TBMM Yemin Töreninde Leyla Zana Krizi

HDP Ağrı Milletvekili Leyla Zana, 23 yıl önce de Meclis kürsüsünde yemin metnine bağlı kalmamış ve Türkiye'de büyük bir tartışma yaratmıştı.

Türkiye’de 1 Kasım Genel Seçimleri ardından Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), bugün saat 15.00’de başlayan yemin töreniyle resmen açıldı. 7 Haziran Genel Seçimleri sonucunda AKP 258, CHP 132, MHP 80 ve HDP 80 milletvekili çıkarmıştı. Ancak şimdi değişen aritmetikle artık üçüncü siyasi parti konumundaki HDP ve ezici çoğunluğa kavuşan AKP ile TBMM’deki oturma düzeni de değişti.

1 Kasım Genel Seçimleri sonucunda TBMM’deki milletvekili dağılımı AKP 317, CHP 134, HDP 60 ve MHP 40 olarak ortaya çıktı. Meclis, “en yaşlı üye” sıfatıyla Deniz Baykal’ın, 7 Haziran sonrasında olduğu gibi Geçici TBMM Başkanı koltuğunda oturmasıyla açıldı. TBMM, bugün milletvekillerince yemin edilmesiyle açılırken, HDP Ağrı Milletvekili Leyla Zana’nın yemin metnine sadık kalmaması nedeniyle kriz yaşandı.

HDP’li Zana'nın, kürsüye geldiğinde önce Kürtçe olarak "Onurlu ve kalıcı bir barış umuduyla" diye sözlerine başlaması dikkat çekti. 1993 yılındaki yemin töreninde boynunda terör örgütü PKK’yı çağrıştırdığı gerekçesiyle tartışılan sarı-kırmızı-yeşil renkli bir fularla kürsüye gelen Zana’nın, o dönem Kürtçe yemin etmesi kriz yaratmıştı. Bu kez Zana, Kürtçe bir giriş yaptıktan sonra yemin metnine geri döndü ve Türkçe olarak devam etti. Ancak yemininde son bölüme geldiğinde Zana’nın, “Türk milleti” ifadesi yerine “Türkiye milleti” demesi tartışma yarattı.

Geçici Başkan Baykal, kürsüden cümlesi biter bitmez hızlıca uzaklaşmaya başlayan Leyla Zana’nın arkasından “Sayın Zana” diyerek birkaç kez seslendi. Ancak Zana, Baykal’ın tüm seslenişlerine rağmen arkasına hiç dönüp bakmadan hızlıca TBMM Genel Kurulu salonundan dışarıya çıktı.

Baykal: ‘Zana yeminini yeniden okumalıdır’

Leyla Zana’nın sergilediği tutum karşısında rahatsızlık yaşadığı görülen Deniz Baykal, “Yemin metni aynen okunmamıştır, yemin metni aynen okunmuş sayılamaz” açıklamasında bulundu. Bunun üzerine AKP ve MHP sıraları yanı sıra dinleyici locasından alkışlar geldi. Baykal, dinleyici locasında gösterilen tepkiye karşılık TBMM’deki kurallar gereği sessiz durmaları gerektiği, aksi takdirde salondan çıkarılacakları uyarısında bulundu.

Baykal, “Sayın milletvekilleri, yemin edecek milletvekili arkadaşlarımızın yemin metnini kendi kişisel anlayışlarına göre değiştirmeleri uygun değildir. O nedenle, burada, Anayasa'ya göre önümüzdeki yemin metninin aynen okunması gerektiğini düşünüyorum ve bunu bilgilerinize arz ediyorum. Sayın Leyla Zana eğer uygun görürse gelip yemin metnini aynen okumalıdır” çağrısında bulundu. Bunun üzerine HDP Grup Başkanvekili Pervin Buldan, “Leyla Hanım dışarıya çıktı” dedi. Bu arada diyaloğa, MHP Grup Başkanvekili Oktay Vural, “Sayın Başkan, davet ediniz. Okumadıkları takdirde yeminden imtina etmiş olurlar” sözleriyle katıldı. Baykal ise, “Bir kez daha hatırlatıyorum ve yemin etmeye çağırıyorum. Yemin gerçekleşmiş değildir şu anda” diye HDP Grubu’na hatırlatmada bulundu.

Amerika’nın Sesi’nin TBMM Başkanlık Divanı’ndan aldığı bilgiye göre; Zana’nın yemini, ilk başta Kürtçe konuştuğu için değil sonrasında metne aykırı olarak “Türkiye milleti” dediği için geçerli kabul edilmedi.

Milletvekillerince edilmesi gereken ve Anayasa’nın 81’nci maddesinde yazılı yemin metni şöyle:

“Devletin varlığı ve bağımsızlığını vatanın ve milletin bölünmez bütünlüğünü, milletin kayıtsız ve şartsız egemenliğini koruyacağıma; hukukun üstünlüğüne, demokratik ve laik Cumhuriyete ve Atatürk ilke ve inkılaplarına bağlı kalacağıma; toplumun huzur ve refahı, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde herkesin insan haklarından ve temel hürriyetlerden yararlanması ülküsünden ve Anayasaya sadakattan ayrılmayacağıma; büyük Türk milleti önünde namusum ve şerefim üzerine andiçerim.”

Bu arada sıra Ankara vekillerine geldiğinde, ilk Meclis’te Mustafa Kemal Atatürk’ün Ankara Milletvekili olması anısına geleneksel olduğu üzere TBMM Genel Kurulu’nda 1 dakikalık saygı duruşunda bulunuldu. Ankara vekillerine geçilmeden önce mazeret bildirimi yaptığı için yemin etmek üzere kürsüye Başbakan Ahmet Davutoğlu çağrıldı. Davutoğlu’nun da yemin etmesinin ardından Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan salondan ayrıldı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın gelişi sırasında ise, AKP ve dinleyici locası ayağa kalkarken; muhalefet partileri CHP, MHP ve HDP’den ayağa kalkan olmadı. Erdoğan, ayrılışı sırasında, kuliste yaşanan yemin kriziyle ilgili soru üzerine “Benden (görüş) almayın” yanıtını verdi.

HDP’li Zana’nın öncesinde AKP Bursa Milletvekili Bennur Karaburun’un yeminine “Bismillahirrahmanirrahim” diyerek başlaması da dikkat çekti.

HDP’den Arapça giriş de geldi

Yemin töreninde, ayrıca HDP Batman Milletvekili Mehmet Ali Aslan da, yemin metnini okumaya başlamadan önce Arapça konuştu. Aslan, kuliste yaptığı açıklamada, Arapça olarak “Halkların huzuru, barış ve kardeşliği için” dediğini ifade etti. “Türkiye’nin en çok huzura, barışa ve kardeşliğe ihtiyacı olduğunu düşündüğüm için böyle söyledim” diyen Aslan, Arapça giriş yaptıktan sonra yemin metnine sadık kaldığı için ikinci bir kriz yaşanmamış oldu.

Baykal herkesi şaşırttı

TBMM'nin ilk resmi açılış gününde, katliamlarda ölenler anısına saygı duruşunda bulunulması konusunda fikir birliğine varılamadı.

Yemin töreni açılışından sonra CHP'li Sezgin Tanrıkulu söz alarak, Ankara Katliamı'nı anımsattı. Tanrıkulu, "Suruç'ta, 10 Ekimde Ankara'da ve geçtiğimiz günlerde de Paris'te katliamlar gerçekleşti. Bütün dünyada ve Türkiye'de yurttaşlarımızın, insanlarımızın vicdanı yaralandı. Hem ölen kurbanların anısına saygı hem de katliamları gerçekleştirene bir mesaj olması açısından yeminden önce bu Parlamentonun bir saygı duruşu yapmasını, bu konuda tutum almanızı öneriyorum" dedi.

Ancak AKP'li Mahir Ünal, buna itiraz ederek, yemin törenini başlatmak gerektiğini söyledi.

Başkan Baykal ise, "Sayın milletvekilleri, Türkiye Büyük Millet Meclisi henüz göreve başlamamıştır. Göreve başlamanın törensel düzenini gerçekleştirmeye çalışıyoruz. Herşeyden önce Türkiye Büyük Millet Meclisi kendisi tam yetkiyle yeminini tamamlayarak Anayasa'mızın en temel organı niteliğiyle ortaya çıkma durumundadır. Bunu gerçekleştirdikten sonra göreve başlayacak olan Türkiye Büyük Millet Meclisi bu ve buna benzer bütün önerileri elbette değerlendirme imkânına sahip olacaktır" diye konuştu.

Baykal'ın bu sözleriyle saygı duruşunu önerisini reddetmesini sadece AKP'lilerin alkışlarla desteklediği görüldü. Baykal'ın yanıtının, öncelikle kendi parti grubu CHP'de de anlaşılamadı gözlendi.

Bu arada 7 Haziran sonrasında Baykal, TBMM Geçici Başkanı sıfatıyla Meclis açılışı gerekçesiyle yemin töreninden önce Cumhurbaşkanı Erdoğan ile ikili bir görüşme yapmıştı. Bu sefer Baykal'a, Erdoğan tarafından bir davet yapılmadı.

Hükümet bugün kuruluyor

TBMM’deki yemin töreni ile birlikte AKP’nin tek başına kuracağı yeni hükümet için de saat 17.00’de Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Davutoğlu arasındaki ikili görüşmeyle çalışmalar başladı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, bugün yemin töreni devam ettiği sırada Davutoğlu’na hükümeti kurma görevini verdi. Oysa Erdoğan, 7 Haziran Genel Seçimleri sonrasında birinci parti konumundaki AKP Genel Başkanı Davutoğlu’na hükümeti kurma görevini 32. günde vermiş ve bu durum, “koalisyon görüşme sürecini sıkıştırma” olarak yorumlanmıştı.

Bu kez Davutoğlu, 64. Türkiye Cumhuriyeti hükümetini kurmak üzere hemen görevlendirildi. Davutoğlu'nun yeni kabine listesini yarın Cumhurbaşkanı Erdoğan'a sunması bekleniyor.