Türkiye’nin gayri safi milli hasılası 2020 yılının ilk çeyreğinde 2019 yılının ilk çeyreğine göre yüzde 4,5 oranında arttı.
2018’in son çeyreğinde Türk ekonomisinde yaşanan küçülme üç çeyrek sürdükten sonra 2019’un üçüncü çeyreğinde 0,9 ve 2020’nin ilk çeyreğinde yüzde 6 oranında büyümüştü.
Hükümetin yıl sonu büyüme hedefi yüzde 5'di.
Mart ayında etkisini arttıran Corona salgını büyüme beklentilerini sekteye uğratsa da önceki gün TRT Haber’e konuşan Hazine ve Maliye Bakanı Bakan Berat Albayrak, ‘‘Bu yılı pozitif büyüme ile kapatacağız. Corona virüsü krizine rağmen yüzde 5-10 küçülme değil, inşallah pozitif bir büyüme ile 2020 yılını kapatacağımızı düşünüyoruz’’ dedi.
Prof. Ulusoy: ‘‘Yatırımsız büyüme yalancı büyüme yaratıyor’’
Yeditepe Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Veysel Ulusoy, bir önceki yılın aynı çeyreğine göre büyümenin yüzde 4,5 artmış olmasına rağmen Ocak-Mart ayları arasındaki artışın Ekim-Aralık döneminin gerisinde kaldığına dikkat çekiyor.
VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Profesör Ulusoy, ‘‘Resmi verilere güvenmek zorundayız. Yüzde dört buçuk büyüme bir önceki yılın aynı çeyreğine göre oluştu. Ancak bir önceki çeyrek yüzde 6 büyüme olmuştu, buna bakıldığında bir gerileme olduğu aşikar. Harcamalar yapısına baktığınızda bu büyümenin hane halkı tüketim, devlet harcamaları, ithalat ve ihracat kaynaklı olduğu anlaşılıyor. Son iki çeyrekteki büyüme daha çok ara malı ve sermaye malı iştahlanmasıyla oluştu. Burada tehlikeli olan, yatırım harcamalarındaki negatifliğin büyüyor olması.
Yatırım harcamaları (gayrisafi sabit sermaye oluşumu) 2016 yılının ikinci çeyreğinden beri düşüyor. Yatırımsız büyüme ‘yalancı’ büyüme yaratıyor. Yabancının tasarrufu ile büyüyoruz da diyebiliriz’’ dedi.
Büyümenin ana faktörü ithalatta büyüme yavaşladı, ihracat dört çeyrek sonra eksiye düştü
Gayri safi yurtiçi hasılanın büyüme hızlarına bakıldığında mal ve hizmet ithalatı yüzde 22,1’le yılın ilk çeyreğindeki yüzde 4,5’lik büyümeye en büyük katkı yapan bileşen. Onu, yüzde 6,2'yle devletin nihai tüketim harcamaları ve yüzde 5,1’le hane halkı nihai tüketim harcamaları izliyor.
Gayri safi sabit sermaye oluşumundaki (kamu ve özel sektör yatırımı) düşüş ise 2019’un son çeyreğine oranla 0,8 puan artarak yüzde -1,4 oldu. Son dört çeyrektir sürekli artış gösteren mal ve hizmet ihracatı ise ilk kez (yüzde -1,4) düştü.
Endeksler ne diyor?
Sektörlerin takvim ve mevsim etkisinden arındırılmış endekslerine bakıldığında henüz Corona etkisi yansımamış olmasına karşın GSYİH (gayrisafi yurtiçi hasıla) endeksi 2018 genelinde 174,4 iken 2020’nin ilk çeyreğinde 160,9 olduğu görülüyor.
Profesör Veysel Ulusoy, özellikle inşaat endeksinde düşüşe dikkat çekiyor ve şöyle diyor:
‘‘İnşaat son yıllardaki büyümenin ana taşıyıcısıydı. Ancak 2018’in ilk çeyreğinde 193,8 olan endeks yılın genelinde 223,5 idi, şimdi 173’e gerilemiş. Bırakın 2018’e göre büyümeye, ciddi bir daralmaya işaret ediyor bu endeks. İmalat sanayi geçen çeyrekte 204’e ulaştı, şimdi daha Corona etkisi olmadan 186,8’e düşmüş. En istikrarlı artış ise devlet tarafında. Kamu yönetimi ve sosyal hizmet faaliyetinde endeks, 2018’in ilk çeyreğinde 142,7 iken bugün 162,4’e yükseldi. Bir başka konu daha var ki o da çok önemli.’’
ASO Başkanı: ‘‘Pandeminin büyüme üzerine etkisini ancak ikinci çeyrekte görebileceğiz’’
İş dünyası, ilk çeyrekteki büyümeyi Corona virüsünün henüz etkisini göstermemiş olmasına bağlarken dış ticaret pazarlarının kapanmakta olduğuna dikkat çekiyor.
Ankara Sanayi Odası (ASO) Başkanı Nurettin Özdebir, ‘‘Önemli olan bu konjonktürde büyümeyi koruyabilmek. Covid-19 pandemisinin etkisi ilk çeyrekte zamanlama itibariyle yansımış gözükmüyor. Pandeminin büyüme üzerine etkisini ancak ikinci çeyrekte görebileceğiz. İlk çeyrekteki büyümeye en önemli katkı kamu harcamaları, hane halkı tüketimi ve stok değişiminden gelmiştir. İlk çeyrekte özel tüketim harcamaları yıllık %6,2, kamu tüketim harcamaları %5,1, stoklar %5,3 artarken, yatırımlar %1,4 daralmıştır. Mal ve hizmet ihracatı %1 azalırken, ithalatı %22,1 arttı. Gayri safi sabit sermaye yatırımlarındaki %1,4 oranında azalma, yatırımlarda hala bir toparlanmanın ortaya çıkmadığını gösteriyor. Büyüme verisinde dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, yatırımların 7 çeyrektir azalıyor olmasıdır. Diğer taraftan sanayi sektöründeki %6,2'lik artışı önemli buluyorum. Dünyada Ocak ayından itibaren pandeminin yayılmasıyla dış ticaret pazarlarımız kapanmaya başladı’’ dedi.
İhracat pazarlarının kapanmasının etkisini derhal gösterdiğini söyleyen ASO Başkanı, sermayeleri ciddi şekilde eriyen firmalarının hem yapısal politikalar hem de bankacılık kanallarıyla desteklenmesi gerektiğini dile getirdi.