerin de zaman içinde gelebileceğini vurguluyor.
VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Profesör Kaboğlu, “Parlamenter sistemden Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçerken devlet hayatını maalesef altüst ettiler. Söz konusu Kanun Hükümünde Kararname 233 maddeden oluşuyor. Düşünün böyle bir altüst oluş. KHK ile Cumhurbaşkanı’na istediği kişi göreve atama ve istediği zamanda görevden alma yetkisi veriyor. Bu Anayasa’nın kaldırılan 91. maddesine aykırı. Çünkü bu KHK ile düzenlenemeyecek bir alan. Bu sebeple verilen iptal kararı doğru. Bu iptallerin gerisi gelebilir ama biz başvuruyu 2018’de yaptık karar bugün geldi. Demek ki yeni iptal kararlarının verilmesi zaman alabilir” dedi.
Prof. Yazıcı: “AYM bu iptallerle hukuk devleti ve anayasanın üstünlüğü ilkelerini yerine getirmiştir”
Bir başka Anayasa hukukçusu Türk Demokrasi Vakfı Hukuk Araştırmaları Direktörü, Gelecek Partisi Antalya Milletvekili Serap Yazıcı da Anayasa Mahkemesi’nin anayasanın üstünlüğü ve hukukun devletinin gereğini düşünerek doğru bir karar verdiğini vurguluyor.
VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Profesör Yazıcı, “Kanun Hükmünde Kararnamelerin bir sınırı var. Anayasa Mahkemesi çok yerinde bir şekilde buna işaret ediyor. Bu bir kural ve hukuk ihlali. KHK ile düzenlenemeyecek çok sayıda alanda kararlar verildi. Anayasa Mahkemesi burada verdiği iptal hükmüyle hukuk devleti ve anayasanın üstünlüğü ilkelerini tam da olması gerektiği gibi yerine getirmiştir” dedi.
Gökhan Günaydın: “Bu karardan sonra Cumhurbaşkanı’nın ve hükümetinin istifa etmesi gerekiyor”
AK Parti ve MHP’nin yeni bir Anayasa yazılması taleplerini dile getirdiği dönemde altı yıllık başvuruları birden haklı bulan Anayasa Mahkemesi kararları sosyal medyada bazı çevreler tarafından "danışıklı dövüş" olarak değerlendirildi.
CHP TBMM Grup Başkan Vekili Gökhan Günaydın, bu yorumlara katılmıyor.
VOA Türkçe’nin konuştuğu Günaydın, “Ben danışıklı dövüş olduğuna inanmıyorum. Öyle olsa Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Uçum hızlıca bir açıklama yapma gereği duymazdı. Uçum’un AYM’yi ‘yerli ve milli’ bulmadığı bir sır değil. Anayasa Mahkemesi bu kararıyla sözkonusu KHK’yi darmadağın etmiş oldu. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin hukuka aykırı kurulan idari örgütü bu kararla ortadan kaldırıldı. Bu karardan sonra Cumhurbaşkanı’nın ve hükümetinin istifa etmesi gerekiyor” dedi.
Bu arada CHP Genel Başkanı Özgür Özel ve CHP TBMM Grup Başkan Vekili Gökhan Günaydın Çarşamba günü (yarın) Anayasa Mahkemesi’nin yeni başkanı Kadir Özkaya’yı ziyaret edecek.