Afganistan'ın batısındaki Farah vilayeti, son günlerde Taleban terör örgütü ve Afgan hükümet güçleri arasında yaşanan şiddetli çatışmalara sahne oluyor. Afgan yetkililer, çatışmalardan İran'ı sorumlu tutuyor.
Farah vilayetinin batı bölgelerinden sorumlu emniyet amiri Fazıl Ahmed Shirzad da basın mensuplarına yaptığı açıklamada İran'ın bölgedeki Taleban örgütüne destek verdiğini söyledi.
Shirzad, ”İran, Farah'taki Taleban örgütünü doğrudan finanse ediyor ve örgüte ekipman tedarik ediyor. İran'ın bölgede son zamanlarda artan karışıklıklarda parmağı var. Farah, İran için çok önemli. Bu nedenle bölgedeki karmaşanın devam etmesini kendi çıkarı için olumlu olarak görüyor,” şeklinde konuştu.
Afganistan sınır polisi teşkilatının eski amiri ül Nabi Ahmedzai ise Amerika'nın Sesi'ne yaptığı açıklamada İran'ın Taleban'ı desteklemesinin herkesçe bilindiğini kaydetti.
Ahmedzai, “İran bu duruma doğrudan müdahil. Devrim Muhafızları, Farah'taki çatışmalarda ön saflarda yer alıyor. Komşularımız Rusya, Pakistan ve İran'ın bölgede oluşturduğu koalisyon, bizim zaaflarımızı kendi çıkarları olarak görüyor. Bizim güvenliğimizi ve yönetimimizi kendi kontrolleri altına almak istiyorlar. Amerika'yı Afganistan'da görmek istemiyorlar, Amerika'nın Afganistan'a yardım etmesine tahammülleri yok,” dedi.
Ahmedzai'nin sözünü ettiği üç ülke de Afganistan'ı istikrarsızlığa sürükleme suçlamalarını reddediyor.
Kuraklık
Kimi uzmanlara göre İran, Afganistan'daki kalkınma projelerini sekteye uğratmak amacıyla Taleban'a verdiği desteği arttırmaya başladı. Bu projeler arasında barajlar da var. Baraj projelerinin tamamlanması, İran'a su akışının azalması anlamına geliyor.
Afganistan uzmanı Halil Parsa, Afganistan'da inşa edilmekte olan barajların İran'ı son derece kaygılandırdığını, bu nedenle İran'ın Afganistan'daki istikrarsızlıklardan fayda sağladığını söylüyor.
İran'ın Afganistan'ın batısına komşu doğu kesimleri, son yıllarda çok ciddi kuraklıkla karşı karşıya. İran'ın doğusundaki çok sayıda kasaba, bölge halkının ülke içinde başka yerlere göç etmesi nedeniyle adeta hayalet kasabalara dönüştü.
İran, Herat'ın batısı, Farah ve güneydoğudaki Nimruz vilayetlerinde bulunan barajlarla ilgili kaygılarını daha önce de ifade etmişti.
İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, geçen yıl düzenlenen bölgesel konferansta, “Çevremize zarar veren bir duruma karşı kayıtsız kalamayız. Helmand vilayetindeki Karaji, Nimruz vilayetindeki Kamal Han, Herat vilayetindeki Salma ve Afganistan'ın kuzey ve güneyindeki diğer barajlar, Horasan, Sistan ve Belucistan vilayetlerimizi olumsuz yönde etkiledi,” şeklinde konuşmuştu.
İran Dışişleri Bakanı Cevat Zarif, bu ay başında, İran'ın taleplerini dikkate almaması durumunda su hakları konusunda Afganistan'a karşı bazı önlemler alınacağı uyarısında bulundu.
Haber ajansı ISNA, Zarif'in, “Şu anda elimizde sadece tek seçenek kaldı, o da karşılık vermektir, bu da Afganistan'ın bazı bölgelerinde daha sert önlemler almak zorunda kalmamız demek. Afgan hükümetinin hukuki ve meşru taleplerimize karşılık vermesini bekliyoruz,” şeklinde konuştu.
Afganistan-İran ilişkileri uzmanı Fatemeh Aman, İran'ın Taleban'la olan ilişkilerinde su meselesinin oynadığı rolün önemini arka plana atarak İran'ın baraj inşaatlarının önüne geçmek için Taleban'a doğrudan destek vermeyeceğini kaydetti.
Aman, “Tam da müttefiklere her zamankinden daha çok ihtiyaçları olduğu bir dönemde İranlılar'ın bu kadar delice ve saçma bir hamle yapacaklarını sanmıyorum. İran ve Afganistan arasındaki bağlar çok derin. İlişkilerde bazı çalkantılar yaşanmasına rağmen her iki ülke de sıkı bağları korumayı başardı,” dedi.
Afgan hükümetiyse Taleban ve İran arasındaki bağların kaygı verici olduğunu kaydetti ancak Farah vilayetinde son zamanlarda artan Taleban saldırılarında İran'ın rol oynamış olabileceği konusunda bir yorum yapmadı.
Amerikan Savunma Bakanlığı Sözcüsü Dana White ise İran'ın Farah vilayetindeki son olaylarda rol oynamadığının söylenemeyeceğini belirtti. White, “İran'ın bu bölgeye ne kadar çok müdahale ettiğini fark etmemek mümkün değil. İran, Ortadoğu'ya en çok istikrarsızlık getiren etkendir,” dedi.
Amerika'nın önderliğinde Afganistan'da yürütülen NATO Kararlı Destek Misyonu'nun komutanı John Nicholson, geçen yıl yaptığı açıklamada, İran ve Taleban arasında bazı ilişkiler olduğunu kaydetmişti.
Nicholson, Pentagon'da katıldığı brifingde, “Bu ilişkinin kanıtlarına Afganistan'ın batı kesimlerinde rastlıyoruz. Yerel halktan bu konuda bazı haberler alıyoruz. Özellikle Farah vilayetinde İran destekli Taleban harekatları olduğunu duyuyoruz,” demişti.
Beklenmedik durum planı
Stratejik ve Uluslararası Araştırmalar Merkezi'nden uzman Anthony Cordesman, Taleban ve İran arasındaki ilişkiye “beklenmedik durum planı” olarak bakıyor.
Cordesman, “İran, yönetimi Afgan hükümetinden devralması olasılığı karşısında Taleban'ı güvence altına almak için örgütle ilişki kuruyor. Bir başka spekülasyonsa İran'ın Afganistan içinde giderek güçlenen IŞİD'e karşı Taleban'ı bir karşı denge unsuru olarak desteklemesi,” diyor.