Avrupa Birliği liderleri, ABD’nin Avrupa savunmasındaki rolünü zayıflattığı kaygıları ve Başkan Donald Trump’ın Ukrayna’ya askeri yardımını dondurmasının ardından Avrupa savunmasını güçlendirmeyi ve Ukrayna’ya destek vermeyi amaçlayan olağanüstü bir zirve başlattı. Brüksel’de düzenlenen zirveye, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski de katıldı.
Zelenski’yi, Konsey binasına girişte, AB Konseyi Başkanı Antonio Costa ve Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen karşıladı. Zirve girişinde Von der Leyen ve Zelenski ile birlikte gazetecilere açıklama yapan Costa, “Bir ay önce fikirleri tartışıyorduk ama bugün somut kararlar için buradayız. Yatırım kapasitelerimizin arttırılması, daha iyi bir Avrupa savunması için somut kararlar. AB savunması Ukrayna’yı desteklemekten uzak değil. Ukrayna’nın savunmasını desteklemek, kendi savunmamız için de çok önemli. İlk günden bu yana Ukrayna ile birlikteydik, bugün birlikteyiz, gelecekte de birlikte olacağız” diye konuştu.
Von der Leyen de, “Avrupa, açık ve acil bir tehlikeyle karşı karşıya ve buna karşı kendini savunabilmelidir. Aynı zamanda Ukrayna’nın da kendini savunmasına ve adil, kalıcı bir barışa ulaşmasına yardımcı olmalıyız” dedi.
Zirvede konuşan Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski, Avrupa’nın desteği için teşekkür ederek, “Yalnız olmadığımızı bilmek bizim için çok önemli. Ve bu sadece sözlerden ibaret değil, gerçekten bunu hissediyoruz. Ukrayna halkına güçlü bir mesaj verdiğiniz için çok minnettarız” dedi.
AB Dışişleri Yüksek Temsilcisi Kaja Kallas, "Bütün opsiyonlar masada. Umarım Ukrayna’ya destek konusunda politik uzlaşmayı yakalarız. Ukrayna’nın Avrupa’nın desteğine ihtiyacı var” dedi.
“Scholz: “Ukrayna’ya bir barış dayatılamaz”
Zirve girişinde açıklama yapan AB liderleri de, Zelenski’ye desteklerini dile getirdi. Görev süresi dolmak üzere olan ve yerini Frederich Merz’e bırakması beklenen Almanya Başbakanı Olaf Scholz, “Ukrayna’ya bir barış fikrinin dayatılmasına” karşı çıkarak, “Ukrayna’nın bir barışı kabul etmeye zorlanmamasını sağlamamız çok önemli. Barış adil ve hakkaniyetli olmalı, ülkenin egemenliğini ve bağımsızlığını garanti altına almalıdır” dedi.
Müstakbel Almanya Başbakanı Friedrich Merz de, sabah saatlerinde AB Konseyi Başkanı Antonio Costa ile görüşerek, Avrupa ve Almanya’nın savunmasını güçlendirmek için büyük yatırımlar yapmayı planladıklarını açıkladı. Scholz da, Merz’in açıklamasına ilişkin bir soruyu yanıtlarken, “Almanya’da bu konuda ulusal bir uzlaşının oluşmakta olduğunu, AB’nin bu zorlukla başa çıkabilmek için yasal kuralları değiştirmesi gerektiğini” söyledi.
Olaf Scholz’a, Merz’in Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’dan “nükleer caydırıcılık için Fransız nükleer varlıklarını diğer AB ülkelerine konuşlandırması” önerisine, Macron’un “Bu konuda stratejik bir tartışma başlatabiliriz” diyerek yeşil ışık yakması da soruldu. Scholz, “Avrupa’nın ABD’nin rolünden vazgeçmemesi gerektiği” uyarısıyla bu sorulara yanıt verdi.
Fransa Cumhurbaşkanı Macron, zirveden bir gün önce Fransız halkına seslenerek, “Rusya’nın hem Fransa hem de Avrupa için büyük bir tehdit oluşturduğunu, ABD’den boşalan savunma boşluğunu Avrupa’nın kendisinin doldurması gerektiği” söyledi. Fransızlar’a savunma harcamaları için yeni bütçe düzenlemeleri getirileceği haberini veren Fransa Cumhurbaşkanı, “Avrupa topraklarında mühimmat, tanklar, silahlar ve en yenilikçi ekipmanları satın almak ve üretmek için büyük ortak finansman kararları alınacak” dedi.
Macron, zirveden önce Zelenski ile kısa bir görüşme yaptı.
“Bugün her şeyin değişeceği gün”
AB Dönem Başkanı Polonya Başbakanı Donald Tusk da, Fransa Cumhurbaşkanı Macron gibi, “Avrupa’nın yeniden silahlanmaya, savunma sanayisini güçlendirmeye ve Rusya’nın oluşturduğu tehditle yüzleşmeye hazır olması gerektiğini” söyledi.
Tusk, “Bugün muhtemelen her şeyin değişeceği bir gün. Avrupa’nın yeniden silahlanma, savunma sanayisi ve Rusya’nın dünya için oluşturduğu tehditle mücadeleye hazırlık konusundaki kararlılığı açısından dönüm noktası olabilir” dedi. Tusk, durumu Soğuk Savaş’a benzeterek, Rusya’nın bu silahlanma yarışını tıpkı 40 yıl önce Sovyetler Birliği gibi kaybedeceğini düşündüğünü söyledi.
Donald Tusk, Macron’un nükleer caydırıcılık konusunun stratejik bir tartışmada ele alınması önerisinin de dikkate değer olduğunu, Avrupa’nın “savunmasını daha geniş bir çerçevede koordine etmesi gerektiğini” sözlerine ekledi.
Rusya’ya karşı Ukrayna’ya en çok destek veren liderlerden Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen de, zirve girişinde Avrupa’nın yeniden silahlanmasının “en önemli öncelik olması gerektiğini” söyleyerek, “Bence çok zamanımız yok. Bu yüzden Avrupa’yı silahlandırmalıyız: Harcamalı ve savunma ile caydırıcılığa yatırım yapmalıyız” diye konuştu.
Frederiksen, Macron’un nükleer caydırıcılık önerisi hakkında ise “Şu anda her şeyi tartışmalıyız. Masadaki tüm iyi fikirler tartışmalarımıza dahil edilmeli” dedi.
Litvanya Cumhurbaşkanı Gitanas Nausėda, “Bu toplantının ne kadar önemli olduğunu açıklamaya gerek yok. Ukrayna, her gün bizim için kanıyla değerli bir zaman kazanıyor. Bu yüzden zaman boşa harcanmamalı, Avrupa’nın uzun tartışmalarla vakit kaybetmeden net kararlar alması gerekiyor” diye konuştu.
Ayrıca, AB’nin Macaristan veya Slovakya’nın olası itirazlarına rağmen bağımsız kararlar alması gerektiğini ifade etti. Macron’un Fransa’nın nükleer caydırıcılık şemsiyesini genişletme fikrini de, “Rusya’ya karşı çok ciddi bir caydırıcılık mekanizması olabilir” diye değerlendirdi.
Ukrayna savaşının ardından acil gündemle NATO’ya kabul edilen İsveç’in Başbakanı Ulf Kristersson ise nükleer silahlar konusunda, “Çoğu insan gibi İsveçliler de mümkün olduğunca az nükleer silah olmasını istiyor. Ancak şu anda Fransa ve Birleşik Krallık’ın nükleer silahlara sahip olmasından memnun ve minnettar olmalıyız. Aksi takdirde, Avrupa’da nükleer silahı olan tek ülke Rusya olurdu” dedi.
800 milyar Euroluk silah yatırımı
Liderler, zirvede AB Komisyonu Başkanı Von der Leyen tarafından hazırlanan “Rearm Europe Planı”nı tartışarak, bu konuda somut bir karar almaya çalışacak. Ancak Macaristan Başbkanı Victor Orban ile Slovakya Başbakanı Robert Fico, Trump’ın barış planının izlenmesi gerektiğini savunarak, Ukrayna’ya yeni silah yardımı yapılmamasını istiyor.
Zelenski’yi, Konsey binasına girişte, AB Konseyi Başkanı Antonio Costa ve Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen karşıladı.
Ayrıca liderler, “AB üye devletlerinin, askeri harcamalarını arttırabileceği, ancak bu harcamaların bütçe açıklarında hesaba katılmayacağını” içeren düzenlemeleri karara bağlayacak. Bu düzenleme özellikle Paris ve Berlin tarafından talep ediliyor.
Liderler Ukrayna’ya mali destek ve olası bir barış anlaşması durumunda verilecek “güvenlik garantilerini” de görüşecek.
Türkiye, İngiltere, Norveç ve İzlanda’ya bilgi verilecek
AB liderlerinin bugünkü zirvesinin ardından, AB yöneticileri Costa, Von der Leyen ve Kallas, yarın sabah, AB üyesi olmayan ancak “İngiliz Başbakanı Keir Starmer’in “Gönüllüler Koalisyonu” diye adlandırdığı ülkeler arasında yer alan Türkiye, İngiltere, İzlanda ve Norveç’e, toplantıdaki kararlarla ilgili bilgi verecek.
İngiltere ve Fransa’nın önderliğinde çalışmaları başlatılan Gönüllüler Koalisyonu’nda yaklaşık 20 kadar ülkenin karadan asker göndermek de dahil, Ukrayna’ya güvenlik garantileri sağlaması tartışılıyor.