Rusya’ya ait SU-24 savaş uçağının hava sahası ihlali gerekçesiyle Türk savaş uçakları tarafından düşürülmesinin ardından NATO Kuzey Atlantik Konseyi, Ankara’nın çağrısı üzerine Daimi Temsilciler seviyesinde toplandı. Bilgilendirme amaçlı olağanüstü nitelikli toplantının ardından bir açıklama yapan NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’den “sakin olma ve gerilimi düşürme” çağrısı geldi.
Başbakan Ahmet Davutoğlu’yla da görüştüğünü ve ciddi bir durumun söz konusu olduğunu belirten Stoltenberg, “Bu durumun çözümünde diplomasi ve gerilimi düşürmek önemli” dedi. Ankara ile Moskova arasında iletişimin önemine de dikkat çeken Stoltenberg, “Daha önce defalarca açıkça dile getirdiğimiz gibi Türkiye’yle dayanışma içindeyiz ve NATO müttefikimiz Türkiye’nin toprak bütünlüğünü destekliyoruz. NATO’nun güneydoğu sınırındaki gelişmeleri çok yakından izlemeyi sürdüreceğiz” ifadelerini kullandı.
Rusya’nın NATO sınırlarına yakın askeri faaliyetlerinden duyduğu endişeyi daha önce dile getirdiğini söyleyen Stoltenberg, gelecekte bu tür olayların önüne geçilmesi için bazı düzenlemeler yapılmasının ve bunların uygulanmasının önemine dikkat çekti.
Rusya’nın şu ana kadar yaptığı saldırıların büyük bölümünün Suriye’de IŞİD’in bulunmadığı bölgelere yönelik olduğunu söyleyen Stoltenberg, “Ortak düşmanımız IŞİD” dedi.
Toplantıda NATO müttefikleri Türkiye’nin NATO Daimi Temsilcisi Büyükelçi Fatih Ceylan tarafından bilgilendirildi. Ceylan, olayın detayları konusunda askeri ve teknik bilgileri paylaştı. Olaya ilişkin benzer nitelikli bilgiler bazı üye ülkeler tarafından da NATO’ya iletildi. Stoltenberg, “Diğer müttefik ülkelerden NATO’ya iletilen veriler, Türkiye’nin verdiği bilgilerle birbirini tutuyor” diye konuştu. Teknik olarak bölgeyi yakından izleme kapasitesine sahip olan, ki bunlar arasında ABD de yer alıyor, NATO üyesi ülkelerden gelen bilgilerde Türkiye sınırına yaklaşan 2 uçağın Türk pilotlarca defalarca uyarıldığı ve yön değiştirerek güneye doğru yönelmeleri çağrılarına karşılık vernedikleri unsuru yer alıyor. Türk hava sahası ihlalinin saniyeler sürdüğü de verilen bilgiler arasında.
Uçak düşürme, hava savunmasının en uç noktalarından birini oluşturuyor. Çok büyük tehlike arz eden bir durum olmadığı sürece bu yönteme başvurulması istisnai bir durum olarak değerlendiriliyor. Kısa süreli hava sahası ihlali durumunda genelde bu yönteme başvurulmuyor. Yakın izleme, uyarı atışı gibi yöntemler devreye sokuluyor.
Türkiye, Rus Hava Kuvvetleri’ne bağlı SU-30 ve SU-24 uçaklarının 3 ve 4 Ekim’de Türk hava sahasını ihlal etmesinin ardından da NATO’yu devreye sokmuş ancak danışma mekanizması olan 4. maddeyi işletmemişti. Ankara bu kez de bu maddeyi işletmeyi tercih etmedi. NATO’nun 4. maddesi, “Taraflardan herhangi biri, taraflardan herhangi birinin toprak bütünlüğü, siyasi bağımsızlığı ya da güvenliğinin tehdit edildiğini düşündüğü zaman, tüm taraflar birlikte danışmalarda bulunacaklardır” ifadelerini içeriyor.
Özellikle Fransa ile ABD’nin IŞİD’e karşı mücadelede Rusya’yla ortak hareket zemini ve yakınlaşma arayışlarının yoğunlaştığı bir ortamda meydana gelmesi Avrupa Birliği kanadında da endişe yarattı. Avrupa Birliği Konseyi Başkanı Donald Tusk,“Rus jetinin düşürülmesinin ardından oluşan bu tehlikeli ortamda, herkes serinkanlı ve sakin kalmalı" dedi. Avrupa Birliği Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini de Stoltenberg’i arayarak, “tırmandırmadan uzak durulması ihtiyacı” üzerinde durdu.