Rusya’nın Ukrayna’yı işgaliyle başlayan savaşta üç yıl geride kaldı. ABD Başkanı Donald Trump’ın, barışı sağlama çabaları sürerken Ukrayna’da ve mültecilerin göç ettiği Avrupa ülkelerinde, insani yardımı sürdüren Birleşmiş Milletler, barışın sağlanması yönünde umudunu yitirmese de Ukrayna’da olabilecek en kötüsüne hazır olduğunu açıkladı.
BM, Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinde üç yıl geride kalırken barışı sağlamak için sürdürülen diplomatik çabaların arttığını, Ukrayna’daki durumun son derece değişken olmasına rağmen ateşkes beklentisinin de yükseldiğini açıkladı. BM, tüm bu belirsizliğe rağmen çatışmalar durduğunda Ukrayna halkını en iyi şekilde nasıl destekleyebileceğini planladığını belirtti.
“10 milyondan fazla insan evlerinden ayrılmak zorunda kaldı”
BM, Ukraynalıların neredeyse her gün saldırılarla karşı karşıya kalmaya devam ettiğini, Rus hava saldırılarının sürekli olarak sivil altyapıyı hedef aldığını kaydetti. Saldırılar yüzünden Ukraynalı ailelerin evsiz, güvenliksiz ve elektriksiz bırakıldığını,10 milyondan fazla insanın evlerinden ayrılmak zorunda kaldığı belirtildi. BM, Ukrayna'da İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana Avrupa'da yaşanan en büyük yerinden edilme krizinin yaşandığını açıkladı.
“3 yılda 12 bin 600 sivil öldürüldü”
BM, savaşın sürdüğü üç yılda 12 bin 600 sivilin öldürüldüğü, 29 bin sivilin yaralandığı, sağlık tesislerine yapılan binlerce saldırı yüzünde doktorların çaresiz koşullar içinde çalıştıklarını kaydetti. Çatışmalar boyunca BM’nin insani yardımların ulaştırılması, acil sağlık hizmetleri verilmesi gibi insani hizmetler vermekten geri adım atmadığı kaydedildi. Ancak halen tüm iyi niyetli çabalara rağmen Ukrayna'nın geleceğinin belirsizliğini koruduğu belirtildi.
“Savaş sonrasını planlıyoruz”
Ukrayna BM İnsani Yardım Koordinatörü Matthias Schmale, BM habere yaptığı değerlendirmede, BM’nin savaş sonrası senaryo için planlama yaptığını açıkladı. Schmale, diplomatik çevrelerdeki genel kanının ateşkes sağlamaya yaklaşıldığı yönünde olduğunu belirterek “Ateşkesin er ya da geç gerçekleşebileceği yönünde bir genel kanı var. Planlama ve çalışmalarımız da bu yönde. BM halihazırda saldırıya uğrayan enerji tesislerinin onarılması için inanılmaz çalışmalar yürütüyor. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) cephe hattı boyunca bir noktada kapatılmış ya da tahrip edilmiş olan sağlık tesislerini yeniden açtı ya da yeniden inşa etti. Silahlar susarsa, yardım etmek için çok daha fazlasını yapabileceğimiz açık” dedi.
Milyonlarca kişi savaş nedeniyle evlerini terk etmek zorunda kaldı.
“Ukrayna halkının ruh sağlığı bozuldu”
Üç yıldır süren savaş nedeniyle Ukrayna halkının ruh sağlığının bozulduğunu ifade eden Schamele, “Yüz binlerce insan, ailelerinden uzakta geçirecekleri iki ila üç yılın ardından cepheden travma geçirmiş olarak dönecek. Ukrayna, özellikle ruh sağlığı sorunları açısından bu korkunç savaşın etkilerini bir süre daha yaşamaya devam edecek” dedi.
Schamele, Ukraynalı mültecilerin de ülkelerine geri dönme hazırlığı içinde olduklarını belirterek “Mültecilerin geri dönmeye başlayacağına dair pek çok spekülasyon var ve birkaç ay önce BM Mülteci Ajansı’nda çalışan meslektaşlarımız, Ukrayna hükümetiyle işbirliği içinde, yurtdışındaki mültecilere geri geldiklerinde hangi hizmetlere erişebilecekleri, ev veya iş bulmalarına yardımcı olacak enformasyon veren bir internet sitesi açtı. Bu çalışmayı önemli ölçüde büyütmek için hazır olmaya çalışıyoruz” dedi.
“BM Ukrayna’da yaşanacak her türlü senaryoya hazır”
Her türlü senaryo ile başa çıkmaya hazır olduklarını kaydeden Schamele, ateşkes sağlanması durumunda özellikle doğu ve güney Ukrayna'daki işgal altındaki topraklar açısından ne olacağı sorusunun cevabını bulamadıklarını belirterek “Buralarda yaklaşık bir milyon Ukraynalı yaşıyor. Bizde daha onlara ne olacağını bilmiyoruz. Askerden arındırılmış bir bölge olacak mı? Uluslararası bir barış gücü ateşkes anlaşmasını sürdürecek mi? İnsani yardım sağlanması için fırsatlar nelerdir? Bunlar cevaplanması gereken sorular. Ayrıca herkes silahların susacağını umarken, bunun tam tersi de olabilir. Ukrayna'da çok sayıda nükleer enerji santrali var ve bunlardan biri doğrudan vurulursa aniden büyük bir nükleer felaketle karşı karşıya kalabiliriz. Hükümet yetkilileri, bu konuda son derece endişeli. Her ne olursa olsun, BM'nin her türlü senaryoya karşı mümkün olduğunca çevik ve zihinsel olarak hazırlıklı olmasını sağlamaya çalışıyoruz” diye konuştu.
“Sivil kayıplar yüzde 30 oranında arttı”
BM İnsani Yardım Koordinasyon Ofisi’ne göre (OCHA)'ya 2024 yılında, 2023 yılına kıyasla sivil kayıplarda yüzde 30'luk bir artış görüldü. Özellikle cephe bölgelerinde, insani durumun daha da kötüleştiği kaydedildi. Ukrayna nüfusunun yüzde 36'sının (12,7 milyon kişi) bu yıl insani yardıma ihtiyaç duyduğu belirtildi.
BM Çocuklara Yardım Fonu'ndan (UNICEF) Toby Fricker, Rus işgalinin başlamasından bu yana 2 bin 520'den fazla çocuğun öldüğünü ya da yaralandığını söyledi.
Fricker, gerçek sayının muhtemelen çok daha fazla olduğunu belirterek “2023'e kıyasla 2024'te çocuk kayıpları da yüzde 50'den fazla arttı. Hiçbir yerin güvenli olmadığını görüyoruz. Okullar, doğumhaneler, çocuk hastaneleri, hepsi saldırılardan etkilendi” dedi.
BM Kadın Birimi Cenevre Direktörü Sofia Calltorp, Ukrayna'da kadınların savaş alanının ötesinde önemli rol oynadıklarını ifade etti. Calltorp, 2024 yılında Ukrayna'da ölen ve yaralanan insanların sayısının yüzde 30 oranında arttığını belirterek “800 kadın hayatını kaybetti. 3 bin 700'den fazla kadın yaralandı. Ayrıca Ukraynalı mültecilerin ve yerinden edilmiş kişilerin büyük çoğunluğunun kadın olduğunu biliyoruz” diye konuştu.
BM Dünya Sağlık Örgütü'ne (WHO) göre, Ukrayna genelinde enerji altyapısına yönelik saldırıların dışında, 780 sağlık merkezi ve bin 600'den fazla okulun hasar gördüğü ya da tahrip edildiği açıkladı.
“Çocuklar hayatta kalsalar bile çok acı çekiyor”
BM Dünya Sağlık Örgütü Ukrayna Temsilcisi Dr. Jarno Harbicht, “Bu hafta Odessa'da 40 bin çocuğa hizmet veren bir sağlık kliniği ve 250 küçük çocuğa hizmet veren bir anaokulu bir saldırıda ciddi şekilde hasar gördü. Bir çocuk hastanesi vurulduğunda, bir okul bombalandığında veya elektrik şebekesi tahrip edildiğinde, çocuklar hayatta kalsalar bile çok acı çekiyorlar” dedi.
BM İnsan Hakları İzleme Misyonu (HRMMU), Rusya'nın 24 Şubat 2022'deki işgalinden bu yana 12 bin 654'ten fazla sivil erkek, kadın, kız ve erkek çocuğun öldürüldüğünü ve yaklaşık 30 bin kişinin yaralandığını doğruladı. Kayıpların yüzde 84'ünün Ukrayna hükümetinin kontrolündeki topraklarda, yüzde 16'sının da Rusya tarafından işgal edilen topraklarda meydana geldiği belirtildi.
BM İnsan Hakları İzleme Misyonu Direktörü Danielle Bell, “Ukrayna'da üç yıldır devam eden geniş çaplı çatışmalar, sürekli ve artan insan hakları ihlallerine yol açtı” dedi.