Fransız siyasetinde "De Gaulle'cü sosyal sağın" temsilcisi eski Cumhurbaşkanı Jacques Chirac, 86 yaşında hayata veda etti. Fransa'da iki kez Cumhurbaşkanlığı, iki kez Başbakanlık ve üç kez Paris Belediye Başkanlığı görevlerini yerine getiren ve 1000'in üzerinde Bakanlar Kurulu'na katılan Chirac sıradışı politik kariyeriyle Fransız siyasetinde önemli yer edindi.
Ülkesini 2003 yılında ABD'nin yanında Irak'ta savaşa sokmayarak tüm dünyada ve Ortadoğu'da puan topladı. New York'ta, Irak'ta savaşa gitmeyi reddederken dile getirdiği, "Fransa, halklar arası diyalog ve ötekine saygı değerleri ile sorunların adil ve kalıcı çözümü için hareket etmeye devam edecektir" sözleri Fransız siyasi tarihine kazındı. Türkiye'nin AB ile tam üyelik müzakerelerinin başlaması kararında imzası olan, Fransa'da Türkiye kültür mevsimi yapılmasını kararlaştıran Chirac, Fransa cumhurbaşkanları arasında Türkiye'ye en yakın isim oldu.
Fransız Ulusal Meclisi ve Senato, ölüm haberinin ardından Chirac için bir dakika saygı duruşunda bulundu. Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Chirac'ın ölümü üzerine programını iptal ederek, akşam 20.00'de halka hitap edeceğini açıkladı. Paris Belediyesi, Eyfel kulesini karartarak Chirac'ı andı.
Paris'te 1932 yılında doğan Chirac, Paris'teki üniversite eğitimi sırasında, kısa süre Komünist Parti'de militanlık yaptı. Fransız devlet adamlarının yetiştiği Kamu Yönetimi Okulu ENA'yı 1954 yılında bitirdikten sonra, daha sağda bir politik çizgi izleyen Chirac, Cumhurbaşkanı Georges Pompidou'nun kabinesinde yer aldı. Bu yıllarda kendisi de politikacı olan eşi Bernadette Chirac ile tanıştı. Claude ve Laurance adında iki kızı oldu.
İlk kez 1967 yılında Corezze milletvekili seçilen Chirac, bundan sadece 3 gün sonra Çalışma Bakanlığı'na getirildi. Asıl ününü ise 1972'de getirildiği Tarım Bakanlığı sırasında kazandı. Fransız köylüsü ile yakın ilişkisini tüm politik hayatı boyunca korumayı başaran Chirac, 2 yıl sonra Cumhurbaşkanı Valerie Giscard d'Estaing'ın Başbakan'ı oldu. Ancak Cumhurbaşkanı ile anlaşamayan Chirac, 1976 yılında bu görevinden istifa ederek Cumhuriyet için Birlik (RPR) partisini kurdu.
Kısa sürede elde ettiği başarıyla 1977 yılında Paris Belediye Başkanı oldu ve 3 kez üst üste bu göreve seçildi. Sosyalist politikacı François Mitterrand'ın 1981 yılında Cumhurbaşkanı seçilmesinin ardından, Fransız sağının muhalefet lideri oldu. Mitterrand, 1986 yılında sağ ile koalisyon hükümeti kurunca, Başbakanlığa Jacques Chirac'ı getirdi.
Cumhurbaşkanı Chirac
Mitterrand'ın ölümünden kısa süre önce 1995 yılında yapılan seçimlerde, Chirac önce sağdaki rakibi Edouard Balladur'ü yendi. "Sosyal kırılma" temasıyla yürüttüğü kampanyası ile 30 yıllık arkadaşını yenen Chirac, daha sonra anılarını anlattığı "Barış için mücadelem" adlı kitabında, Balladur'dan, "Nehre atsanız nehirdeki balıklar zehirlenir, nehir suları donar" diye söz ederken, sosyalist rakibi François Mitterand'ı ise "büyük siyasetçi" diyerek övdü. Balladur'ü ilk turda eleyen Chirac, ardından solun adayı Lionel Jospin'i yenmeyi başararak yüzde 52,6 oy oranı ile ilk kez cumhurbaşkanı oldu.
Ramallah'ta İsrail askerine fırça
İlk cumhurbaşkanlığı döneminde, ilk kez nükleer deneme yapma kararı aldı ve zorunlu askerliği kaldırdı. Aynı dönem, 1996 yılında, İsrail'e düzenlediği bir dış gezide, Kudüs'te Müslüman mahallesinde kendisine yaklaşmaya çalışan Filistin halkını durduran İsrail askerlerini kameralar önünde bağırarak azarlaması da Fransız siyaset tarihine geçti. Chirac, Ramallah'ta Fransız aksanıyla konuştuğu İngilizcesi'yle, "Let them pass. What do you want? Me to go back to my plane and go back to France? Is that what you want? This is provacation!” (Bırakın geçsinler, ne istiyorsunuz? Gezimi yarıda bırakıp, uçağıma binip ülkeme mi döneyim? Bu bir provokasyon!) deyince askerler de Filistinliler'in Chirac ile el sıkışmasına izin verdi. Bu sözler Fransız siyaset tarihine İngilizce versiyonu ile geçti.
İç politikada zorlu günler
Ancak aynı dönem yurt dışında parlayan imajı iç politikada sönmeye başladı. 1995 yılında getirmek istediği emeklilik reformu şiddetli protesto gösterilerine sahne olunca, genel seçimlere 1 yıl kala parlamentoyu feshederek ülkeyi erken seçimlere götürdü. Jospin liderliğindeki Fransız solu seçimleri kazanınca, Chirac 1997 yılında yeniden koalisyon hükümetine girmek zorunda kaldı. Bu dönemde, cumhurbaşkanlığı görev süresini 7 yıldan 5 yıla indiren köklü bir anayasa reformu gerçekleştirdi. Değişiklik referandumda yüzde 70 oyla geçti.
Jean Marie Le Pen ile düello
Ancak 2002 seçimlerine gelindiğinde imajı zayıflayan Chirac, Sosyalistler'in adayı Jospin'in ilk turda elenmesi üzerine büyük bir şansla ikinci turda aşırı sağcı lider Jean Marie Le Pen ile karşı karşıya geldi. Jacques Chirac, 2002 yılında yapılan seçimlerde bu sefer Fransız aşırı sağının temsilcisi Front National lideri Jean Marie Le Pen'i yenerek, yüzde 82 oyla ikinci kez Cumhurbaşkanı olmayı başardı.
Chirac, 2003 yılında ABD'nin ve Başkan George Bush'un başını çektiği koalisyonla birlikte Irak'ta savaşa girmeyi reddedince Ortadoğu'da en sevilen batılı lider oldu. Chirac'ın iç politikadaki popülaritesi de anketlerde patlama yaptı. Bush'un, "Irak'a demokrasiyi getireceğiz Sayın Chirac" sözlerine "Irak'ta demokrasi Sünni-Şii çatışmasıdır" diyerek, Irak'a girmeyi reddeden cümleleri de tarihe geçen diğer bir konuşması oldu.
Johannesbourg'da İklim zirvesinde yaptığı ünlü konuşmada "Evimiz yanıyor, biz başka yere bakıyoruz" diyerek iklim sorunlarına dikkat çeken cümlesi dünya siyasetinde uzun süre referans cümle olarak kullanıldı.
Türkiye'nin AB üyeliğine destek
Avrupa Birliği'nin Türkiye'nin tam üyelik müzakerelerinin görüşüldüğü ünlü 3 Ekim zirvesinde, Almanya Başbakanı Gerhard Schroeder ve Tony Blair ile imza atması da Türkiye açısından hatırlanan diğer önemli bir tarih. Chirac, Türkiye'nin adaylığını savunmasının hemen ardından 2005 yılında yapılan AB Anayasası referandumunu kaybetti. Fransa'da her sene bir ülkenin kültür yılı ilan edilmesi geleneğini sürdüren Chirac, 2009 yılını Türkiye'ye ayırdı. Ancak ardından iktidara gelen ve Türkiye karşıtı politikalar izleyen Sarkozy, yılı "Türkiye mevsimine" çevirerek etkinliklerin süresini kısalttı.
Chirac, 2001 yılında, Türkiye'nin itirazlarına rağmen, 1915 olaylarını "Ermeni soykırımı" olarak tanımlayan tek cümlelik yasayı geçirdi. Aynı dönem, Fransız devletinin Nazi ordusunun Yahudi yurttaşları toplama kamplarına göndermesi suçuna ortak olduğunu kabul etti.
İngiliz mutfağı takıntısı
İngiliz Başbakanı Tony Blair ile kahvaltıda, tabağa yüzünü buruşturarak bakıp, "Ah İngiliz mutfağı ! Önce nedir bu b..tan yemek diyorsunuz. Yedikten sonra öyle olmadığı için üzüntü duyuyorsunuz" diyerek dalga geçmesi ve Fransız çiftçisine AB'den tarım sübvansiyonu alırken, Blair'e "Fransız çiftçisi olmasa, İngiliz halkı aç kalır, elbette yardım edeceksiniz" sözleri de gülümseyerek hatırlanan cümleleri arasına girdi.
Chirac, 2005 yılında, beyin hemorajisine bağlı felç geçirince yeniden cumhurbaşkanlığına adaylığını koymadı. Yarış sosyalist aday Segolene Royal ile İçişleri Bakanı Nicolas Sarkozy arasında geçti. Jacques Chirac koltuğu 2007'de, kendi partisinden rakibi Nicolas Sarkozy'ye devretti. En son 2014 yılında "en sevdiğim iki oğlum" dediği François Hollande ve Alain Juppe'nin yanında ekranlarda görünen Chirac, 5 yıldır kameralardan uzak yaşıyordu. Sarkozy'den intikamını, 2012 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde kendisine rakip olan Sarkozy'yi değil, kendisiyle aynı seçim bölgesinden gelen sosyalist aday François Hollande'ı destekleyerek alan Chirac'ın, "Oyumu Hollande'a vereceğim" sözleri ise, son politik tavrı oldu.
Siyaseti bırakınca, 2008 yılında Barış ve Kültürel Diyalog İçin Jacques Chirac Vakfı'nı kurdu. İlkel sanatlara olan tutukusu nedeniyle, Paris'te kendi adını verdiği "Jacques Chirac-Quai Branly İlkel Sanatlar Müzesi" arkasında bıraktığı önemli bir eser oldu.
Hasta olan kızı Laurence Chirac'ı 2016 yılında kaybedince hayata tümüyle küstü ve 'anasognosie' adı verilen bir hafıza kaybı hastalığına da yakalanınca, çok az sayıda kişiyle görüştü. Fas'ta gittiği bir tatilden hastalanarak acil olarak hastaneye kaldırılan Chirac, 26 Eylül sabahı hayata veda etti.
Eşi Bernadette Chirac'ın bile zaman zaman "Fransızlar eşimi sevmiyor" dediği Fransız sağının Charles de Gaulle'den sonraki en önemli ismi, görevi bıraktığından beri anketlerde Fransızlar'ın en sevdiği cumhurbaşkanı seçiliyor. Chirac, Fransız siyasetinde, sosyal sağın en önemli değerleri olan "sosyal adalet, eşitlik ve hümanizm" değerlerinin temsilcisi olarak anılıyor.