Türkiye’de Başkanlık Sistemi’ne geçilmesini hedefleyen anayasa teklifinde kamuoyundaki itirazlara rağmen 18 yaşında seçilme hakkı tanınması gibi maddeler kabul edilirken, yedek milletvekili seçimini öngören madde tekliften çıkarıldı.
TBMM Anayasa Komisyonu’nda önceki gün başlayan görüşme maratonunda gece yarısı sonrası yani dünün ilk saatlerinde anayasa değişikliği teklifindeki 2. Madde de Komisyon’da AKP ve MHP çoğunluğuyla kabul edilmişti. Dolayısıyla 6. oturum sonunda ilk iki madde Komisyon’dan geçmiş oldu. Komisyon’da karşılıklı sert sözlü kavgalar olsa da henüz fiziki itiş kakış dışında yaralanma olmadı ancak CHP Samsun Milletvekili Kemal Zeybek uzun görüşme maratonunda rahatsızlandı. Doktor olan CHP Mersin Milletvekili Aytuğ Atıcı, Zeybek’e ilk müdahaleyi yaptı. Zeybek’in tansiyonunda yükselme nedeniyle fenalaştığı ifade edildi.
Komisyon’da, AKP’nin hazırladığı ve MHP’nin destek verdiği anayasa teklifiyle ilgili görüşmelere dün yeniden saat 14.00 itibarıyla 7. oturumda devam edildi.
Hangi maddeler kabul edildi?
AKP’nin milletvekillerince söz talep edilmesine rağmen müzakereleri sınırlandırması üzerine önceki gün başlayan 6. oturumda teklifteki ilk iki madde ve dün başlayan 7. oturumda 3. ile 4. maddeler Komisyon’dan geçmiş oldu.
Teklifteki 1. madde itibarıyla anayasada yargı yetkisiyle ilgili Türk milleti adına bağımsız mahkemelerce kullanılacağına dair hükme “ve tarafsız” ifadesi eklenecek.
Teklifteki 2. madde itibarıyla Anayasa’da yasama ile ilgili 75’nci maddede değişecek ve milletvekili sayısı 550’den 600’e çıkarılacak.
Teklifteki 3. madde itibarıyla milletvekili seçilebilme yaşının 25’ten 18’e indirilecek.
Teklifteki 4. madde itibarıyla ise seçimler dört değil beş yılda bir yapılacak. Cumhurbaşkanlığı seçimleri de beş yılda bir olacak ve seçmenler, iki seçim için aynı gün sandığa gidecek. Süresi biten milletvekili yeniden seçilebilecek. Cumhurbaşkanlığı seçiminde birinci oylamada gerekli çoğunluğun sağlanamaması halinde belirtilen usule göre ikinci oylama yapılacak.
AKP yedek vekilliği çıkarttı
AKP, 5. madde içinse tekliften tümüyle çıkarma önergesi verdi. AKP’den Şentop’un da aralarında bulunduğu sadece 3 vekil imzasıyla önerge verilmesine CHP tarafı sert tepki gösterdi. MHP’nin bilgisi olup olmadığını sorgulayan CHP’li vekiller, teklife imza atmış diğer AKP’li 313 vekilin söz hakkına ne olduğunu da sordu. Buna karşın AKP’li Komisyon üyeleri, önergeyi kabul etti ve böylece 5. madde tekliften çıkarılmış oldu.
AKP’nin tekliften çıkardığı maddeye göre; 600 milletvekilinden oluşacak TBMM için genel seçimlerde aynı zamanda “yedek vekiller” de seçilmiş olacaktı. TBMM üyeliklerinde boşalma olması halinde ara seçime gidileceğine yönelik hüküm kaldırılacaktı.
Komisyon’daki genel tablo nasıl?
CHP, Genel Başkan Kemal Kılıçdaroğlu ile birlikte kararlaştırıldığı üzere Anayasa Komisyonu’ndaki görüşmelere çok sayıda milletvekiliyle katılım gösteriyor. Grup başkan vekilleri de mutlaka oturumda bulunurken; parti adına genel görüşü hukukçu olan Genel Başkan Yardımcısı Bülent Tezcan açıklıyor. Tezcan gibi Komisyon üyesi hukukçu CHP’liler Murat Emir, Muharrem Erkek sıkça söz alarak anayasa aykırı bir teklif görüşüldüğünü vurguluyor. Bu arada İstanbul vekilleri Ali Şeker başta olmak üzere Eren Erdem, Barış Yarkadaş gibi isimler Mahmut Tanal’ın deyimiyle “teknik masa” olarak çalışıyor ve Komisyon’dan sosyal medya aracılığıyla canlı yayın yapıyor.
CHP, ayrıca teklifi kesinlikle anayasaya aykırı gördükleri gerekçesiyle “yasallık katmamak” adına teklife ilişkin herhangi bir değişiklik önergesi de vermiyor. İlk günden itibaren tüm teklif ile Türkiye Cumhuriyeti’nin yapısı ve rejiminde değişiklik yapıldığı belirtilerek, Cumhurbaşkanlığı Sistemi denilerek Başkanlık Sistemi’nden de öte demokrasiye aykırı bir rejim getirildiği savunuluyor. CHP, MHP’ye de teklif ile ileride Başkan konumundaki Cumhurbaşkanı’nın rahatlıkla Türkiye’de federatif bir yapı kurabileceği ve tuzağa düşürüldükleri gibi iddialarla sesleniyor.
HDP ise, tutuklu vekilleri nedeniyle TBMM’deki sayısal azlığı dolayısıyla Komisyon’da vekilleriyle sayısal olarak varlık gösteremiyor. Ancak Komisyon üyesi hukukçu Meral Danış Beştaş ve akademisyen Mithat Sancar hem parti görüşlerini açıklıyor hem de itirazlarını sıralıyor. HDP’nin tutuklu vekilleri gündeme taşıması ise Komisyon’da terör tartışmasına yol açıyor.
MHP’nin sadece Komisyon üyesi vekilleriyle oturumlarda bulunduğu ve sözlü ve fiziki tartışmalardan olabildiğince kaçındığı gözlemleniyor.
AKP ise, Komisyon’da üye sayısı itibarıyla ezici çoğunluğa sahip olmasına rağmen mekan değişikliği yapılmayan ve TBMM’nin görece küçük bir salonu olan toplantı mekanında CHP gibi çok sayıda bulunmayı tercih ediyor.
7. oturumda neler yaşandı?
Komisyon’da dün başlayan 7. oturumda, ilk 2 madde kabul edilmiş olduğunda 3. madde üzerinde görüşmelere geçildi. Ancak Oturumda, 5. oturumda AKP’li Başkan Mustafa Şentop’un teklif geneli üzerindeki müzakereleri sonlandırmasıyla alevlenen usül tartışması sürdü. CHP ile AKP’li vekiller arasında gittikçe fiziki kavgaya meyil etme hali gözlemlendi.
CHP Grup Başkanvekili Levent Gök ile Şentop’a vekaleten oturumu yöneten Komisyon Sözcüsü AKP’li Abdurrahman Öz’ün usül tartışması kısa sürede salondaki gerilimi tırmandırdı. Öz’ün, “Müzakereleri öyle ya da böyle yürüteceğiz. Kısıtlama yapmıyoruz” sözlerine CHP’li Gök sert çıktı. Gök, “Burada tiyatro oynamıyoruz. Muhalefetin söz hakkı engelleniyor. Milli iradeden bahsediyorsunuz ama burada milletvekillerini konuşturmuyorsunuz. Daha önce bu filmi gördük. Kargaşa yaratarak, karga tulumba maddeleri geçirmek istiyorsunuz. Halktan korkuyorsunuz, İçtüzüğü ihlal ediyorsunuz, yazıklar olsun. Anayasa çalışmalarında böyle üslup olmaz” dedi.
Bu arada HDP’li Mithat Sancar, “Ne önergeyi duydum, ne oylamayı gördüm ne de oylamamaya katıldım. Niye bu kadar acele? Madde görüşmelerine yeniden dönelim, komisyon üyelerine söz hakkı verelim” itirazında bulundu.
CHP’li Muharrem Erkek, milletvekillerine TBMM İç Tüzüğü uyarınca konuşma süresi kısıtlaması getirilebileceğini ancak söz hakları adeta gasp edilerek, sürekli “konuşmalar yeterli” denilemeyeceğini savundu.
HDP’nin Beştaş, Sancar ve Erol Dora imzasıyla verdiği tutuklu vekillerin görüşmelerine katılma talebi olması nedeniyle Komisyon’da görüşmeleri durdurma yönündeki önergesi de 15 AKP’li vekil oyuyla reddedildi. CHP’li Tezcan’ın da oyuyla bu önergeye sadece 4 oy verildi.
Ardından CHP’nin TRT ekranından Meclis TV kanalıyla Anayasa Komisyonu’nun görüşmelerinin canlı yayınlanmasına ilişkin önergesi ele alındı. CHP’liler Didem Engin ve Ali Şeker’in, “AKP, MHP ve HDP grup başkanvekilleri bu konuda konuşmayacak mı?” itirazları sürerken; oylama yapıldı ve AKP’nin oy çokluğuyla reddedildi.
Ancak benzeri itirazlar sonuçsuz kaldı ve AKP’nin 5. ve 6. oturumlarda yaptığı gibi verdiği “kifayeti müzakere önergesi” ile maddeleri oylatma yolunu tercih etti. AKP, önce kendi verdiği önergeleri oylatarak, kendi oy çokluğuyla madde oylatmasına geçti ve burada da Komisyon’daki 15 vekiliyle maddeleri kabul etti. Böylece teklifteki 3. ve 4. maddeler kabul edilmiş oldu.
Görüşmeler sırasında CHP’lilerce “Kahrolsun faşist diktatörlük” gibi sloganların atıldığı görüldü.
Özgür Özel
'Başkanlık için oy sayımı yeterli mi?' polemiği
Bu arada dün CHP Grup Başkanvekili Özgür Özel ile AKP ve MHP arasında söz düellosu yaşandı.
CHP’li Özel’in, “Bazı seçimler vardır, oyları saymazlar, tartarlar' dedik. Elbette son gece sayım olur, ama o teferruattan ibarettir. Çünkü muhtar, milletvekili, Belediye Başkanı seçimi yapıyorsanız, rejim içinde bir seçim yapıyorsanız oylar sayılır, rejim değişikliği oylar tartılır. Hodri meydan. Çıkacaksanız meydana ve tartacaksak yürekleri, o zaman başka seçim olur” tartışma fitilini ateşledi.
Bu sözlere AKP cephesinden Hükümet Sözcüsü ve Başbakan Yardımcısı Numan Kurtulmuş’tan yanıt geldi. Kurtulmuş, “Önümüzdeki süreç önemli bir noktadır. İnşallah Türkiye, çok kısa bir süre içerisinde anayasa görüşmelerini tamamlayıp, referanduma gidecek. 367’yi aşsa bile referanduma gidecek. Burada herkesin sözlerine dikkat etmesi lazım. Bu anayasa değişikliği Türkiye’de etkin bir yönetim modeli kurulması için talep edilmiş olan bir değişikliktir. Desteği parlamentodaki milletvekilleri verirse bu anayasa değişiklik teklifi millete gider. Millet de ‘evet’ derse buna mani olmaya kimsenin gücü yetmez. Milletten başka hiçbir güç bu memlekette yoktur. Herkesin üslubuna dikkat etmesi lazım. Biz bu anayasa meselesini toplumda kamplaşma meselesi değil, bir bütünleşme meselesi olarak görüyoruz” dedi.
Bu açıklama üzerine TBMM’de basın toplantısı düzenleyen Özel ise, Kurtulmuş’a TV’de canlı yayında tartışma çağrısı yaptı ve ortada anayasa değil rejim değişikliği olduğunu tekrarladı. Özel, “Kurucu iradenin partisi ve ona inanan Cumhuriyetçiler Atatürkçüler, milliyetçiler sizin kimyanızı bozar, bu rejimi size değiştirtmeyiz. Bu paniğin boşuna. Gel karşıma çık, istediğini kanalda, istediğin moderatörle eşit süreyle çıkalım anlatalım” diye konuştu.
Halkoylamasında OHAL devam mı edecek?
Bu arada Türkiye’nin anayasa değişikliğiyle ilgili gündemindeki bir başka konu ise, olağanüstü hal (OHAL) uygulamasına 20 Ocak’tan sonra 3. kez uygulama kararı alınıp alınmayacağı.
OHAL’in anayasa değişikliğine ilişkin halk oylaması (referandum) sırasında olup olmayacağına ilişkin soru üzerine Numan Kurtulmuş, “Bakanlar Kurulu’nda bugün gündeme gelmedi. OHAL, laf olsun diye ortaya konulmuş bir şey değildir. Birtakım zorunluluklar dolayısıyla konulmuştur. Eğer OHAL uygulamaları olmasaydı teröre karşı etkin mücadele kapsamında atılan birçok adımın atılması mümkün olmayabilirdi. OHAL gerektiği kadar olacaktır. Biz de arzu ederiz ki referandum sürecine giderken, OHAL’in kaldırılması, siyasi şartlar el veriyorsa kaldırılması mümkünse diğer partilerle müzakere yapılarak, belli bir noktaya gelinir. Bugün için bu yönde alınmış bir kararımız yoktur” yanıtını verdi.