TBMM Anayasa Komisyonu, dün itibariyle saat 14.00’te açılışı yapılan 8. oturumunda, AKP’nin imzasıyla MHP’nin desteğiyle gündemdeki anayasa değişikliğini görüşmeye devam etti. Komisyon, görüşmelerine üzerinde orijinal teklifteki 7. madde yeni halindeki 6. madde müzakeresiyle başladı.
Teklifte hangi maddeler nasıl kabul edildi?
Anımsanacağı üzere; önceki günkü 7. oturumda tekliften 600 milletvekili seçimi yapılacak TBMM için ayrıca “yedek milletvekili” seçimi de yapılmasını düzenleyen 5. madde tekliften tümüyle çıkarılmıştı. Böylece Komisyon’a 21 madde olarak gönderilmiş teklif, 20 maddeye inmişti. Gece yarısı sonrası takvim 28 Aralık’ı gösterirken saat 01.52’de görüşmeler sonlandırılmadan; orijinal teklifteki 6. madde yeni halindeki 5. madde AKP çoğunluğuyla kabul edildi. Sonuçta 7. oturumda, orijinal teklifteki 3. ve 4. maddeler yanı sıra 6. madde (yeni 5. madde) Komisyon’dan geçti.
Komisyon’da 8. oturumda ise orijinal teklifteki 7. madde (yeni 6. madde) ardından üzerlerinde değişiklikler yapılmak suretiyle 8. madde (yeni 7. madde), 9. madde (yeni 8. madde) ve 10. Madde (yeni 9. madde) kabul edildi. AKP’nin önergeleriyle yapılan değişiklikler sırasında muhalefetten “anayasa teklifi şimdiden yap-boz tahtası oldu” eleştirisi geldi.
Saat 04.00 itibariyle görüşmeler devam ediyordu.
TBMM’nin hükümet denetimi yetkisi olmayacak
Anayasa Komisyonu’nda 7. oturumda geçen teklifteki yeni 5. maddeye göre; anayasa TBMM’nin yetkilerini düzenleyen 87. madde değişecek. Böylece TBMM’nin mevcut anayasadaki “Bakanlar Kurulunu ve bakanları denetlemek; Bakanlar Kurulu’na belli konularda kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi vermek” yetkisi ortadan kalkacak.
TBMM’nin Cumhurbaşkanı’na soru yetkisi olmayacak
Komisyon’da dün başlayan 8. oturumda, ilk önce mevcut anayasada “TBMM’nin bilgi edinme ve denetim yolları” başlıklı 98. maddesinde değişiklik öngören yeni 6. madde kabul edildi. Öncesinde AKP’nin önergesiyle bu maddedeki TBMM’nin genel görüşme yapmasıyla ilgili hükme, “ve devlet faaliyetlerini” ibaresi eklendi. Böylece hüküm, anayasadaki mevcut haline geri döndü ve “Genel görüşme, toplumu ve devlet faaliyetlerini ilgilendiren belli bir konunun TBMM Genel Kurulu’nda görüşülmesidir” oldu. Bu maddede muhalefet, yasama gücü TBMM’nin yürütme gücü hükümet aleyhine artık genel görüşme dahi yapılamayacağı gerekçesiyle itiraz ediyordu. AKP, burada kısmi geri adım attı. Ancak buradaki milletvekillerine tanınmış “sözlü soru önergesi” hakkını ortadan kaldıran düzenleme korundu.
Teklifteki yeni 6. madde itibariyle; anayasadaki 98. maddedeki “Soru, Bakanlar Kurulu adına, sözlü veya yazılı olarak cevaplandırılmak üzere Başbakan veya bakanlardan bilgi istemekten ibarettir.” ifadesi ortadan kalkacak. Yerine, “Yazılı soru; yazılı olarak en geç 15 gün içerisinde cevaplanmak üzere milletvekillerinin, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlara yazılı soru sormalarından ibarettir.” ifadesi gelecek. Buna göre, milletvekilleri mevcut durumda yürütme başı olan Başbakan’a soru sorma yetkisine sahip iken yürütme başı olacak Cumhurbaşkanı’na soru soramayacak.
Cumhurbaşkanı seçiminde “doğuştan Türk olma” çıkartıldı
Bu oturumda devamında, Cumhurbaşkanlığı Seçimi ile ilgili mevcut anayasadaki 101. maddeyi değiştirmeyi öngören yeni 7. madde de kabul edildi. Ancak bu madde kabulü öncesinde AKP’nin önergesiyle orijinal teklifteki “doğuştan Türk vatandaşları olurlar” ibaresi çıkartılarak, “Türk vatandaşları” ifadesi getirildi. Teklifteki ‘doğuştan’ şartı tartışma yarattığı için mevcut anayasadaki Türkiye Cumhuriyeti tüm vatandaşlara Cumhurbaşkanlığı seçilme hakkına geri dönülmüş oldu.
Teklifteki yeni 7. madde itibariyle; Halk oylamasıyla Cumhurbaşkanı seçimi ile ilgili anayasadaki mevcut koşullara ilaveten en az 100 bin seçmen tarafından da Cumhurbaşkanlığı’na aday gösterilebilecek.
Yürütmenin başı Cumhurbaşkanı
Oturumda en tartışmalı madde; Başkanlık Sistemi kapsamında “Başkan” yetkilerine sahip olması amaçlanan “Cumhurbaşkanı’nın görev ve yetkileri” ile ilgili teklifteki yeni 8. madde oldu. Bu maddeye göre; mevcut anayasadaki 104. madde değiştirilecek ve Cumhurbaşkanı artık yürütme organı başı olacak. Ancak bu madde görüşmelerinde AKP’li Komisyon Başkanı Mustafa Şentop, başta CHP Grup Başkanvekili Özgür Özel’in halen söz hakkı talebi varken “kifayeti müzakere” diyerek maddeyi oylattırdı. AKP ve MHP’nin oy çokluğuyla madde Komisyon’da kabul edildi.
Öncesinde bu madde üzerinde AKP’nin önergesiyle değişikliklere gidildi. Orijinal teklifte; Cumhurbaşkanı’nın yetkileri sıralanırken, sadece “Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Başkomutanlığı’nı temsil eder” deniyordu. Dolayısıyla da mevcut anayasada Cumhurbaşkanı’nın bu temsil yetkisini TBMM adına kullanıyor olması ortadan kalkacaktı. Ancak AKP, bu madde üzerinde MHP cephesinde bunun rahatsızlık yaratması üzerine kısmi geri adım attı. Önergeyle mevcut anayasadaki haline geri dönüldü ve “Türkiye Büyük Millet Meclisi adına Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını temsil eder” oldu.
Bu madde itibariyle; Cumhurbaşkanı’nın bir veya birden fazla yardımcısı olabilecek.
Cumhurbaşkanı, tek başına bakanları atayacak veya görevlerine son verebilecek.
Cumhurbaşkanı, üst düzey kamu yöneticilerini de atayabilecek. Bu hükümde kısıtlayıcı bir ifade bulunmaması itibariyle Türkiye’deki bürokratik yapıda “üst düzey” kavramıyla pek çok atama yetkisi, tek başına Cumhurbaşkanı tarafından kullanılabilecek. Ayrıca AKP’nin önergesiyle bu atamalara ilişkin Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile düzenleme yapılması da maddeye eklendi.
Cumhurbaşkanı, kanun niteliğinde kararname yayımlayabilecek. Kararnameler, kişi hak ve hürriyetleriyle ilgili olamayacak. Anayasa’da kanunla düzenlenmesi öngörülmüş ve mevcut durumda kanunlarda açıkça düzenlenmiş konularda kararname çıkarılamayacak. Cumhurbaşkanı, kararnameler veya kanunlar için yönetmelik de çıkarabilecek. Eğer TBMM, bir konuyu kanun ile düzenlerse o konuyla ilgili yayımlanmış Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ise hükümsüz (geçersiz) hale gelecek.
Cumhurbaşkanı yargılanacak ama nasıl?
Devamında Komisyon’da “Cumhurbaşkanı Cezai Sorumluluğu” başlıklı yeni 9. madde görüşmelerine geçildi. Bu madde de AKP ve MHP’nin oy çokluğuyla hızlıca müzakeresi sonlandırarak, kabul edildi.
Teklifteki yeni 9. madde itibariyle; Cumhurbaşkanı hakkında bir suç işlediği iddiasıyla TBMM üye tam sayısının (600 milletvekili olacak) salt çoğunluğunun (301 milletvekili) önergeyle soruşturma açılması istenebilecek.
Meclis, Cumhurbaşkanı hakkında soruşturma talebi önergesini en geç bir ay içerisinde görüşecek. Ve üye tam sayısının (600 milletvekili) beşte üçünün (360 milletvekili) gizli oyuyla soruşturma açılmasına karar verebilecek. Hakkında soruşturma kararı verilmiş Cumhurbaşkanı ise, seçim yapılmasına karar veremeyecek.
Soruşturma açılması halinde bugünkü anayasada Bakanlar hakkında olduğu gibi her siyasi partiden TBMM’deki sandalye sayısına bağlı olarak temsilerin yer alacağı 15 kişilik Komisyon oluşturulacak.
Eğer Komisyon, Cumhurbaşkanı’nın yargılanması yönünde karar verirse ilgili süreç sonunda TBMM’de üye tam sayısının (600 milletvekili) üçte ikisi (400 milletvekili) gizli oyuyla Yüce Divan’a sevk edilebilecek. Bu durumda, Cumhurbaşkanı, Yüce Divan konumundaki Anayasa Mahkemesi’nde yargılanacak.
Yüce Divan’da seçilmeye engel bir suçtan mahkum edilen Cumhurbaşkanı’nın görevi sona erecek.
Cumhurbaşkanı’nın görevde işlediği iddia edilen suçlar ile yargılama ise görevi bittikten sonra yapılabilecek.
10. madde oylamasında karışıklık yaşandı
Saat 03.54’te yeni 10. maddede AKP’nin değişiklik önergesi gündeme getirildi. Ancak “kifayeti müzakere” önergesi ile madde oylaması birbirine karıştı. CHP’li Özgür Özel’in itirazına rağmen AKP’li Mustafa Elitaş, madde okunmadan düzeltme yapıldığı için sıkıntı olmadığını savundu.