Free Web Turkey tarafından yayımlanan 2023 İnternet Sansürü Raporu'na göre, Türkiye'de 2023 yılında toplam 219 bin 59 URL'e erişim engeli getirildi. Rapor en çok engellenen haberler arasında yolsuzluk ve usulsüzlük konularının ön plana çıktığını ortaya koydu. Rapor İstanbul’da düzenlenen panelde paylaşıldı.
Sivil Toplum Kuruluşu Free Web Turkey Proje Koordinatörü Ali Safa Korkut tarafından hazırlanan raporda, geçen yıl 197 bin 907 alan adı, 14 bin 680 haber, 5 bin 641 sosyal medya paylaşımı, 743 sosyal medya hesabı ve 38 işletmenin Google'da kayıtlı konum bilgileri için erişim engeli kararı verildiği bilgisi yer aldı.
Ayrıca rapora göre, 33 Google arama motoru sonucu, dokuz mobil uygulama, beş Google Drive dosyası, iki mail adresi ve bir Google dokümanına da erişim engeli uygulandı.
Engellenen dijital materyallere dair tüm istatistiklerin yanısıra raporda öne çıkan erişim engeli kararları, yanlışlıkla erişim engeli kararı verilen haberler, 6 Şubat’taki depremler sırasında sosyal medyaya uygulanan sansür, gazetecilerin tutuklanmasına gerekçe gösterilip erişim engeli getirilen haberler ve AYM'nin erişim engeline olanak sağlayan yasalarla ilgili verdiği son kararlar da yer aldı.
“Haber siteleri engellendi”
Free Web Turkey 2023 İnternet Sansürü Raporu’na göre 2023’te 197 bin 907 URL ile en fazla erişim engeli, alan adlarına uygulandı. Bu sayıya 173 kararla ulaşıldığı belirtilirken “2022’de olduğu gibi 2023’te de engellemelerde iktidara yakın olmayan internet gazetelerinin” orantısız etkilendiği belirtildi.
Raporda aralarında uluslararası kamu yayıncılarının da olduğu engelli web sitelerinden Deutsche Welle (DW) Türkçe’ye ait iki alan adının mahkeme kararı sonucunda erişime engellendiği, Voice of America (VOA) Türkçe’ye bir kez erişim engeli getirildiği belirtildi.
Rapora göre Jinnews, Türk Telekom tarafından kendi müşterilerine engellenirken Sözcü Gazetesi’nin sozcu.com.tr şeklindeki alan adı da 14 Mayıs’ta Milli Eğitim Bakanlığı tarafından devlet okullarında erişime engellendi.
Raporda bu gazetelerin 24’ünün “milli güvenlik ve kamu düzeninin korunması” gerekçesiyle engellenirken VOA ve DW’ye ait üç alan adının RTÜK’ün talebi üzerine, lisanssız yayın yaptıkları gerekçesiyle engellendiği ifade edildi.
“En çok engel yolsuzluk ve usulsüzlük konulu haberlere geldi”
Rapor, engellenen haberlerin konularına göre dağılımını da detaylandırdı. Buna göre, en çok engellenen konunun yolsuzluk ve usulsüzlük (5 bin 881 haber) olduğu, ikinci sırada kadın ve çocuklara karşı işlenen suçlar (2 bin 256 haber) ve üçüncü sırada örgütsel suçlar (1.733 haber) bulunduğu belirtildi.
Raporda, özellikle yolsuzluk ve usulsüzlük iddialarıyla ilişkilendirilen haberlerde kamu görevlilerinin (3 bin 192 haber), AK Parti'ye yakın kişi ve organizasyonların (1.133 haber) ve Cumhurbaşkanı Erdoğan ve ailesinin (646 haber) sıkça yer aldığı ifade edildi.
Raporda engelleme şekline göre dağılım bilgileri yer aldı.
Raporda diğer profiller şöyle sıralandı:
“Kadın ve çocuklara karşı işlenen suçları konu edinen 2 bin 256 haberde ise faillerin kamu görevlileri (693 haber), iş insanları (244 haber), siyasi parti temsilcileri (219 haber), tarikat ve cemaatler (157 haber), kamu kurumları (125 haber), AK Parti’ye yakın kişi ve organizasyonlar (13 haber) ve şirketler (4 haber) olduğu öne sürülüyordu.”
Genel itibarıyla engellenen 14 bin 680 haberin kimler hakkında olduğuna bakan Free Web Turkey’e göre ilk beşte kamu görevlileri (5 bin 150 haber), siviller (2 bin 580 haber), AK Parti’ye yakın kişi ve organizasyonlar (2 bin 575 haber), şirketler (1151 haber ) ve Cumhurbaşkanı Erdoğan ve ailesi (854 haber) olduğu sonucuna ulaştı.
Free Web Turkey 2023 İnternet Sansürü Raporu’na göre kamu görevlileriyle ilgili haberlerin konularında yolsuzluk ve usulsüzlük 3 bin 192 haberle öne çıktı. Raporda kadın ve çocuklara karşı işlenen suçlarda 693 haberin engellendiği belirtildi.
Rapora göre AK Parti’ye yakın kişi ve organizasyonlar hakkındaki haberlerin konuları arasında ise ilk sırada 1133 haberle yine yolsuzluk ve usulsüzlük yer aldı. Cumhurbaşkanı Erdoğan ve ailesiyle ilgili olup da engellenen 854 haberin 646’sında da yolsuzluk ve usulsüzlük iddialarının yer aldığı da rapordaki veriler arasında.
Tarikatlar hakkındaki istismar ve yolsuzluk iddialı haberlere erişim engeli
Raporda tarikat ve cemaatlerin adının karıştığı 221 haber 11 farklı kararla erişime engellenirken bu haberlerin konusu 157 haberde kadın ve çocuklara karşı işlenen suçlar olduğu belirtildi. Rapora göre yolsuzluk ve usulsüzlük başlığında 60 haber engellendi.
Raporda yer alan verilere göre bu sayıya sosyal medya paylaşımları da dahil edildiğinde 2023’te tarikat ve cemaatlerin adının karıştığı toplam 301 URL’ye erişim engeli tespit edildi.
“En çok haber engelleyen merci İzmir 4. Sulh Ceza Hakimliği oldu”
Raporda haber engelleyen mercilerin bilgisi paylaşıldı.
Raporda İzmir 4. Sulh Ceza Hakimliği’nin en çok haber engelleyen merci olduğu, 819 haberle ilk 10’da İstanbul’dan sekiz sulh ceza hakimliğinin yer aldığı kaydedildi.
Rapora göre, engellenen haberlerin engellenme gerekçelerinde ilk sırada “kişilik hakları ihlali” yer aldı. Kişilik hakları gerekçesiyle engellenen 14 bin 332 haberden, ilk beşte “5 bin 150'sinde kamu görevlisi, 2 bin 580 haberde siviller, 2 bin 575 haberde AK Parti’ye yakın kişi ve organizasyonlar, 1147 haberde şirketler ve 854 haberde Cumhurbaşkanı Erdoğan ve ailesinin” yer aldığı belirtildi.
“Milli Piyango İdaresi, yasadışı bahis ve dolandırıcılık başlığında engeller listesine girdi”
Raporda engelenen alan adı sayısının engelleyen mercilere göre dağılımı rakamlarla verildi.
Free Web Turkey 2023 İnternet Sansürü Raporu’na göre, alan adı kategorisinde en çok URL engelleyen mercilerin dağılımına bakıldığında il jandarma komutanlıkları listeyi domine etti.
Buna göre birinci sırada, engellediği 160 bin 274 alan adı ile Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü yer alırken onu sırasıyla Ankara, Gaziantep, Denizli ve Aydın il jandarma komutanlıkları takip etti.
Raporda il jandarma komutanlıkları ve Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü tarafından engellenen tüm alan adlarının, 5651 sayılı kanunun 8’inci maddesinde belirtilen “yasadışı bahis, dolandırıcılık, müstehcen görüntüler, borsa manipülasyonu, terör örgütü propagandası, terörün finansmanına katkı” gibi suçları işleyerek çıkar elde etmeyi amaçladıkları gerekçesiyle engellendiği kaydedildi.
“Sosyal medya engellerinde de öne çıkan başlık: Yolsuzluk ve usulsüzlük”
Free Web Turkey 2023 İnternet Sansürü Raporu’na göre 2023 yılında erişim engeli getirilen sosyal medya paylaşımı 5 bin 641 olurken, erişim engeli getirilen sosyal medya hesabı sayısıysa 743 olarak belirlendi.
135 farklı mahkeme kararıyla gelen erişim engellerinde, öne çıkan konuların 2 bin 948'le yolsuzluk ve usulsüzlük olduğu da raporun verileri arasında. Bu da 2023’te erişim engeli getirilen sosyal medya paylaşımlarının yarısından fazlasına tekabül ediyor.
Yolsuzluk ve usulsüzlük konulu sosyal medya paylaşımlarının ardından, kadın ve çocuklara karşı işlenen suçlarla ilgili sosyal medya paylaşımları geldi. 2023’te bu konudaki 1607 haber, 35 farklı kararla erişime engellendi.
Rapora göre, AK Parti’ye yakın kişi ve organizasyonlar, erişim engeli getirilen 5 bin 641 sosyal medya paylaşımının 2 bin 91’inin öznesi olurken bu sayıya 20 farklı kararla ulaşıldı.
Bu paylaşımların konuları incelendiğinde de ilk sırada yolsuzluk ve usulsüzlük yer aldı. 2023’te öznesinin AK Parti’ye yakın kişi ve organizasyonlar olduğu yolsuzluk ve usulsüzlük konulu bin 672 sosyal medya paylaşımına erişim engellendi.
Rapor ayrıca, rüşvet karşılığı erişim engeli kararı verdiği suçlamasıyla soruşturma geçiren ve görevden alınan Sidar Demiroğlu’nun hakimlik yaptığı İstanbul Anadolu 4. Sulh Ceza Hakimliği’nin, en çok sosyal medya paylaşımı engelleyen merci olduğunu tespit etti.
1796 sosyal medya paylaşımı için erişim engeli emri verildiği, bu sayıya 21 kararla ulaşıldığı, bunların 20’sinde Demiroğlu’nun imzasının görüldüğü bilgisi de raporda paylaşıldı.
2023 yılında, alan adları, haberler, sosyal medya paylaşımları ve sosyal medya hesaplarının yanısıra işletmelerin Google’da kayıtlı olan ve konum bilgilerinin de yer aldığı profillerine yapılan yorumlardan 38’ine erişim engeli getirildi.