Avrupa Birliği’yle ilişkilerini güçlendirme ve derinleştime yönünde adımlar atan Ermenistan’ın Rusya’nın önderliğindeki Avrasya Gümrük Birliği’ne dahil olma kararı Brüksel’de şaşkınlık yarattı.
BRÜKSEL —
Avrupa Birliği, kasımda Litvanya’nın başkenti Vilnius’ta düzenleyeceği zirvede Ermenistan’a yeni perspektif sunmaya ve bir bakıma Brüksel ile Erivan arasındaki ilişkileri bir ileri aşamaya taşımaya hazırlanıyordu. Avrupa Birliği’nde, Ermenistan’ın demokratik reform taahhüdü altına girmesi karşılığında ticari ilişkileri derinleştirmesine dayanan ortaklık anlaşmasında son aşamaya gelinirken, İsveç Dışişleri Bakanı Carl Bildt’in deyimiyle “Erivan’ın Brüksel yerine Kremlin’i tercih ettiği” haberi geldi.
Herkesin ortak görüşü Erivan’ın “U dönüşünün” ardında Rusya’nın baskısı olduğu yönünde. Bu görüşü paylaşanlardan biri de Ermenistan’ın Avrupalı Dostları Derneği Genel Sekreteri Michael Kambeck. Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan’ın ülkedeki Avrupa odaklı reformların ardındaki güç olduğunun altını çizen Kambeck, “Moskova’daki U dönüşü özgür bir tercih gibi gözükmüyor” dedi.
Aynı görüşte olan bir başka isim de Avrupa Parlamentosu’nun önde gelen isimlerinden Dışişleri Komisyonu Başkanı Elmar Brok. Alman parlamenter, Ermenistan’ın yoğun baskısı altında olduğunu bildiklerinin altını çizerek, “Ermenistan gibi küçük bir ülke şantajla karşı karşıya bırakılarak bu tür bir seçim yapmaya zorlandı” diye konuştu.
Mevcut tabloya bakıldığında Rusya’nın Ermenistan’ı baskı altında tutarak Avrupa Birliği yerine kendisine yakın tutmak için birden fazla opsiyona sahip olduğu kolaylıkla görülebilir. Her şeyden önce Ermenistan doğalgaz konusunda tamamen Rusya’ya bağlı ve Moskova fiyat belirleme lüksüne sahip. Bunun yanında binlerce Rus askeri Ermenistan’da konuşlanmış durumda. Dağlık Karabağ sorununda da Ermenistan Rusya’nın yardımına muhtaç.
Beyaz Rusya ile Kazakistan’ın da yer aldığı ve 2015’te Avrasya Ekonomik Birliği halini alması öngörülen oluşumun yarattığı ana sorunu buna katılan ülkelerin Avrupa Birliği sistemine entegre olmalarının teknik olarak mümkün olmaması oluşturuyor. Sarkisyan’ın, “rasyonel ve Ermenistan’ın çıkarlarına uygun” olarak tanımladığı karar sonrasında Erivan’ın Brüksel’le derin ve kapsamlı serbest ticaret anlaşmasını hayata geçirmesi imkansız hale geldi.
Gelinen aşamada Erivan’ın oldukça sancılı geçen müzakere süreci sonunda elde edilen kazanımları tamamen bir kenara itip itmeyeceği ve başka ülkeler için benzer “U dönüşlerinin” gündeme gelip gelmeyeceği tartışılıyor. Bu aşamadan sonra ne olacağı konusunda Avrupa Birliği’nden gelen ilk yanıtların ise çok net olduğunu söylemek mümkün değil. Avrupa Birliği Komisyonu sözcülerinden Maja Kocijancic, “Ermeni tarafından daha fazla netleştirme bekliyoruz. Bu netleştirme sonrasında kararın etkilerini değerlendirme imkanımız olacak” dedi.
Brüksel’in beklediği netleştirme perşembe günü Ermenistan Dışişleri Bakanı Edward Nalbandian ile Avrupa Birliği Komisyonu’nun Genişleme ve Komşuluk Politikasından sorumlu üyesi Stefan Füle’yle yapacağı ikili görüşmede gelmesi öngörülüyor.
Herkesin ortak görüşü Erivan’ın “U dönüşünün” ardında Rusya’nın baskısı olduğu yönünde. Bu görüşü paylaşanlardan biri de Ermenistan’ın Avrupalı Dostları Derneği Genel Sekreteri Michael Kambeck. Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan’ın ülkedeki Avrupa odaklı reformların ardındaki güç olduğunun altını çizen Kambeck, “Moskova’daki U dönüşü özgür bir tercih gibi gözükmüyor” dedi.
Aynı görüşte olan bir başka isim de Avrupa Parlamentosu’nun önde gelen isimlerinden Dışişleri Komisyonu Başkanı Elmar Brok. Alman parlamenter, Ermenistan’ın yoğun baskısı altında olduğunu bildiklerinin altını çizerek, “Ermenistan gibi küçük bir ülke şantajla karşı karşıya bırakılarak bu tür bir seçim yapmaya zorlandı” diye konuştu.
Mevcut tabloya bakıldığında Rusya’nın Ermenistan’ı baskı altında tutarak Avrupa Birliği yerine kendisine yakın tutmak için birden fazla opsiyona sahip olduğu kolaylıkla görülebilir. Her şeyden önce Ermenistan doğalgaz konusunda tamamen Rusya’ya bağlı ve Moskova fiyat belirleme lüksüne sahip. Bunun yanında binlerce Rus askeri Ermenistan’da konuşlanmış durumda. Dağlık Karabağ sorununda da Ermenistan Rusya’nın yardımına muhtaç.
Beyaz Rusya ile Kazakistan’ın da yer aldığı ve 2015’te Avrasya Ekonomik Birliği halini alması öngörülen oluşumun yarattığı ana sorunu buna katılan ülkelerin Avrupa Birliği sistemine entegre olmalarının teknik olarak mümkün olmaması oluşturuyor. Sarkisyan’ın, “rasyonel ve Ermenistan’ın çıkarlarına uygun” olarak tanımladığı karar sonrasında Erivan’ın Brüksel’le derin ve kapsamlı serbest ticaret anlaşmasını hayata geçirmesi imkansız hale geldi.
Gelinen aşamada Erivan’ın oldukça sancılı geçen müzakere süreci sonunda elde edilen kazanımları tamamen bir kenara itip itmeyeceği ve başka ülkeler için benzer “U dönüşlerinin” gündeme gelip gelmeyeceği tartışılıyor. Bu aşamadan sonra ne olacağı konusunda Avrupa Birliği’nden gelen ilk yanıtların ise çok net olduğunu söylemek mümkün değil. Avrupa Birliği Komisyonu sözcülerinden Maja Kocijancic, “Ermeni tarafından daha fazla netleştirme bekliyoruz. Bu netleştirme sonrasında kararın etkilerini değerlendirme imkanımız olacak” dedi.
Brüksel’in beklediği netleştirme perşembe günü Ermenistan Dışişleri Bakanı Edward Nalbandian ile Avrupa Birliği Komisyonu’nun Genişleme ve Komşuluk Politikasından sorumlu üyesi Stefan Füle’yle yapacağı ikili görüşmede gelmesi öngörülüyor.