Suriye'de Esat ailesinin yarım asırlık iktidarı, ellerindeki bölgeden çıkarak başkent Şam'a ilerleyen isyancıların birkaç gün içinde birçok şehri ele geçirmesiyle, şaşırtıcı bir hızla çöktü.
Suriye ordusu çözülüp dağılırken, muhalif güçler ülkenin dört bir yanına yayıldı ve çok az direnişle ya da hiç direnişle karşılaşmadan Şam'a girdi. Babası Hafız Esat'ın yerine geçen ve Suriye'yi 24 yıldır yöneten Cumhurbaşkanı Beşar Esat ülkeden kaçtı. Rus devlet medyası Esat'ın Moskova'da olduğunu bildirdi.
FOTO GALERİ: Türkiye'de yaşayan Suriyeliler Baas rejiminin sona ermesini kutladı
Son iki hafta, Suriye'nin 13 yıllık iç savaşında çarpıcı bir süreç. 2011'deki hükümet karşıtı protestolar acımasız bir baskıyla karşılaştı ve yarım milyondan fazla insanın ölümüne ve Suriye'nin savaş öncesi 23 milyonluk nüfusunun yarısının yerinden edilmesine neden olan bir iç savaşa dönüştü. İran ve Rusya tarafından desteklenen Esat, Suriye'nin üçte ikisinden fazlasının kontrolünü kademeli olarak yeniden ele geçirdi ve isyancılara ülkenin kuzeybatısında tek bir kale bıraktı.
Çatışmalar Kasım ayı sonlarına kadar yıllarca büyük ölçüde donmuştu. Ancak son iki hafta ülkede siyasi deprem yarattı. İşte son iki haftada yaşananlar
27 Kasım Çarşamba: İsyancıların saldırısı başladı
Silahlı muhalif gruplar Suriye'nin kuzeybatısında hükümet güçleri tarafından kontrol edilen bölgelere geniş çaplı bir saldırı başlattı ve Halep vilayetinin kuzeybatısında 15'ten fazla köyün kontrolünü hükümet güçlerinden aldıklarını iddia etti. Esat hükümeti ve müttefikleri, isyancıların ilerleyişini durdurmak amacıyla hava saldırıları ve bombardımanla karşılık verdi.
İsyancılar, Suriye'nin kuzeybatısında hükümet kontrolündeki bölgelere yönelik büyük saldırılarının bir parçası olarak, Halep'in batı eteklerindeki bir köye girerken. ( 28 Kasım 2024)
Saldırıya cihatçı grup Heyet Tahrir el Şam (HTŞ) öncülük etti. Eskiden El Kaide'nin Suriye kolu olan ve Nusra Cephesi olarak bilinen HTŞ daha sonra El Kaide'den uzaklaşarak kendisini daha ılımlı bir grup olarak tanıtmaya çalıştı. Birleşmiş Milletler ve ABD tarafından terörist grup olarak sınıflandırılan HTŞ’yi Türkiye de terör örgütü olarak görüyor.
Halep'e saldırı, hükümetin muhaliflerin elindeki bölgelere saldırıları dahil haftalardır devam eden düşük düzeyli şiddet olaylarının ardından geldi. Suriyeli muhalif grupların ana destekçisi Türkiye, isyancıların saldırıları durdurmak için sınırlı bir saldırı başlattığını ancak hükümet güçlerinin geri çekilmeye başlamasıyla saldırının genişlediğini söyledi.
28 Kasım Perşembe: Saldırı genişliyor
Hükümet birliklerinin geri çekildiği haberleri üzerine saldırı İdlib vilayetinin kırsalına doğru genişledi.
29 Kasım Cuma: İsyancılar Halep'e girdi
İsyancılar, 2016 yılında Rusya ve İran destekli Suriye hükümet güçlerinin yoğun askeri harekatının ardından püskürtülmelerinden bu yana ilk kez Suriye'nin en büyük kenti Halep'e girdi ve çok az direnişle karşılaştı.
30 Kasım Cumartesi: Halep isyancıların kontrolüne geçti
İsyancılar Halep'i kontrol altına aldıklarını, şehrin kalesine bayrak çektiklerini ve uluslararası havaalanını işgal ettiklerini açıkladı. Suriye silahlı kuvvetleri karşı saldırıya hazırlanmak üzere birliklerini ve teçhizatını yeniden konuşlandırdığını duyurdu.
Akşam saatlerinde isyancılar Hama vilayetinin merkezinde en az dört kasabayı ele geçirdi ve vilayet başkentine girdiklerini iddia etti.
1 Aralık Pazar: Hükümet karşılık veriyor
Suriye ordusu İdlib ve Halep'e askeri birlikler ve hava saldırılarıyla karşı saldırı başlattı. İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçı Şam'ı ziyaret ederek, Esat'a Tahran'ın karşı saldırıyı destekleyeceğini söyledi.
Ancak Esat müttefiklerinden çok az yardım alıyordu. Rusya Ukrayna'daki savaşla meşgul ve İran bölgedeki vekillerinin düzenli hava saldırılarıyla zayıflatıldığını gördü. Bir zamanlar Esat güçlerini desteklemek için binlerce savaşçı gönderen Lübnan'ın İran destekli Hizbullah'ı, İsrail ile bir yıldır süren çatışmalar nedeniyle zayıflamış durumda.
2 Aralık Pazartesi - 4 Aralık Çarşamba: Hama yakınlarında çatışmalar sürdü
İsyancılar güneye doğru ilerleyerek Şam'ın yaklaşık 200 kilometre kuzeyinde, ülkenin dördüncü büyük şehri ve Suriye'nin orta kesiminde önemli bir kavşak noktası olan Hama'nın 10 kilometre yakınına kadar ilerledi. Hem devlet medyası hem de İngiltere merkezli Suriye İnsan Hakları Gözlemevi, Rus hava saldırılarıyla desteklenen hükümet güçlerinin bazı bölgeleri geri aldığını söyledi.
Türkiye, Esat'ı muhaliflerle görüşmeye çağırdı.
5 Aralık Perşembe: İsyancılar Hama'yı ele geçirdi
Birkaç gün süren çatışmaların ardından isyancılar Hama'ya girdi. Sevinç içindeki düzinelerce savaşçı, 2011'deki ayaklanmanın ilk günlerinde hükümet karşıtı kitlesel protestolara sahne olan El Assi Meydanı'nda kutlama amacıyla havaya ateş açarken görüldü. Suriye ordusu sivilleri korumak için şehir dışındaki mevzilere yeniden konuşlandığını açıkladı.
6 Aralık Cuma: İsyancılar Humus'ta ilerliyor
Hızla ilerleyen isyancılar, Suriye'nin üçüncü büyük kenti Humus'un dış mahallelerindeki iki kasabayı ele geçirdi. Hama'nın yaklaşık 40 kilometre güneyindeki Humus, Şam'a açılan kapı ve Suriye'nin devlete ait iki petrol rafinerisinden birinin bulunduğu yer. Humus'un ele geçirilmesi Esat'ın iktidar merkezi olan Şam ile geniş destek aldığı kıyı bölgesi arasındaki bağlantıyı kesmesi demekti.
Hükümet, ordusunun şehirden çekildiği yönündeki haberleri yalanladı.
Suudi Arabistan, Mısır, Türkiye, İran ve Rusya gibi ülkelerin dışişleri bakanları, Katar'ın başkenti Doha'da Suriye konusunda görüşmelerde bulundu.
7 Aralık Cumartesi: Humus düştü, Esad'ın hakimiyeti zayıflıyor
Hükümet güçlerinin terk etmesinin ardından muhalifler Humus'u ele geçirdi. İsyancılar Şam'ı kuşattıklarını ve saldırılarının “son aşamasını” gerçekleştirdiklerini söyledi.
Suriye devlet medyası Esat'ın ülkeden kaçtığını yalanlarken, BM Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen, “düzenli bir siyasi geçiş” sağlamak için Cenevre'de acil görüşmeler yapılmasını istedi.
8 Aralık Pazar: Esat devrildi
Suriye devlet televizyonu bir grup erkeğin, Cumhurbaşkanı Beşar Esat'ın devrildiğini ve tüm tutukluların serbest bırakıldığını söylediği bir video açıklaması yayınladı. HTŞ komutanı Ebu Muhammed el Colani, Şam'daki Emevi Camii'ni ziyaret etti ve Esat'ın düşüşünü “İslam ulusu” için bir zafer olarak nitelendirdi.
Rus yetkililer ve İran devlet televizyonu Esat'ın Suriye'yi terk ettiğini söyledi. Rus devlet haber ajansları daha sonra Esat'ın ailesiyle birlikte Moskova'da olduğunu ve kendisine sığınma hakkı verildiğini bildirdi.
Başbakan Muhammed Gazi Celali, Suriye hükümetinin muhalefete “elini uzatmaya” ve görevlerini bir geçiş hükümetine devretmeye hazır olduğunu söyledi.