Avrupa Birliği, telekomünikasyon alanında stratejik bir program olan “Avrupa'nın ilk çok yörüngeli uydu ağını” oluşturacak “Uydu Dayanıklılığı, Ara Bağlantı ve Güvenlik Altyapısı (IRIS²) programının” başlatıldığını duyurdu.
Avrupa Birliği’nin (AB) bu hafta başlatıldığı duyurulan IRIS² programı, yaklaşık 300 uydudan oluşacak ve 2030 yılında faaliyete geçecek.
Avrupa hükümetlerine ve vatandaşlarına çeşitli hizmetler sağlaması planlanan IRIS² sistemi, sınırların ve uzak bölgelerin gözetlenmesine olanak tanıyacak. Özellikle kriz veya doğal afet durumlarında sivil koruma için de kullanılabilecek.
AB Komisyonu, IRIS² programıyla “Avrupa'nın dijital egemenliğini güçlendirmeyi ve vatandaşlar, ticari şirketler ve kamu kurumları için güvenli bir bağlantı sağlamayı” amaçlıyor. Sistemin, güvenli hükümet iletişimi alanında “yapay zekanın kötüye kullanımı ve siber saldırılara” karşı AB'nin stratejik özerkliğini garanti etmesi de hedefleniyor.
Sistem, arama veya kurtarma amacıyla insani yardım gönderilmesini ve denizdeki acil durumların yönetimini de daha gelişmiş bir teknolojiyle kolaylaştıracak.
Ayrıca enerji, finans, sağlık, veri merkezleri gibi birçok bağlantılı “akıllı şebeke” de IRIS² tarafından sağlanan bağlantı kullanılarak kontrol edilecek.
Stratejik görev alanları
Sistem, aynı zamanda hava, demiryolu, karayolu, otomobil trafiği gibi farklı altyapıların yönetilmesini de mümkün kılacak. Örneğin, elçilikler için kurumsal telekomünikasyon hizmetleri ve izole alanlara müdahale için yeni “teletıp” hizmetleri de buna eklenecek.
AB Komisyonu, IRIS² ile dış güvenlik ve savunma politikası çerçevesinde Orta Doğu, Afrika, Arktik, Atlantik ve Baltık bölgeleri, Karadeniz ve Akdeniz gibi stratejik ilgi alanlarının bağlantısını de geliştirmeyi hedefliyor.
İlgili Haberler Büyük teknoloji firmaları veri merkezlerinin işletimi için nükleer enerjiye yöneliyor300 uydudan oluşan takımyıldızı
Teknoloji mimarisi açısından başlangıçta yaklaşık 300 uydu, tasarlanıp üretildikten sonra uzayda konuşlandırılacak. Uydular 2 bin kilometreye kadar “alçak yörünge” ve 2 bin ile 35 bin 786 kilometre arası “orta yörünge” olmak üzere iki farklı yörüngeye yerleştirilecek.
Bu geniş aralığı kapsayacak olan takımyıldızı, iletişim hizmetlerinde “düşük orandaki gecikmeleri” de ortadan kaldıracak. Diğer bir deyişle, karasal ağların performansına benzer hızlı bilgi iletimi sağlayabilecek ve böylece diğer Avrupa uzay programlarını tamamlayıcı bir işlev görecek.
IRIS² sistemi aynı zamanda, güvenli hükümet iletişimi alanında AB'nin stratejik özerkliğini garanti edecek. Ticari hizmet alanında da faydalanılacak olan takımyıldızı, Avrupa sanayisinin ve operatörlerinin dünyadaki konumunun güçlendirecek.
Uydulardan oluşan bir takımyıldızının avantajı ne?
Takımyıldızlar, 2000'li yılların başındaki girişimlerden sonra ortaya çıktı ve projeler artık güvenilir ve büyük ölçüde kamu ve özel fonları tarafından finanse edilmeye başlandı.
Bunların ortaya çıkmasını sağlayan çeşitli faktörler bulunuyor.
Bunlar arasında “elektronik minyatürleştirmedeki” ilerleme, entegre dijital bileşenlerin performansı, fırlatma maliyetlerindeki büyük düşüş ve daha düşük maliyetle küçük uydu serileri üretmeye yönelik endüstriyel kapasite yer alıyor.
Dijital ekonomiye giderek daha güçlü bir geçişin yaşandığı bir dönemde ülkeler, şirketler ve bireylerin “verilerin hızlı iletimini sağlayan bağlantı ihtiyacında” keskin bir artış yaşanıyor. Bağlantı tekliflerinin hızla geliştiği küresel bir pazarda uydu iletişimi de artık “fiber optik” gibi karasal çözümlere yakın, daha çok “verim, düşük gecikme” gibi teknik ve ekonomik performanslara ulaşıyor.
Uydu takımyıldızlarının, karasal sistemlere oranla en büyük avantajı ise coğrafi bölge ne olursa olsun, özellikle karasal altyapının kapsamadığı “beyaz alanlarda” sürekli hizmet sağlama özelliği.
Avrupa IRIS2 takımyıldızı, giderek daha fazla veri paylaşım altyapısı gerektiren ve şu anda Amerikalı aktörlerin hakimiyetinde olan bu geçişin bir parçası. Uydulardan oluşan bir takımyıldızı, farklı kullanıcıların birden fazla uydu aracılığıyla birbirine bağlanmasını mümkün kılıyor ve böylece gezegenin “kalıcı olarak kapsanmasını” sağlıyor.
İlgili Haberler Amazon herkesin her ihtiyacına yanıt verebilir mi?3 milyar Euro bütçe
Dünya yörünge bölgesinde, yüksekliği 2 bin kilometreye kadar olan “alçak yörüngede” uydu telekomünikasyonunun gelişmesi zorluğuyla karşı karşıya kalan AB Komisyonu, kamu ve özel sektörü bir araya getiren bir yaklaşımla, Avrupa'yı takımyıldız yarışında güçlendirmeyi amaçlıyor.
IRIS² için AB’nin 2021-2027 Çok Yıllı Mali Çerçeve (MFF) kapsamında 2,4 milyar euro tutarında finansman ayrıldı. Ayrıca, 2028-2035 bütçesinde de 600 milyon Euro civarında ek finansman öngörüldü.
IRIS² “güvenli bağlantı takımyıldızı” girişimine ilişkin AB düzenlemesi Mart 2023'te onaylandı. Ardından AB Komisyonu, Mayıs 2023'te takımyıldızının geliştirilmesine yönelik ana sözleşmeye ilişkin ihale çağrısı başlattı. İhale 3 operatör (Eutelsat, SES, Hispasat) ve alt yüklenici endüstriyel ortaklarla (Airbus, Thales, OHB, Deutsche Telekom, Orange) bir konsorsiyum şeklinde sonuçlandırıldı.
İhale sonunda bu firmalar arsında bir sözleşme imzalandı ve Komisyon’a 2 Eylül’de teklif sunuldu.
AB Komisyonu, takımyıldız için yer altyapısının barındırılmasına yönelik bir başvuru çağrısı başlattı ve Nisan 2024'te IRIS²kontrol merkezleri için Fransa (Toulouse), İtalya (Fucino) ve Lüksemburg'u (Bettembourg) seçti.