Adalet Bakanlığı’nın 9. Yargı Paketi olarak adlandırdığı 38 maddelik “Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” üzerine TBMM Genel Kurulu’ndaki görüşmelerde, bugün sürpriz bir gelişme yaşandı.
AK Parti, muhalefet partileriyle kadın hak örgütleri tarafından kadın-erkek eşitliği ilkesine aykırılığı vurgulanan kadınlara yönelik soyadı zorunluluğu düzenlemesini tekliften çıkardı. AK Parti’nin muhalefet ile uzlaşma tavrı sergilemesinde, Anayasa Mahkemesi’nin ilgili kararına aykırı olan soyadı düzenlemesinden rahatsızlığını paylaşan kadın vekilleri de dikkate aldığı aktarıldı.
Böylece, geçtiğimiz Temmuz ayında TBMM’ye sunulmuş teklif kapsamında, Anayasa Mahkemesi’nin “hak ihlali” kararına rağmen kadınlara “koca soyadını kullanma” şartını yeniden yasalaştıracak madde kadük oldu.
Your browser doesn’t support HTML5
Kadın hak örgütlerinin çağrısı olumlu sonuçlandı: AK Parti soyadı düzenlemesini geri çekti
CHP’li Başarır kadın mücadelesi vurgusuyla AK Parti’nin kararını duyurdu
CHP Grup Başkanvekili Ali Mahir Başarır, parti olarak iki gündür yargı paketi görüşmelerini yavaşlattıklarını anımsatarak, soyadı düzenlemesinin tekliften çıkarıldığını videolu mesajıyla açıkladı.
Başarır, kadın örgütlerinin mücadelesine vurgu yaparak, “TBMM'de 9. Yargı Paketi görüşmeleri devam ediyor. En tartışmalı, en kabul etmediğimiz madde 'kadının soyisimi'. İki gündür CHP bir direnç gösteriyor. Kadın istediği soyismini kullanır. Kendi soyismini de kullanabilir, eşiyle müşterek soyisimlerini kullanabilir ya da eşinin soyismini kullanır. Bu kadının takdirindedir. Buna müdahale etmek AK Parti iktidarının ya da grubunun haddi değildir. Tüm grubun verdiği mücadele sonucunda bugün bu madde tekliften çıkartıldı. Ben grubuma, milletvekili arkadaşlarıma, kadın milletvekillerine, kadın örgütlerine, derneklerine, bu maddeye karşı çıkan milyonlarca Türk kadınına çok teşekkür ediyorum” dedi.
EŞİK Platformu: “İçişleri Bakanlığı soyadı hakkımız için gerekli düzenlemeyi yapmalı”
Türkiye’deki pek çok kadın hak örgütü açısından çatı örgütlenme konumundaki Eşitlik için Kadın (EŞİK) Platformu ise, “koca soyadı” dayatmasına karşı kadın mücadelesiyle sonuç alındığını açıkladı.
EŞİK Platformu’nda yapılan yazılı açıklamada, “Türkiye kadın hareketinin on yıllardır süren mücadelesinin ürünü olan bu AYM iptal kararına uyulması için EŞİK Platformu'nda buluşan kadınlar olarak aylardır yoğun bir emek harcadık ve yine başardık. Şimdi İçişleri Bakanlığı’na çağrımızı yineliyoruz: AYM kararına uygun olarak soyadı düzenlemesine ilişkin nüfus müdürlüklerine gönderilmesi gereken yönergeyi acilen gönderiniz. AYM kararının yürürlüğe girdiği Ocak ayından beri yapmanız gereken bu görevi derhal yerine getiriniz. Bize anayasadan, yasalardan sildiğimiz aile reisliğini yeniden dayatmaya kalkmayınız” denildi.
Aynı zamanda iktidar cephesinden de düzenlemeye karşı mücadele yürütenleri işaret edecek şekilde açıklamada, “Siyasi görüşü ne olursa olsun kadınların ortak mücadelesi kazandı. Emek veren tüm kadınları kutluyoruz” mesajı paylaşıldı.
EŞİK Platformu’nun açıklamasında, “Önümüzdeki hafta görüşülmesi beklenen etki ajanlığı maddesinin de geri çekilmesi için daha geniş ve etkin bir dayanışmaya ihtiyacımız var” çağrısı da yapıldı.
Türkiye’de “koca soyadı” düzenlemesiyle ilgili süreç nasıl gelişmişti?
Anayasa Mahkemesi (AYM), 28 Nisan 2023 tarihli kararıyla Türk Medeni Kanunu’ndaki “kadınlara evlilik durumunda mutlaka eşine ait soyadını kullanma zorunluluğu” getirilmesini hak ihlali olarak değerlendirmişti.
AYM, bu hükmü “eşitlik” ilkesine aykırı olduğu için iptal ederek, 28 Ocak 2024’te iptal kararının uygulamaya gireceğini bildirmişti.
Bu arada TBMM’de yeni düzenleme yapılmaması üzerine fiilen Türkiye’de 28 Ocak itibariyle kadınlar isterlerse evli olsalar da bekarlık soyadlarını kullanabilme hakkına kavuşmuştu.
AK Parti ise, 3 Temmuz’da TBMM’ye sunduğu 9. Yargı Paketi teklifiyle kadınlara evlilik durumunda koca soyadını kullanması şartını yeniden gündeme taşıdı. Teklifte kadınlara “koca soyadı” dayatması yapılması ise “aile birliği” kavramıyla açıklandı.
Gerekçede, “Anayasamızın 41’inci maddesinde ailenin Türk toplumunun temeli olduğu kabul edilmektedir. Ailenin önemi değerlendirildiğinde, anne ve babanın ayrı ayrı soyadı kullanmaları, çocuk üzerinde olumsuz etkiler doğurabilecek, çocuğun hangi soyadını kullanacağı ayrı bir tartışma konusu haline gelecektir. Bu durum, Türk toplumunun temeli olan aile bütünlüğüne zarar verebilecektir. Bu nedenle Anayasa Mahkemesi’nce iptal edilen kanun hükmü yeniden düzenlenerek evlenen kadının kocasının soyadını alacağı, ancak dilerse kocasının soyadının önünde önceki soyadını da kullanabileceği, kadının soyadı, kendi soyadı ile daha önceki kocasının soyadından oluşuyorsa bu soyadlarından sadece birisini evleneceği kocasının soyadının önünde kullanabileceği hüküm altına alınmaktadır” denildi.
AYM’nin ilgili kararında ise, özetle “Erkek, evlenmeden önceki soyadını evlendikten sonra da tek başına kullanabildiği halde kuralla kadının evlenmeden önceki soyadını evlendikten sonra ancak kocasının soyadının önünde kullanabileceği öngörüldüğünden karşılaştırmaya müsait şekilde benzer durumda olan eşler arasında cinsiyet temelinde farklı muamelenin yapıldığı açıktır. Evlenmeden önceki soyadının evlendikten sonra da tek başına kullanılması bağlamında kadın ve erkek arasında kuralla öngörülen farklı muamelenin eşitlik ilkesini ihlal ettiği sonucuna ulaşılmıştır” denilmişti.