Rusya’da geçen ay bir savunma bakan yardımcısının tutuklanmasıyla başlayan süreç devam ediyor. Ardından bakanlığın personel müdürlüğü başkanı mahkemeye çıkarıldı. Bu hafta ise iki üst düzey askeri yetkili daha gözaltına alındı.
Gözaltına alınanlar çoğu yolsuzlukla suçlanıyor ve hepsi de suçlamaları reddediyor.
Tutuklamalar, Vladimir Putin'in beşinci liderlik döneminde ve uzun süredir müttefiki olan Savunma Bakanı Sergey Şoygu'yu yeni bir göreve getirmesinin ardından başladı.
Bu durum Putin'in Ukrayna'daki savaşın ortasında Savunma Bakanlığı üzerinde yeniden kontrol kurma çabaları olarak yorumlanıyor ve “ordu ile güvenlik servisleri arasında bir savaş mı yaşanıyor” sorusunu gündeme getiriyor.
Kremlin'in duvarlarının arkasında yaşananlar merak edilirken Associated Press (AP) haber ajansı tutuklamaların arkasında ne olduğuna ve neden şimdi gerçekleştiğini ortaya koyan bir analiz yayınladı.
Yolsuzluk iddiaları ne kadar ciddi?
Ülkede yolsuzluk skandalları aslında yeni değil ve üst düzeyi de kapsayan yetkililer onlarca yıldır konumlarından çıkar elde etmekle suçlanıyor.
Rusya'da rüşvetin kişilerin hem lehinde hem de aleyhinde kullanılabildiği görülüyor. Avrupa Politika Analizi Merkezi Demokratik Dayanıklılık Direktörü Sam Greene'e göre, bu "sadakati teşvik etmenin ve insanları aynı sayfada olmaya zorlamanın bir yolu ve aynı zamanda bir kontrol yöntemi."
Güvenlik uzmanı Mark Galeotti yakın zamanda yayınlanan bir podcastte, "Putin'in herkesin dolabında bir iskelet olmasını istediğini" söyleyerek, devletin kilit yetkililer hakkında uygunsuz bilgi ve belgelere sahip olarak, kimi ne zaman hedef alacağını kontrol ettiğini dile getirdi.
Londra'daki Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü'nden kıdemli araştırmacı Nigel Gould-Davies ise, Rusya'da yolsuzluğun "sistemin özü" olduğunu söyledi.
Uzmanlara göre, Ukrayna’da devam eden savaş, savunma harcamalarının artmasına yol açtı ve bu da yolsuzluk fırsatlarını arttırdı.
İlgili Haberler Zelenski, müttefiklerine “savaşa doğrudan müdahil olma” çağrısı yaptı
Kimler tutuklandı?
Nisan ayında tutuklanan ilk asker ve şu ana kadarki en üst düzey yetkili olan eski Savunma Bakan Yardımcısı Timur İvanov oldu. İvanov, askeriyeyle ilgili büyük inşaat projelerini yönetiyordu ve büyük miktarlarda paraya erişimi vardı. Bu projeler arasında Ukrayna'nın yıkılan liman kenti Mariupol'un bazı bölümlerinin yeniden inşası da vardı.
Cezaevinde ölü bulunan muhalif lideri Aleksey Navalni başkanlığındaki ekip, 48 yaşındaki Ivanov ve ailesinin lüks gayrimenkullere sahip olduğunu, savaş başladıktan sonra bile lüks partilerden ve yurt dışı gezilerinden geri durmadığını iddia ediyordu.
Ayrıca İvanov'un eşi Svetlana'nın yaptırımlardan kaçınmak ve lüks bir yaşam tarzı yaşamaya devam etmek için 2022'de ondan boşandığı da iddialar arasındaydı.
Kremlin sözcüsü Dimitri Peskov Perşembe günü yaptığı açıklamada, son tutuklamaların yolsuzluğa karşı bir "kampanya" olmadığını, daha ziyade tüm hükümet organlarında devam eden faaliyetleri yansıttığını söyledi.
Peskov ve İvanov 2022 yılında Navalni'nin ekibi tarafından paylaşılan bir videoyla gündeme geldi. Kremlin sözcüsü Peskov, Ivanov'un eski eşinin doğum günü partisinden bir videoda, 85 bin dolar değerinde olduğu tahmin edilen bir saat taktığı görülüyordu.
Nisan ayında, Rusya'nın en üst kolluk kuvveti olan Soruşturma Komitesi, İvanov'un büyük miktarda rüşvet aldığından şüphelenildiğini bildirdi. Suçlama 15 yıla kadar hapis cezası ile yargılamayı gerektiriyor.
O zamandan bu yana rüşvet suçlamalarıyla ilgili diğer tutuklamalar arasında Savunma Bakanlığı personel dairesi başkanı Korgeneral Yuri Kuznetsov, Ukrayna'da kariyer sahibi bir asker ve eski üst düzey komutan Tümgeneral Ivan Popov ve Genelkurmay Başkan Yardımcısı Korgeneral Vadim Shamarin de var. Shamarin, genelkurmay başkanı Valery Gerasimov'un yardımcısı olarak görev yapıyordu.
Savunma Bakanlığı'ndan bir diğer yetkilinin daha dün tutuklandığı bildirildi. Bakanlığın savunma satın alma departmanından Vladimir Verteletski, bakanlığı 776 bin doların üzerinde zarara uğrattığı ve görevi kötüye kullandığı gerekçesiyle tutuklandı.
Ayrıca, Moskova bölgesi federal hapishane servisi başkan yardımcısı Vladimir Telayev Perşembe günü büyük çaplı bir rüşvet suçlamasıyla tutuklandı.
Neden şimdi?
Londra'daki Kraliyet Birleşik Hizmetler Enstitüsü'nde Rusya ekonomisi uzmanı Richard Connolly, tutuklamaların Savunma Bakanlığı'nda korkunç boyutlara ulaşan yolsuzluğa artık tolerans gösterilmeyeceğini gösterdiğini söyledi.
Putin, göreve başlamasından kısa bir süre sonra Şoygu'nun yerine ekonomist Andrey Belousov'u savunma bakanı olarak atadı. Sözcü Peskov, Rusya'nın artan savunma bütçesinin ülkenin genel ekonomisine uyması gerektiğini söyledi.
Peskov, Rusya'nın savunma bütçesinin gayri safi yurtiçi hasılanın yüzde 6,7'si olduğunu ve bunun Sovyet döneminden bu yana görülmemiş bir seviye olduğunu belirtti. Connolly, "Bunun daha akıllıca harcanması gerektiğine dair bir görüş var" dedi.
Geçen yıl henüz gizemli olan bir uçak kazasında ölmeden önce, paralı asker şefi Yevgeni Prigojin, savaşın yanlış yönetildiğini ve güçlerine silah ve mühimmat vermeyi reddettiğini söyleyerek ülkenin askeri liderliğine karşı kısa bir isyan başlatmıştı.
Savaşın doğru yönetilmesi kritik çünkü Rusya'nın ekonomisi buna bağlı. Ruslar, gelişen savunma sektörünün etkisiyle yüksek maaşlar alıyor. Bu durum enflasyon sorunu yaratırken, Putin'in yaşam standartlarını yükseltme sözlerini yerine getirmeye devam etmesine olanak tanıyor.
Bu bir güç savaşı olabilir mi?
Tutuklamaların arkasındaki itici gücün Kremlin'in mi yoksa Rusya'nın güvenlik servislerinin, özellikle de Devlet Güvenlik Servisi'nin (FSB) mi olduğu bilinmiyor.
Putin'den yeterince uzak olan yetkililerin, yeni savunma bakanının atanmasıyla ilgisi olmayan bir güç savaşının ortasında kalmış olmaları mümkün.
Bundan sonra ne bekleniyor?
Uzmanlar, daha fazla tutuklamanın olabileceğini, ancak Rusya'da yolsuzluk çok yaygın olduğu için soruşturmaların sistemde paniğe neden olabileceğini belirtiyor.
Tutuklamaların devam etmesi veya Savunma Bakanlığı'nın ötesine yayılması ihtimalinin de bulunduğuna ancak Kremlin'in bundan kaçınabileceğine, çünkü "sistemin parçalanmasıdan endişe duyabileceğine" dikkat çekiliyor.