Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, dünyanın önde gelen uranyum üreticisi olmasına rağmen elektrik üretiminde zorlanan Kazakistan’a, nükleer enerjinin geliştirilmesine yönelik Fransız bilgi birikimini sunmayı teklif etti.
Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, 6 Ekim’de yapılan referandumun ardından ilk nükleer santral inşasına talip olan Fransa’ya devlet ziyareti düzenledi. Tokayev, Elysee Sarayı’na girişte kırmızı halı ve muhafız alayıyla karşılandı.
Macron, aynı zamanda Rusya ile de müttefik olan Kazakistan’ın Fransa’nın önemli bir müttefiki olduğunu vurguladı ve Fransa’nın nükleer bilgi ve teknolojisiyle Kazakistan’ın “sivil nükleer kalkınmasına katkıda bulunmayı” önerdi.
Macron, “Büyük uluslararası zorluklar konusunda derin yakınlaşmalardan ve özellikle çok taraflılığa, Birleşmiş Milletler Şartı'na saygıya, her koşulda herkes için geçerli olan kurallara dayalı uluslararası düzene aynı bağlılığı taşıyoruz. Ortak kaygılarımızın, ortak vizyonumuzun olduğunu biliyorum” dedi.
Tokayev ise bu konuda yorum yapmadan, “mevcut çatışmaların barışçıl ve siyasi-diplomatik yollarla çözülmesinin gerekli olduğunu” söylemekle yetindi.
Elysee Sarayı’nda düzenlenen ortak basın toplantısında, enerjiden göç konusuna kadar pek çok anlaşmaya imza atıldı ancak nükleer santrallerle ilgili bir anlaşma imzalanmadı.
Nükleer santral inşasına Fransa, Rusya, Çin ve Güney Kore talip
VOA Türkçe’nin edindiği bilgilere göre, Tokayev ve Macron’un görüşmesinde ana konu “nükleer enerji santrali” ve dünya uranyum üretiminin yüzde 43'ünü karşılayan Kazakistan’ın “uranyum kaynakları” oldu. Bu kaynağa bağımlı olan Fransa, 2008 yılında Astana ile özellikle uranyum çıkartılması ve nükleer enerji alanında ortak çalışmanın sürdürülmesini öngören bir stratejik ortaklık anlaşması imzalamıştı. Fransız nükleer devi Orano, 1996'dan beri Kazak uranyum üreticisi Kazatomprom ile ortak girişim olan KATCO'nun bir parçası.
Ancak nükleer santral yapımı için Fransa’nın güçlü rakipleri var. Rusya'nın askeri ve sivil bütün nükleer etkinliklerini yürüten devlet şirketi Rosatom da bunlar arasında yer alıyor. Fransız şirketi EDF ve Rus Rosatom’un yanısıra Çin Ulusal Nükleer Şirketi ve Güney Koreli ulusal şirket Hydro & Nuclear Power da gelecekteki enerji santralinin inşasından sorumlu olabilecek potansiyel adaylar.
Üstelik Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin, Kasım sonunda Kazakistan’a gitmeyi planlıyor. Elysee kaynaklarına göre, “Kremlin’den uzaklaşmak isteyen” Kazak cumhurbaşkanının resmi ziyareti, Fransa ile Kazakistan'ı birbirine bağlayan ikili ilişkileri daha da güçlendirecek.
Tokayev, nükleer enerji santrali inşaatını “bir konsorsiyum ile” yürütme niyetini açıkladı. Cumhurbaşkanı Tokayev, “En ileri teknolojilere sahip küresel şirketleri birlikte çalışmaya” çağırdı.
Paris’te “prestij” sergi
İki ülke lideri Macron ve Tokayev, Paris’te Guimet Asya Sanatları Müzesi'nde Kazakistan’a adanan bir serginin açılışını da yaptı. Daha önce Tacikistan ve Özbekistan'a adanan sergilerin ardından bu kez aynı müzede Kazakistan için “Kazakistan: Büyük Bozkırın Hazineleri” adıyla sergi açıldı.
Guimet müzesinde 2021 sonbaharında, bölgenin en yoksul ve küçük ülkesi olarak bilinen Tacikistan sergisi yapılmıştı. Ardından 23 Kasım 2022'de Louvre ve Arap Dünyası Enstitüsü'nde iki eşzamanlı açılışla Özbekistan sergileri sunuldu.
Orta Asya'nın en büyük ve en zengin ülkesi Kazakistan, Özbek sergisinin “prestijli başarısının” ardından kendileri için de böyle bir sergi düzenlenmesini isteğini daha önce iletmişti. Emmanuel Macron'un Kasım 2023'teki Kazakistan ziyaretiyle proje hızlandı ve Tokayev’in bugünkü ziyaretinde açılış yapıldı.
Elysee diplomatları, Fransız ziyaretçilerin yoğun ilgi gösterdiği bu serginin ardından Fransız turistlerin Özbekistan'a yeniden ilgi duyduğunun altını çizerek, Kazakistan sergisinin de aynı etkiyi yaratmasını beklediklerini vurguluyor.
“Kazakistan, Fransa’nın önde gelen uranyum tedarikçisi”
Fransa ve Kazakistan, 1992’de diplomatik ilişkilerin kurulmasından bu yana üst düzey temasların da etkisiyle ilişkileri güçlü tutmak için çalışıyor. Eski Cumhurbaşkanları François Mitterrand, Nicolas Sarkozy, François Hollande’ın ardından Ukrayna-Rusya savaşıyla değişen jeopolitik dengelerin ışığında Macron döneminde ikili ilişkiler daha da hız kazandı.
Önce Tokayev Kasım 2022'de Paris'e geldi, ardından Macron Fransız enerji devi EDF’in CEO'su Luc Remont ile birlikte geçen yıl Astana'yı ziyaret etti. Son olarak Macron, bugün Tokayev’i devlet ziyaretiyle Paris’te ağırladı. Kazakistan'da Total, Orano, Alstom ve Saint-Gobain gibi 200'den fazla Fransız şirketi aktif olarak temiz enerji, petrokimya ve lojistik gibi stratejik sektörlerde faaliyet gösteriyor.
Kazakistan, AB ülkeleri ile yaptığı ticaretin yüzde 90’ını Fransa ile gerçekleştiriyor. Fransız diplomatlar, Kazakistan’ın bağımsızlığını tanıyan ilk Avrupa ülkesi olduklarına vurgu yaparak, ilişkilerin daha da ileri gitmesi için bu ziyaretin önemli olduğunu belirtti.
Tokayev’in bugünkü ziyaretinde 2010 yılından bu yana Kazakistan'da faaliyet gösteren Fransız Alstom grubunu da içeren birçok anlaşma ve sözleşme imzalandı. Geçen yıl Astana'da başlatılan, 2024-2026 dönemini kapsayan kritik madenler konusunda stratejik ortaklığa ilişkin yol haritası da imza altına alındı. İki ülke, Fransa'dan sınır dışı edilen Kazak vatandaşlarının geri kabulüne ilişkin bir anlaşmaya da imza attı. Bu, Fransa’nın bir Orta Asya ülkesiyle bu türden imzaladığı ilk anlaşma oldu.