Ankara’nın Çin’in Müslüman Uygurlar’a yönelik muamelesini kınamasının ardından Çin ve Türkiye arasında gerilim tırmanıyor. Tartışmanın Türkiye’yi ekonomik olarak olumsuz etkileyebileceği yorumları yapılıyor.
Türkiye Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Hami Aksoy’un Çin’in Uygur azınlığa yönelik muamelesini kınaması ikili ilişkilerin gerilmesine neden oldu. Çin, Türkiye’ye seyahat eden vatandaşları için seyahat uyarısı yayınladı. Pekin bu hamleyle Türkiye’nin geniş turizm sektörünü hedef alıyor.
Aksoy, yaptığı açıklamada 1 milyondan fazla Uygur’un keyfi tutuklamalarla, beyin yıkama ve işkenceye maruz kaldıklarını belirtmişti. Pekin bu suçlamalara derhal karşılık verdi ve Türk tarafının açıklaması için ‘alçak’ yorumunu yaptı. Çinli yetkililer Ankara’dan ‘‘yanlış suçlamalar’’ını geri almasını istedi.
Çin'in kuzey batısındaki Şincan Uygur Özerk Bölgesi, ülkedeki Uygur azınlığın büyük kısmına ev sahipliği yapıyor. Yıllar boyunca etnik gerilime sahne olan ve şiddet olaylarıyla çalkalanan bölge yoğun polis denetimi altında.
Çin hükümeti baskı uygulamasına ‘‘terörle mücadele’’ adını veriyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, geçmişte etnik köken olarak Türkler’le bağlantılı olan Uygurlar’ın hakkını birçok kez savunmuştu. Türkiye ayrıca birçok kaçak Uygur’a sığınma hakkı tanıdı. Ancak son yıllarda Çin’le patlayan ticaret hacminin Erdoğan ve hükümeti için öncelik haline geldiği yorumu yapılıyor.
Siyaset bilimi uzmanı Cengiz Aktar’a göre Türk hükümeti Çin’le ekonomik ilişkileri tercih ederek Uygurlar’ın durumu hakkında yorum yapmayı bıraktı.
Sık sık Müslümanlar’ın haklarını savunan ve kendisi de muhafazakar bir Müslüman olan Erdoğan Myanmar’ın Arakan Müslümanları’na yönelik tavrını da kınıyor. Erdoğan Filistinlilere verdiği destekle de biliniyor. Aktar’a göre Pekin’in Uygurlar’a yönelik muamelesi karşısında uluslararası toplumdan gelen tepki, Ankara’nın sesini yeniden yükseltmesine neden oldu.
Aktar, konunun Müslüman olmayan ülkelerden de tepki görerek evrensel boyut kazanmaya başladığını söylüyor. Aktar bu durumda Ankara’nın da tepki göstermeye mecbur kaldığı görüşünde.
Seçim siyaseti de Türkiye’nin tepkisinin nedenlerinden biri olarak görülüyor. Zira Erdoğan’ın AK Parti’si gelecek ay kritik yerel seçimlerde yarışacak. Uzmanlara göre Uygurlar’ı desteklemek muhafazakar seçmeni hareketlendirecek bir hamle.
Uzmanlar Pekin’in Ankara’ya daha fazla ekonomik yaptırım uygulamasını bekliyor. Türkiye’nin Çin’deki Uygurlar için sesini yükseltmesinin sonucu ekonomik olarak maliyetli olabilir.