Kayyumla yönetilen Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’nin, Elazığ ile Silvan çevre yollarını birbirine bağlayacak bulvara, 1925 tarihli isyanın lideri Şeyh Sait’in adını vermesi tartışma yarattı.
Zafer Partisi ve Vatan Partisi tepki gösterirken, bazı kesimler karara destek verdi. VOA’nın ulaştığı belediye yetkilerine göre bulvara bu isim, belediyede kayyum yönetiminden önce verildi.
Tartışma, Vali Ali İhsan Su ve Genel Sekreter Abdullah Çiftçi’nin çevre yolu inşaatında gerçekleştirdiği denetimlerin, 6 Aralık’ta X (eski adıyla Twitter) platformunda Büyükşehir Belediyesi hesabında paylaşmasıyla başladı. Yapımı devam eden bulvara “Şeyh Sait” adının verildiğinin duyurulması tepkilere neden oldu.
16 Şubat 1925’te, o tarihte vilayet olan Genç ilçesinde başlayan isyana liderlik eden Sait’in adının bulvara verilmesine ilk tepkiyi Zafer Partisi Genel Başkanı Ümit Özdağ verdi. Sosyal medya hesabından bir açıklama yapan Özdağ, “Hangi devlet kendisine karşı isyan etmiş, yüzlerce subayı, askeri ve sivil memuru katletmiş ve sonunda idama mahkum edilen bir vatan haininin ismini, asıldığı şehirde inşa ettiği bulvara verir?” diye sordu.
Özdağ mesajının devamında şu görüşleri dile getirdi: “Madem Şeyh Sait bulvarı yapacaktınız neden kayyum atadınız? HDP de yapardı Şeyh Sait bulvarını. Siz yapmaya devam edin. Biz zamanı gelince o bulvara, Diyarbakır’ın yiğit evladı Ziya Gökalp’in adını vereceğiz.”
HÜDA PAR Mersin Milletvekili Faruk Dinç, dün öğleden sonra TBMM’de düzenlediği basın toplantısında, Şeyh Sait ismine karşı çıkmanın ırkçı bir yaklaşım olduğunu ve böylelikle oluşturulmaya çalışılan kirli algının temiz şehitlere leke getirmeyeceğini savundu.
“Diyarbakır’daki bir çevre yoluna Şeyh Sait Bulvarı denmesinden rahatsız olmak, kadim Diyarbakır ve Müslüman halkının değerlerini yok saymaktır. Şeyh Sait ve İskilipli Atıf Hoca yüz akı şehitlerimizdir” diyen Dinç, Şeyh Sait isminin okul, üniversite, havaalanı ve hastanelere de verilmesi gerektiğini söyledi.
Faruk Dinç’e yine X üzerinden bugün cevap veren Vatan Partisi Genel Başkan Yardımcısı ve Ankara İl Başkanı Utku Reyhan, “Şeyh Sait başarılı olsa, Faruk Dinç memleketi Diyarbakır'dan çıkamaz, Mersin milletvekili olamazdı. TBMM olmaz, ülke bölünürdü. Şeyh Sait şehitse, isyanda şehit edilen Kaymakam Filibeli Hüseyin nedir? Eğer Kaymakam Hüseyin şehitse, Şeyh Sait nedir? İkisi birden şehit olamaz” yazdı.
Tartışmaya İYİ Parti Ankara Milletvekili Yüksel Arslan da katıldı. Şeyh Sait'in adının yaşatılmasının Türk'e düşmanlık yapmak olduğunu savunan Arslan, 7 Aralık’ta X sosyal medya hesabından şu görüşleri dile getirdi:
“Hem Diyarbakır kayyum belediye başkanlığı hem valilik yapan AKP iktidarının atadığı sözde devlet adamı, Atatürk'ün idam ettirdiği işbirlikçi, hain Şeyh Sait'in adını bulvara vermiş. Bebek katilinin heykelini dikmek isteyenlerle, Şeyh Sait'in adını bulvara verenler ruh ikizidir. Milli meselelerde AKP ve HEDEP aynı çizgide buluşur. Şaşırmadık!”
Atatürkçü görüşleriyle tanınan Gazeteci Yılmaz Özdil de X platformunda belediyenin kararına tepki verenler arasındaydı. Özdil, tepkisini “AKP’nin Diyarbakır belediyesine kayyum atadığı vali ‘Şeyh Sait bulvarı’ yaptırıyor… Yerli ve milli (!) hamleler sayesinde, hadise ufak ufak Apo heykeli dikilmesine doğru gidiyor” sözleriyle dile getirdi.
Tepki gösterenler kadar destekleyenler de oldu
HÜDA PAR Diyarbakır İl Başkanlığı, X platformunda Büyükşehir Belediyesi’nin bir gün önce yaptığı paylaşımı alıntılayarak, “Şehrimizin trafik akışını büyük ölçüde rahatlatacak, Silvan yolunu Elazığ yoluna bağlayacak yeni çevre yolunun ve bu çevre yolu üzerinde yapımına başlanan bulvara bölgemizin büyük alimlerinden Şeyh Sait Hazretleri'nin adının verilmesinden dolayı” yazdı ve belediyeye teşekkür etti.
Karara bir destek de eski AK Parti Diyarbakır İl Başkanı Şerif Aydın’dan geldi. Aydın, yatırımlara karşı çıkanların Şeyh Sait ismini bahane ettiklerini savunarak, yine X’te dün şu görüşleri paylaştı:
“Bir zamanlar bombalarla, ölümlerle gündeme gelen şehrimizde, bu tür muhteşem yatırımları hazmedemeyip, Şeyh Sait ismini bahane ederek, neden bu kadar saldırganlaştıklarını bizler çok iyi biliyoruz.”
Büyükşehir Belediyesi: “Biz yatırım kısmı ile ilgileniyoruz”
VOA Türkçe tartışmalarla ilgili Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’nin görüşünü de sordu. İsminin yazılmasını istemeyen bir yetkili, siyasi olması nedeniyle, tartışmaya taraf olmak istemediklerini söyledi.
Projenin 10 yılla dayandığını ve ismin daha önce verildiğine dikkat çeken yetkili, “Biz işin yatırım kısmı ile ilgileniyoruz. Gerisi siyasi tartışmadır” dedi.
Şeyh Sait’in ailesi: “Referandum yapılsa kabul edilir”
Kısa süre önce Şeyh Sait’in ailesinin isyandan sonraki sürgün günlerine ilişkin Babam Şeyh Sait kitabını yayınlayan, Sait’in dördüncü kuşak torunu ikiz kardeşlerden Dılhad Fırat, VOA Türkçe’ye yaptığı açıklamada, Şeyh Sait’in Kürtler için bir simge olduğunu söyledi.
Tepki verenlerin Şeyh Sait’i tanımadığını ve önemini bilmediğini savunan Fırat, isimle ilgili referandum yapılması halinde, rahatlıkla kabul edileceğini söyledi.
Tepkilere üzüldüklerini vurgulayan Fırat, “Bunlar daha bizim ismimize karşı bu kadar sert tepki verirken, süreç nasıl normalleşecek? İnsan açıkçası tahayyül etmekten çekiniyor. Ama artık bu olayların oturulup konuşulması lazım. 100 yıldır görmezden gelinmiş, bir olay yaşamış, binlerce hatta 10 binlerce insan acısını çekmiş. Bunun artık oturup konuşulması lazım. Yani mezar yeri bile belli olmayan bir insanın isminden bu kadar korkulması, aslında çok şey ifade ediyor bizim için. Yapılan bir saldırı doğal olarak rahatsız da ediyor. Onların istediği bir şekilde bizi kışkırtmak” diye konuştu.
Bulvara dedesinin adını verilmesinden mutlu olduğunu da ekleyen Dılhad Fırat “Bu normalleştirmektir. Şeyh Sait efendinin ismini, değerlerini yaşatmak için artık bir yerden başlanması lazım" dedi.
Şeyh Sait Derneği: “Bu isim Diyarbakır’da daha önce de kullanıldı”
Şeyh Sait’in açıklanmayan mezar yerinin bulunması için kurulan Şeyh Sait Derneği’nin Başkanı Kasım Fırat ise konunun siyaset malzemesi yapılmak istendiğini savundu.
VOA Türkçe’ye konuşan Kasım Fırat, Şeyh Sait’in bölgede tanınmış bir kişi olması nedeniyle, isminin bulvara verilmesinin doğal olduğuna, geçmişte de bu adın Diyarbakır’da kullanıldığına dikkat çekti ve şunları söyledi:
“HDP döneminde AKP’nin encümenlerinin de olduğu bir oturumda, Dağkapı Meydanı’na Şeyh Sait adı verildi. Ama kayyum tarafında o levhalar kaldırıldı ve hukuki olmayan bir şekilde, o isim lağvedildi. Yani hem onu yapıyorlar hem de tam tersini; çelişki var. Şer güçleri de hemen devreye giriyor ve halka bunu da vesile ederek hakaret ediyorlar. Şeyh Sait efendinin şahsında tüm Kürtler’e hakaret ediliyor. Bundan da rahatsızız."
İYİ Parti: “Konuyu Meclis gündemine taşıyoruz”
İYİ Parti Sözcüsü ve Ankara Milletvekili Kürşad Zorlu, bugün yaptığı paylaşımda konuyu Meclis gündemine taşıdıklarını duyurdu.
Zorlu, İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya’nın yazılı cevaplaması isteğiyle hazırladığı önergesinde, bulvara Şeyh Sait isminin ne zaman verildiğini, kararın ne fayda sağlayacağını, vatandaşların istek ve beklentisi doğrultusunda bulvarın isminin değiştirilmesi için hukuki ya da idari bir girişimde bulunup bulunulmayacağını sordu.
Şeyh Sait isyanı nedir?
1865 yılında Erzurum’un Hınıs ilçesinin Kolhisar köyünde dünyaya gelen Şeyh Sait, Nakşibendi Tarikatı’nın önemli şeyhlerindendir. Hazırlıkları yıllar önce başlayan Şeyh Sait isyanı 13 Şubat 1925 yılında o günkü adı Piran olan Diyarbakır’ın Dicle ilçesinde başladı.
1865 yılında Erzurum’un Hınıs ilçesinin Kolhisar köyünde dünyaya gelen Şeyh Said, Nakşibendi Tarikatı’nın önemli şeyhlerindendi
Şeyh Sait ve beraberindekiler Diyarbakır’ın Hani, Lice ve Bingöl’ün Genç ilçesi başta olmak üzere birçok yeri ele geçirdi. 11 Mart’ta Diyarbakır’a yönelen isyancılar kente girdi. Ancak çatışmalarda ağır kayıp veren isyancılar geri çekildi.
İsyanın ardından Genç, Muş, Ergani, Dersim, Diyarbakır, Mardin, Urfa, Siverek, Siirt, Bitlis, Van ve Hakkari illeriyle Erzurum'un Hınıs ve Bingöl'ün Kığı ilçelerinde bir ay süreyle sıkıyönetim ilan edildi.
Başına ödül konulan Şeyh Sait, Murat Çayı üzerinde yakalandı. İstiklal Mahkemesi'nde yargılanan Şeyh Sait, 47 arkadaşıyla birlikte idam cezasına çarptırıldı. 29 Haziran 1925’te Diyarbakır’ın Dağkapı Meydanında asılan Şeyh Sait ve arkadaşları bilinmeyen bir yere gömüldü.