Pazartesi akşamı saat 10 sularında Eskişehir’de bir gencin beş kişiyi yaraladığı haberi ajanslara düşmeye başladı.
Arda K. adındaki saldırgan Tepebaşı Camisi çevresinde bulunan kişilerden beşini bıçakladıktan sonra kaçarken polis tarafından gözaltına alınmıştı.
18 yaşındaki zanlının saldırı anında başında miğfer, üzerinde hücum yeleği, cebinde balta ve elinde bıçak olduğu bildirildi.
Dikkat çekici Nazi karakteri
Türkiye’de bugüne kadar benzeri pek görülmeyen bu saldırı, birkaç saat sonra saldırganın bu şiddet eylemini sosyal medya hesabından canlı yayınladığı anlaşıldığında daha da ilginçleşti. Çünkü yaklaşık 2 dakika 52 saniye süren saldırı öncesi, saldırı ve saldırı sonrası görüntüler sosyal medyada net olarak görülüyordu.
Yüzünde bir gözlük onun üzerinde bir deniz gözlüğü, ağzını ve yüzünü kapayan Nazi dönemiyle ilişkilendirilen Totenkopf (kuru kafa) simgeli bir fular, kafasında miğfer bulunan Arda K. hızlı hızlı yürüyerek birkaç yaşlıyı bıçaklıyor ardından da polisler tarafından düşürülerek yakalanıyordu.
Arda K.’nın 16 sayfalık manifestosu birçok grubu hedef alıyor
Bilgisayar oyunlarına düşkün saldırganın saldırıda kullanacağı ekipmanın fotoğrafını sosyal medya hesabında paylaştığı, bununla beraber 16 sayfalık bir manifesto yayınladığı görüldü.
Arda K’nin manifestosunda “Eski planımda TKP binasına saldırmayı amaçlıyordum. Göçmen kayıt merkezine EYP (El Yapımı Patlayıcı) yerleştir ve havaya uçur. Dejenere aptalları hedef al, LGBT yürüyüşüne bomba ihbarında bulun. Feminist aktivistlerin arabalarının benzin deposuna toz şeker dök ve egzoz borusuna ıslak bir havlu tıka. Köyünde ANFO (amonyum nitrat bazlı patlayıcı) yap, kiralık bir araca koy ve federal binaları patlat, aynı Timoty Mcveigh gibi. İdeolojik düşmanlarını temizle, komünistleri, marksistleri ve antifaşistleri. Gece yollara çivi at. Elektrik hatlarına saldır, trafoları etkisiz hale getir ve hizmetkarları suya ve ekmeğe muhtaç hale düşür” gibi ifadeler yer alıyor.
Arda K.’nın paylaşımında atıfta bulunduğu Timothy McVeigh, Körfez Savaşı’nda görev almış eski bir askerdi. McVeigh,19 Nisan 1995’te Oklahoma’da federal binaya kamyonla gerçekleştirdiği bombalı saldırıda 168 kişinin ölümüne neden olduktan sonra 2001 yılında idam edildi.
Prof. Erkan Saka: “Saldırgan gencin fikirleri Trump’ın yükselişine neden olan alt right’ın (aşırı sağ) argümanlarına çok benziyor”
Yeni medya teknolojileri kadar dijital kültür ve siber antropoloji ile ilgilenen Bilgi Üniversitesi İletişim Bilimleri Program Direktörü Erkan Saka, Eskişehir’deki saldırının Amerika’dan dünyaya yayılmakta olan “alt right” (aşırı sağ/alternatif sağ) fikirlerin bir tezahürü olduğu kanaatinde.
VOA Türkçe’nin konuştuğu Profesör Saka, “Bu gerçekten global bir fenomen. Amerika’daki alt right’ın yükselişi aslına bakarsanız internet üzerinden oldu. İnternetin başlangıcında çok fazla alt kültür olsa da ilerici kesimler daha aktifti. Sol aşırı akımlar daha çok ana akıma kayınca bu evren ideolojik olarak karmaşıklaştı. Son on yılda Naziler ağırlık kazandı, aşırı sağa yakın bir çizgiye kaydı. Çoğu aşırı grup başka yerlerde var olamadığı için burayı kullanıyor. ‘Gamerlar’ da alt kültürün önemli parçası. Bu saldırgan gencin söylediği fikirler, oyun alanında uzun zamandır yaygın. Eskişehir’deki saldırganın fikirlerinin Trump’ın yükselişine neden olan alt right’ın argümanlarına çok benzediğini de vurgulanmalı. İthal olduğu seçtiği sözcüklerden de belli. Bu fikirlerin Avrupa’da yansımalarını görüyorduk. İlk kez Türkiye’de de yaralamayla da sonuçlansa bu tarz bir eyleme tanıklık ettik” dedi.
Prof. Erkan Saka’nın atıfta bulunduğu Nazi fikirleri Arda K.’nın yalnızca kıyafet seçimine değil profil fotoğrafı tercihlerine de yansıyor.
Eskişehirli saldırganın profil fotoğraflarında insanlık dışı ölümcül deneyler yapan Nazi subayı Josef Mengele, Hitler’in propaganda bakanı Joseph Goebbels, Holokost'un fikir babalarından biri olarak kabul edilen Reinhard Heydrich de yer alıyordu.
Doçent Ayhan Erbay: “Bu planlı saldırıyı yapanlar genelde hedef grubu insandışılaştırıyor, şeytanlaştırıyor”
“Çocukluk Çağı Travmaları ile Suça Yönelik Tutumlar Arasındaki İlişkide Psikopatolojik Belirtilerin Paralel Çoklu Aracı Rollerinin İncelenmesi” başlıklı makalesi de bulunan İstanbul Kültür Üniversitesi Psikoloji Bölümü öğretim üyesi Ayhan Erbay, Arda K.’nın video oyunundaki bir karakterle bütünleşerek planlı bir şekilde bu saldırıyı gerçekleştirdiğini söylüyor.
VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Doçent Erbay, “Eskişehir’deki olayda kişinin giydiği kıyafet, oynadıkları oyunun kıyafeti. Gerçek dünyadaki oyuncuyla karakterin bir bütün halinde hareket etiği anlaşılıyor, bu bir çeşit ‘counter strike’ oyunu. Oyunda polisler, teröristler var. Siz bir gruba ait oluyorsunuz, diğer grubu elimine etmeye çalışıyorsunuz.
Bu gibi oyunlarda dışarıya açık olmayan kapalı sohbet odalarında oyuncudan oyuncuya yapılan diyaloglarda sanal olanın gerçekle perçinleşmesi söz konusu oluyor. Silahlar araştırılıyor, tedarik imkanı aranıyor, taktiklerin hakikatle uyumu sorgulanıyor. 18 yaş altı çocuklarda dürtüsel hareketlerle -mesela biri birine baktığı ya da küfrettiği için- yaralama ya da cinayet oluyor. Ama burada kıyafet alınıyor, araştırma yapılıyor, hedef grup hakkında paylaşımda bulunuluyor. Bu planlı eylemi yapanlar genelde hedef grubu insandışılaştırıyor. Bakın bıçaklı saldırı, ateşli bir silah saldırısı gibi değil. Uzaktan değil dokunarak yaralıyor. Hedef grubu şeytanlaştırdığı için vicdan ya da otokontrol devreye girmiyor. Amerika’daki okul saldırıları da benzer saiklerle hedef gruplara yapılıyor” diyor.
“İlk kez böyle bir durumla karşı karşıyayız, AK Parti’ye oy verdiği düşünülen yaşlılar hedef alınıyor”
Ayhan Erbay, çocuk ağır ceza mahkemelerinde mahkeme pedagogu olarak da çalışan deneyimli bir psikolog.
İstanbul Kültür Üniversitesi öğretim üyesi, “PKK, DEAŞ, DHKP-C gibi terör dosyalarında birçok çocuk gördüm. İlk kez böyle bir durumla karşı karşıyayız. LGBT’ler değil, Suriyeliler değil, bir parkta oturan AK Parti’ye oy verdiği düşünülen yaşlılar hedef alınıyor. Türkiye’deki Nazi sempatizanları son yıllarda ortaya çıktı. Nazi selamı veren Türk Nazisi denebilecek Ataman Kardeşler grubu en bilineni. Bu gençler artık bu ve benzeri grupların aktif kullanabileceği insanlar haline geliyor. Sosyal anlamda toplumun dikkat kesilmesi gereken bir konu. Devletin reaksiyonu da sert olacaktır. Ama bu saldırının devamı gelmez, diyemeyiz” dedi.
Erdoğan: “Ezanla, bayrakla, camiyle, cami cemaatiyle derdi olan bu milletin evladı değildir, bu milletin düşmanıdır”
Bu röportajdan kısa bir süre sonra AK Parti’nin kuruluşunun 23. Yılı vesilesiyle yapılan toplantıda konuşan Cumhurbaşkanı Erdoğan, psikoloji doçenti Ayhan Erbay’ı doğrulayan açıklamalarda bulundu.
Erdoğan, “Ezanla, bayrakla, camiyle, cami cemaatiyle derdi olan, bu değerlere husumet besleyen bu milletin evladı değildir, bu milletin düşmanıdır, Türk’ün düşmanıdır ve en küçük müsamaha göstermeyiz. Gençlerimizin, çocuklarımızın zehirlenmesine, vatan topraklarımızın İslam ve Müslüman karşıtı lümpen ırkçılık illetiyle işgal edilmesine göz yumacak bir parti, böyle bir iktidar değiliz. LGBT sapkınlığına nasıl bakıyorsak, Türk ve Müslüman düşmanlığından beslenen ‘ırkçı saldırganlığa’ aynı nazarla bakıyoruz” sözleriyle bu saldırının benzerlerini düşünen gruplar varsa onlara sert bir mesaj verdi.
“Psikopati özelliği kişiler bu oyunlarda daha başarılı oluyor”
Peki bu saldırının nedenleri arasında “çocuk istismarı” suçlamasıyla kapatılan gibi iktidarın hedefinde olan çevrimiçi oyun platformları var mı?
Ayhan Erbay, “Video oyunları çoğunlukla şiddetle iç içe oluyor. Oyunlarda level atlamak için oyuncular saatler harcıyor. Oyuncu ile oynadığı karakter ortak bir benlik geliştiriyor.
Oyuncun kendi karakteri buna müsaitse bu şiddetle iç içe olan sanal dünyada gündelik hayatta bastırdığı şiddet dürtüsünü yoğun miktarda gösteriyor. Araştırmalar, oyuncuların bir görevi yerine getirirken yaptığı eylemleri gerçekmiş gibi hissettiğini gösteriyor. Üst seviyeye çıkma beyindeki ödül mekanizmasını çalıştırıyor. Üst seviye oyuncularda empati becerisi düşük oluyor. Kaygı duymayanlar, vicdanı eşiği düşük olanlar daha çok yükseliyor. Benim deneyimim empati düzeyi düşük, manipülatif davranan, yaptığı eylemin sorumluluğunu taşımayan, kaygı ve korku hissetmeyen yani psikopati özelliği kişiler bu oyunlarda daha başarılı oluyor” ifadelerini kullandı.
Uzmanlar böyle bir saldırının bir ilk olduğunda birleşirken, geriye Arda K’ye polislerden birinin sorduğu sorunun yanıtı kalıyor, “Sen kimsin, sen ne işsin?”