Türkiye, 13 yıl aradan sonra ilk kez Arap Birliği Dışişleri Bakanları toplantısına katıldı. Kahire’de yapılan toplantıda bir konuşma yapan Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, konuşmasının büyük kısmını İsrail’in Gazze’de düzenlediği saldırılara ayırdı.
Bakan Fidan’ın konuşması sırasında Suriye Dışişleri Bakanı Faysal Miktad’ın başkanlık ettiği Suriye heyetinin salondan ayrılması dikkat çekti.
Suriye’nin Arap Birliği üyeliği 2011 yılında Arap Ayaklanması’nın başlamasının ardından askıya alınmıştı. Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan gibi bölge ülkelerinin girişimleri ile Şam, 2023 yılında Arap Birliği’ndeki koltuğuna geri dönmüştü.
Yerel kaynaklar, Suriye’nin Türkiye’nin Arap Birliği toplantısına davet edilmesine resmi olarak tepki göstermediğini, ancak bu durumdan rahatsız olduğunu ilettiğini öne sürüyor.
Fidan kürsüye çıktığı sırada salondan ayrılan Suriye heyetinin “protesto” olarak yorumlanan bu davranışına dair Şam’dan herhangi bir açıklama yapılmadı. Şam’da yayın yapan ve hükümetin kontrolü altında olan medya bu gelişmeyi yorum yapmadan aktarmakla yetindi.
Gelişmeyle ilgili konuşan Türk diplomatik kaynaklarsa, Arap Birliği'nde bütün üyelerin kararları uzlaşmayla aldığına dikkati çekerek, Dışişleri Bakanı Fidan'ın davet edilmesine ve bugünkü önceden planlı konuşmasına Suriye'nin itirazının sözkonusu olmadığını belirttiler. İsminin açıklanmaması şartıyla konuşan kaynaklar, "Eğer Suriye'nin herhangi bir şekilde Fidan'ın konuşmaması gerektiği yönünde itirazı olsaydı, tek üye ülke reddi durumunda Arap Ligi'nin bu daveti yapması mümkün olmazdı" hatırlatması yaptı.
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın Türkiye’yi temsil ettiği toplantıda Suriye heyeti Fidan’ın konuşması sırasında salonu terk etti.
Kaynaklar, "Suriye heyetinden bir temsilci, Arap Ligi’nde Hakan Fidan’ın yaptığı konuşmayı takip etti. Arap Ligi konsensusla karar alıyor. Kararları bir üye bile engelleyebiliyor. Neticede Türkiye’nin katılımına bir tepkileri olsa, bunu davet sürecinde dile getirirlerdi. Türkiye’nin katılımına itiraz etmediler" diye konuştu.
Türkiye bir süredir Suriye’de Beşar Esat hükümeti ile ilişkilerin düzeltilmesi ve normalleşme sürecinin başlatılması için girişimlerini sürdürüyor. Zaman zaman Rusya ve İran’ın da devreye girdiği ve Esat hükümetine baskı yaptığı bu girişimlere Şam olumlu ışık yaksa da sürecin başlamasına ilişkin henüz somut adım atılamadı.
Esat hükümeti, normalleşmenin başlaması için Türkiye’den Suriye’nin kuzeyinde bulunan askerlerini çekmesini ve desteklediği silahlı gruplarla ilişkisini koparmasını istiyor. Türkiye-Suriye normalleşmesinin Rusya gibi bir garantörün gözetiminde başlamasını ve ilerlemesini isteyen Şam’ın bu taleplerine Türkiye olumsuz yanıt veriyor.
Türkiye Arap dünyası ile ilişkileri yeniden kuruyor
Türkiye’nin Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Mısır gibi bölge ülkeleri ile ilişkileri yakın geçmişte bir süre büyük ölçüde kopmuştu. Diplomatik ve ticari ilişkilerin de zayıfladığı bu dönemin ardından Türkiye yeni bir politika belirleyerek Arap dünyası ile ilişkilerini düzeltmek için girişimler başlattı.
Bu çerçevede son olarak Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah Sisi’yi Ankara’da ağırlayan Türkiye’nin Arap Birliği toplantısına davet edilmesinin önemli olduğuna vurgu yapılıyor.
Bu çerçevede Kahire’deki toplantıya katılan ve bir konuşma yapan Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, konuşmasının büyük kısmını İsrail’in Gazze’deki saldırılarına ayırdı.
İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu’nun hükümetine karşı sert ifadeler kullanan Fidan, İsrail’in Kudüs’ün statüsünü değiştirmeye çalıştığını söyledi.
İsrail’in Gazze’deki eylemlerinin ardından Güney Afrika tarafından Uluslararası Adalet Divanı’nda dava açılmıştı. Dava sürecini hatırlatan Bakan Fidan, Türkiye’nin de İsrail’e karşı açılan davaya taraf olduğunu belirtti.
“Uluslararası sistem, Filistin’de soykırımı engelleme konusunda başarısız olmuştur” diye konuşan Fidan, “İsrail’in Gazze halkını topluca cezalandırdığını” söyledi.
Gazze’nin ardından Batı Şeria’da da İsrail saldırılarının arttığını ifade eden Fidan, İsrail’i durdurmak için Arap ülkelerinin, Müslüman ülkelerin, Filistinli grupların ve BM gibi kurumların birlikte hareket etmesi gerektiğini kaydetti.
7 Ekim’de Hamas’ın sınırı geçerek İsrail yerleşim birimlerine yönelik saldırıları sonrası İsrail’in Gazze’de operasyonlar başlatmasının ardından Türkiye’den İsrail ve Netanyahu hükümeti aleyhinde sert açıklamalar gelmeye başladı. Ancak resmi düzeyde bu açıklamalar yapılırken Türkiye ile İsrail arasında ticaretin devam etmesi hem Türkiye’de hem de Filistinliler başta olmak üzere Arap dünyasında tepkilere neden olmuştu.
Fidan, Arap Birliği toplantısında bu konuya değinerek Türkiye’nin İsrail’e yönelik ticarete kısıtlamalar getirdiğini hatırlattı ve “İsrail ateşkesi kabul edip Gazze’ye engelsiz şekilde insani erişim sağlayana kadar ticareti yeniden başlatmayacağız” dedi.
Türkiye iki devletli çözümü destekliyor
Türkiye, İsrail-Filistin meselesinin iki devletli çözümün hayata geçirilmesi ile çözülebileceğini savunan ülkelerden biri.
Bakan Fidan da Arap Birliği toplantısında yaptığı konuşmada Türkiye’nin bu politikasını hatırlattı.
Türkiye’nin Gazze’ye 7 Ekim’den beri 60 bin tondan fazla insani yardım gönderdiğini belirten Fidan, Gazze’de ateşkesin sağlanması için aylardır yoğun bir diplomasi trafiğine evsahipliği yapan Mısır’a teşekkür etti.
Fidan, Türkiye’nin Arap dünyası ile ilişkilerini geliştirmek istediğine dikkat çekerek ticaret, enerji ve yatırım gibi alanlarda işbirliğinin arttırıldığını söyledi.