Orta Amerika ülkesi El Salvador, ülkeye yasadışı yollardan girdikleri için ABD'den sınır dışı edilen kişileri kabul etmeyi ve Amerikan vatandaşı olanlar dahil ABD’deki bazı şiddet suçlularını barındırmayı teklif etti.
ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, Pazartesi günü El Salvador Devlet Başkanı Nayib Bukele ile yaptığı görüşmenin ardından bunu, devam eden küresel göç dalgası sırasında ülkenin şimdiye kadar aldığı en “benzeri görülmemiş, olağanüstü teklif” olarak ilan etti.
Anlaşmayla ilgili ayrıntılar yetersiz. Göçmenlik ve anayasa uzmanları anlaşmanın yasallığını sorguluyor.
El Salvador Devlet Başkanı Nayib Bukele (sağda) ve ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio (solda)- 3 Şubat 2025.
El Salvador ne öneriyor?
2019'da göreve gelen Bukele, Amerika'nın devasa hapishane sistemi için bir tahliye vanası önerdiğini söylüyor.
Bukele, X’teki paylaşımında, ülkesinin ABD'nin mahkum nüfusunun bir kısmını “dışarıdan almasına” izin vereceğini ancak sadece hüküm giymiş suçluları kabul edeceğini belirtti.
ABD'nin mahkumları barındırmak için El Salvador'a ödeme yapması gerekecek ancak Bukele bir miktar açıklamadı. Bukele, bu ücretin ABD için “nispeten düşük”, ancak ülkesi için “tüm cezaevi sistemini” sürdürülebilir kılmaya yetecek kadar önemli olacağını ifade etti.
ABD'li suçluları nerede barındırmak istiyorlar?
Bukele, ABD'li suçluları, yönetiminin MS-13 ve diğer güçlü sokak çetelerini ehlileştirmek için 2023 yılında açtığı mega hapishanede barındırmayı önerdi.
Maksimum güvenlikli tesis, başkent San Salvador'un yaklaşık 72 kilometre güneydoğusunda yer alıyor ve “terörizm hapsetme merkezi” anlamına gelen İspanyolca bir kısaltma olan “CECOT” olarak biliniyor.
Tesis, her hücrede 70 mahkûmun kaldığı sekiz geniş bölümde 40 bin kişiyi barındırabiliyor.
İnsan hakları örgütleri, bu ortamın aşırı sert olduğunu söylüyor. Mahkumların ziyaretçi kabul etmelerine ya da açık alanda vakit geçirmelerine izin verilmiyor.
Günde sadece bir öğün yemek veriliyor ve sıkı gözetim altında ara sıra yapılan motivasyon konuşmaları veya egzersizler dışında diğer cezaevlerinde bulunan eğitim veya yeniden entegrasyon programları burada sunulmuyor.
Hapishanenin yemekhaneleri, dinlenme odaları, spor salonu ve masa oyunları sadece gardiyanlara ait ve yönetim yetkilileri mahkumların asla kendi topluluklarına geri dönmeyeceklerini belirtiyor.
Rubio ve Bukele önceki gün El Salvador'daki Coatepeque Gölündeki rezidansında biraraya geldi- 3 Şubat 2025.
Yasal mı?
Yabancı uyruklu kişileri kendi ülkelerinden başka ülkelere sınır dışı etmek yasal ancak Amerikan vatandaşlarını sınır dışı etmek neredeyse kesinlikle yasal değil.
Eski Başkan George W. Bush ve Barack Obama yönetimlerinde iç güvenlik yetkilisi olarak görev yapmış olan Theresa Cardinal Brown, ABD göçmenlik yasası uyarınca, El Salvador gibi bir ülkenin ABD'den sınır dışı edilen ve o ülkenin vatandaşı olmayan bir kişiyi, kişinin anavatanının kabul etmemesi halinde kabul edebileceğini söyledi.
Brown ayrıca sınır dışı etmenin, yalnızca “yabancılar” için geçerli olan göçmenlik yasasının bir hükmünü ihlal ettikleri gerekçesiyle ülkeden fiziksel olarak çıkarılan kişiler için geçerli olan yasal bir terim olduğunu belirtti.
Amerikan vatandaşları ne olacak?
Göçmenlik hukuku uzmanı ve emekli Cornell Hukuk Fakültesi profesörü Stephen Yale-Loehr'e göre, ABD vatandaşlığına kabul edilenler, ilk göçmenlik formlarında yalan söylemeleri ya da bir terörist gruba finansman sağlamak gibi ciddi bir suç işlemeleri gibi nadir durumlarda vatandaşlıktan çıkarılabilir ve yeşil kart statüsüne geri dönebilir.
Yeşil kart sahipleri cinayet, saldırı, hırsızlık, vergi kaçakçılığı, aile içi şiddet ve yasadışı ateşli silah bulundurma dahil olmak üzere herhangi bir suçtan hüküm giymeleri halinde sınır dışı edilebiliyor.
Ancak doğuştan ABD vatandaşları, ABD Anayasası’nın 14. ek maddesi uyarınca vatandaşlıklarını koruyor. Bu madde, tüm vatandaşlar için garanti altına alınan yasal süreç ve kanun önünde eşit korunma gibi hakların ana hatlarını belirliyor.
Yale-Loehr, “Dolayısıyla, nasıl ki Başkan Trump doğuştan vatandaşlığı tek başına ortadan kaldıramazsa, ABD hükümeti de suç işlemiş olsalar bile ABD vatandaşlarını sınır dışı edemez” dedi.
El Salvador bunu neden yapıyor?
El Salvador, uzun yıllar boyunca kendisini dünyanın en tehlikeli ülkelerinden biri haline getiren MS-13 ve diğer sokak çetelerinin neden olduğu şiddet ve onlarca yıllık iç savaşın ardından yeni bir sayfa açmaya çalışıyor.
Bukele yönetimindeki 6 milyon nüfuslu ülkede 2022 yılında olağanüstü hal ilan edilerek anayasal haklar askıya alındı ve çetelere karşı 80 binden fazla kişinin tutuklanmasına yol açan şiddetli bir baskı başlatıldı.
Bukele'nin popülaritesi suç oranının geçen yıl 114 cinayetle rekor seviyeye düşmesiyle arttı. Ancak insan hakları grupları pek çok kişinin adil yargılanma hakkı olmaksızın haksız yere gözaltına alındığından şikayet ediyor.
Bu daha önce başka bir yerde yapıldı mı?
ABD ve diğer ülkeler göçmenlerle başa çıkmak için anlaşmalara vardılar ama hiçbiri El Salvador liderinin önerdiği gibi değildi.
İngiltere'nin Ruanda ile sığınmacıları Doğu Afrika ülkesine göndermek için bir anlaşması var ancak anlaşma İngiltere mahkemelerinde engellendi.
Trump ayrıca başkan olarak ilk döneminde El Salvador, Guatemala ve Honduras ile 2019 yılında ABD'de sığınma başvurusu yapanları kabul etmeleri için anlaşmalar imzaladı.
Guatemala bu üç anlaşmadan yürürlüğe giren tek anlaşma oldu. El Salvador ve Honduras’tan gelen 900'den fazla kişi gönderildi ancak çok azı sığınma talebinde bulundu ve bunun yerine “aktarmalı sınır dışı” olarak bilinen şekilde kendi ülkelerine devam etti.
Eski Başkan Joe Biden ise 2021 yılında üç anlaşmayı da iptal etti.
Sonraki adımlar ne olacak?
Trump, Salı günü teklifi övdü ve bunun “büyük bir caydırıcılık” sağlayacağını söyledi ancak yasal olarak kabul edilmeyebileceğini de kabul etti.
Oval Ofis'te yaptığı konuşmada, “Sadece söylüyorum, eğer bunu yapmak için yasal bir hakkımız olsaydı, bunu gözümü kırpmadan yapardım” diyen Trump, “Yapıp yapamayacağımızı bilmiyorum. Buna bakıyoruz” ifadesini kullandı.
ABD Dışişleri Bakanı Rubio da benzer şekilde El Salvador'un teklifini “cömert” olarak nitelendirdi ancak Cumhuriyetçi yönetimin herhangi bir taahhütte bulunmadan önce teklifi incelemesi gerektiğini vurguladı.
Salı günü Kosta Rika Devlet Başkanı Rodrigo Chaves ile birlikte San Jose, Kosta Rika'da bir basın toplantısı düzenleyen Rubio, “Açıkçası işin içinde yasallıklar var” dedi. Rubio, “Bizim bir anayasamız var. Her türlü şeye sahibiz” diye konuştu.
Bukele, kendisine gösterilen yeni ilgiden en iyi şekilde faydalandı. Geçen hafta altın ve nakit rüşvet almak ve Mısır için çalışmaktan 11 yıl federal hapis cezasına çarptırılan, gözden düşmüş eski ABD Senatörü Bob Menendez hakkında şaka yapan Bukele, El Salvador'un eski senatörü kabul edebileceğini söyledi.