Dağlık Karabağ’da tırmanan gerilim Azerbaycan ve Ermenistan arasında yeni bir savaşın habercisi olabilir mi?

Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ’da “terörle mücadele operasyonu” olarak nitelediği son adım, 6 bin kişinin hayatını kaybettiği savaşın üzerinden henüz 3 yıl geçmeden Ermenistan’la yeni bir savaşın kapıda olabileceğine ilişkin kaygıları arttırdı.

120 bin nüfuslu Dağlık Karabağ, Azerbaycan’ın etnik Ermeni bölgesi ve Sovyetler Birliği’nin çöküşünden bu yana sıcak bir bölge.

Dağlık Karabağ ve çevresindeki bölgeler 1994’te ayrılıkçı bir savaşın ardından Ermenistan ordusunun desteklediği etnik Ermeni güçlerin kontrolüne geçti.

Azerbaycan bu bölgeleri ve Dağlık Karabağ’ın bir kısmını 2020’deki savaşta yeniden ele geçirdi.

Bu savaş bölgeye Rus barış koruma güçlerinin yerleştirilmesine yönelik bir anlaşmayla sona erdi; ancak Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ’ı Ermenistan’la bağlayan yolu kapatmaya başladığı Aralık ayından bu yana gerilim yükseldi.

Azerbaycan terörle mücadele operasyonu olarak nitelediği son topçu ateşi öncesinde, dört asker ve iki sivilin Ermeni sabotajcılar tarafından yerleştirildiğini iddia ettiği mayınlara basması sonucu öldüğünü kaydetti.

Düşünce kuruluşu Carnegie Europe’tan bölge uzmanı Thomas de Waal, “Ne yazık ki herkesin çıkmasından korktuğu ama son hafta ve aylarda diplomasiyle kaçınılmasını umduğu üçüncü bir savaş olabilir gibi görünüyor” diyor.

İlgili Haberler Türkiye ve ABD’den Azerbaycan’ın Karabağ operasyonu ile ilgili açıklamalar

Dağlık Karabağ nasıl bir bölge?

Dağlık Karabağ hem Ermeniler hem de Azeriler açısından kültürel öneme sahip bir bölge.

Sovyetler Birliği’nin bir parçası olduğu dönemde Dağlık Karabağ Azerbaycan içinde belirli bir düzeyde otonomiye sahipti. Sovyetler Birliği’nin zayıflamaya başlamasıyla patlak veren ayrılıkçı kargaşa, Sovyetler Birliği’nin çökmesinin ardından topyekün bir savaşa dönüştü.

Azeri nüfusunun çoğu 1994’teki çatışmaların sonunda bölgeden çıkarıldı. 2020’deki savaşta yaklaşık 90 bin etnik Ermeni bölgeden göç etmek zorunda kaldı, bazıları Azerilerin buralara yerleşmesini engellemek için evlerini ateşe verdi.

Rus barış koruma gücü, "Laçin Koridoru" adı verilen ve Ermenistan’a çıkan yolun açık kalmasını sağlamaktı. Ancak bu yol Aralık ayından bu yana kapalı. Azerbaycan, Ermenilerin bu yol üzerinden silah kaçırdığını ve yasa dışı kaynak çıkardığını iddia etti.

Dağlık Karabağ’da gıda sıkıntısı başladı ve Ermeniler Azerbaycan’ın bölge halkını aç bırakarak soykırımı amaçladığını iddia etti.

İlgili Haberler Azerbaycan Dağlık Karabağ'da operasyon başlattı

Bölgede neler oluyor?

Aylar süren anlaşmazlık ve müzakerelerin ardından Uluslararası Kızılhaç Komitesi, bu hafta Ermenistan’dan Dağlık Karabağ’a Azerbaycan’ın denetimindeki bölgeden farklı bir yol üzerinden 20 ton un ve tıbbi malzeme sevkiyatı gerçekleştirdi.

Dağlık Karabağ yetkilileri daha önce bu yol üzerinden gelen yardıma karşı çıkmış ve bunun Azerbaycan’ın bölgeyi kendi kontrolüne alma stratejisi olduğunu savunmuştu.

Yapılan sevkiyatlar krizin yavaş yavaş sönümlenmeye başladığını gösterse de, Azerbaycan’ın Salı günü asker ve sivillerin mayınlar yüzünden öldüğünü açıklaması gerilimi tırmandırdı ve Azerbaycan terörle mücadele operasyonu olarak nitelediği adımı attı.

Rusya’nın rolü

Ermenistan Rus barış koruma güçlerini Laçin Koridoru’nu açık tutmayı başaramadıkları ve sınırda zaman zaman zaman yaşanan küçük çaplı çatışmaları görmezden geldiği gerekçesiyle eleştirdi.

Rus askeri üssüne de ev sahipliği yapan Ermenistan uzun süredir Moskova’nın müttefiki olsa da, ilişkiler son yılda gözle görülür bir şekilde kötüleşti.

Koridor konusunda yaşanan anlaşmazlığın dışında Ermenistan bu yıl kendi topraklarında Moskova’nın liderliğindeki Kolektif Antlaşma Güvenlik Örgütü bloğunun tatbikat yapmasına izin vermeyerek ve bu ay içinde ABD askerleriyle ortak tatbikat yaparak Rusya’nın tepkisini çekti. Ermenistan Rusya’nın işgal ettiği Ukrayna’ya da insani yardım sağladı.

Rusya’nın 2020 savaşının sonlandırılmasındaki rolü bölgedeki nüfuzunu güçlendiren önemli bir adım olarak görülmüştü. Ancak Rusya’nın bu gücü son bir yılda önemli düzeyde zayıfladı ve yolun açılması için daha güçlü önlemler almadığı sürece bölgede aldığı övgüyü kaybedebilir.

Rusya yeni bir çatışmaya girmeye istekli görünmüyor. Ermenistan’ın Rus barış gücünün çatışmaya son vermesi yönündeki talebiyle ilgili yorum yapan Rusya Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Maria Zaharova, “Erivan’ın Dağlık Karabağ’ı Azerbaycan toprağı olarak tanımasına ne dersiniz?” diye sordu.

Ermenistan’ın Rusya ile arasına mesafe koymasına tepki gösteren eski Rusya Cumhurbaşkanı Dimitri Medvedev de Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan için “Onu nasıl bir akıbet bekliyor tahmin edin” ifadelerini kullandı.

Olası sonuçlar neler?

Nikol Paşinyan’ın Rusya’nın arabuluculuğunda sağlanan ve 2020’deki savaşı sonlandıran anlaşmaya razı olması Ermenistan’da destek görmemişti.

Paşinyan’ın rakipleri Ermenistan Başbakanı’nı vatan hainliğiyle suçlamış ve istifasını isteyen büyük çaplı protestolar patlak vermişti.

Olası yeni bir savaş yeni bir memnuniyetsizlik dalgasını başlatabilir.

Ermenistan’da 2018’deki protestoların hemen ardından başbakan olan Nikol Paşinyan bu gibi protestoların olası gücünün de farkında.

İlgili Haberler 35 yıl sonra ilk kez Rus yardım tırı Dağlık Karabağ’a girdi