Cennet Meydanı’nda bayraklarını dalgalandırdılar. Trafiğin yoğun olduğu meydanda, cihatçılar halkın önünde infazları gerçekleştiriyor, insanların kafalarını kesiyor, hatta günlerce sergiliyordu. Üç yıl önce IŞİD’in ele geçirip zafer kutlamaları yaptığı meydanda bugün zırhlı araçlarıyla Suriye Demokratik Güçleri’nin kutlaması var.
Rahatlama ve gurur, Kürt savaşçıların suratlarına yansımış zira bu hafta IŞİD’i alt etmeyi başardılar. IŞİD’in fiili başkenti sayılan Rakka’nın kurtarılması için dört aydır süren zorlu çatışmalar sona erdi.
Meydanı çevreleyen binalar yıkık dökük. Bir zamanlar adı Cennet olan meydan, IŞİD’le birlikte Cehennem Meydanı olarak anılır hale gelmiş. Rakka savaşından yara almayan tek bir bina yok. Kenti yeniden hızla kimin inşa edeceği ise belirsiz.
Rakka’nın kaderiyle ilgili yanıt bekleyen daha birçok soru var. Şehrin sakinlerinin kaçı evlerine dönecek? Ne zaman dönecekler? Ortaçağ’a özgü ahlaksızlığın ve acımasızlığın hayaletlerini şehirden kim kovacak, kim yönetime geçecek?
Irak kuvvetlerinin, Şii milisler ve Ezidiler’le birlikte, tartışmalı bölgelerin kontrolünü zorla Iraklı Kürtlerin elinden alması gibi başka hesapların ve çatışmaların ortaya çıkmasıysa hem Rakkalıları hem de uzmanları korkutuyor.
Rakka’da zafer kazanan Suriye Demokratik Güçleri, Kürtlerden ve Araplardan oluşan bir sivil konsey kurdu. ABD ve diğer Batılı ülkelerden destek alan bu konsey, yerle bir olmuş Rakka’da yönetimi sağlayacak. Ancak gerginliklerin hızla ortaya çıkması mümkün, zira Rakka bir Arap şehri. Eğer Araplar, Kürtlerin patronluk tasladığını ve yönetimde saygı görmediklerini hissederse sorunlar başlar.
Rakka’da SDG’nin kontrolunu sağlamasından sadece birkaç saat sonra, “Rakka Sessizce Katlediliyor” aslı eylemci grup, duydukları memnuniyetsizliği Twitter üzerinden paylaştı. IŞİD ve Esat karşıtı grup, “Bunu bir kurtuluş olarak görmüyoruz zira Suriye Demokratik Güçleri sivillere yönelik birçok insan hakkı ihlalinde bulundu. Rakka’da işgal el değiştirdi, işgalin sadece bayrakları değişti” mesajını paylaştı.
Bir diğer Arap eylem grubu, “Eye on the Homeland” ise, ABD hava saldırılarında ölen sivillerin sayısının, IŞİD militanlarının elini güçlendirebileceği uyarısı yapıyor. IŞİD, Sünni Arapları, “Bu askeri güçler sizin çıkarınızı düşünmüyor” diyerek kendi saflarına katabilir. Ölen sivil sayısının iki bin civarında olduğu tahmin ediliyor.
ABD merkezli düşünce kuruluşu The Century Foundation uzmanlarından Aron Lund, dönünce karşılaşacakları yıkım nedeniyle yüzbinlerce sivilin, şehrin yeni yöneticilerini benimsemeyecekleri görüşünde. Bu da, gelecekte çatışma ve etnik çekişmelere, hatta IŞİD’in dönüşüne zemin hazırlayabilir.
Öte yandan insani kriz de derinleşiyor. Uluslararası yardım kuruluşları, Rakka’da en az 270 bin kişinin yerlerinden edildiğini söylüyor. Bu insanların sığındığı kamplardaki gıda, su ve ilaç sıkıntısıysa sürüyor.
Uluslararası yardım kuruluşu Save the Children (Çocukları Koruyun) da, Rakka’daki yıkımın boyutları nedeniyle, kamplarda mahsur olan ailelerin çoğunun evlerine dönmesinin aylar hatta yıllar sürebileceği uyarısı yaptı.
ABD’nin IŞİD’le mücadele koalisyonu özel temsilcisi Brett McGurk salı günü yazdığı Twitter mesajında, yapılacak yardımların konumlandırıldığını, mayın temizleme çalışmalarına ve insani hizmetleri yeniden başlatılmasına yardım edeceklerini açıkladı. Ancak Washington’dan “ABD’nin rolü sınırlı olacak” uyarısı da geliyor.
Rakka’nın güneyindeyse Suriye rejim güçleri hareket halinde. Hatta bu yılın başında, Rusya destekli Suriye ordusunun, ABD destekli güçleri alt etmek için konuşlandırıldığı gibi bir tablo bile ortaya çıktı. Beşar Esat, “Rakka bir simgedir, benim de görevim tüm Suriye’yi geri almak” diyerek niyetini ortaya koymuştu. Ancak Şam’ın Rakka’yı ne zaman isteyeceği de belirsiz.
Bununla birlikte Beşar Esat Rakka’yı kurtarmak için mücadele etmek zorunda kalmayabilir. Zira Washington’dan gelen açıklamalar bir noktada Rakka’nın devredileceği yönünde. Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Heather Nauert de “Sadece temel hizmetleri yeniden sağlayacağız. Başka ülkelerde olduğu gibi ulus inşasına dahil olmayacağız. Hedefimiz şehri ayağa kaldırmak, sonra da başka ülkelere ve ev sahibi ülkeye devretmek” dedi.
Ancak Esat karşıtları, gelecekte şiddet olayları ve ayaklanma olasılığı varken, Rakka’da ya da Suriye’nin herhangi bir yerinde yabancı güçlerin yeniden inşaya girişmesinin mantığını sorguluyor. Suriye’de geniş kapsamlı bir siyasi uzlaşma olmadan inşa sürecinin, arabayı atın önüne koşmak olduğunu söylüyorlar.