İdam cezasının halen uygulandığı dünyanın bir çok ülkesinde idamın ya tamamen kaldırılması, ya da sadece bazı özel suçlara verilmesi tartışılıyor. İdam cezasının kaldırıldığı veya kısmen uygulandığı bazı ülkelerde ise cezanın yeniden getirilmesi isteniyor. 21. Yüzyılda idam cezasını uygulayan ülkelerin sayısı azalırken idam cezasının yürürlükte olup uygulandığı ülkelerde ise infaz sayısının artması dikkat çekiyor.
Uluslararası Af Örgütü'nün (Amnesty International) son verilerine göre; tam 58 ülkede idam cezası var. 101 ülkede ise idam cezaları tamamen kaldırılmış durumda. Bazı ülkelerde ise yasalarında olmasına rağmen,fiilen idam cezaları infaz edilmiyor ve böylece idam cezasının uygulanmadığı ülke sayısının toplamı 140’ı buluyor.
’İdam Cezasının Kaldırılması: Argümanlar, Trendler ve Perspektifler ’
Birleşmiş Milletler ise uzun yıllardan beri aralıksız olarak dünya ülkelerinde uygulanan idam cezalarını durdurmak için yoğun bir çaba gösteriyor. Ölüm cezasıyla evrensel mücadele kapsamında, ‘Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komisyonu’ (OHCHR) tarafından hazırlanan,’ İdam Cezasının Kaldırılması: Argümanlar, Trendler ve Perspektifler’ (Death Penalty: Arguments, Trends and Perspectives) isimli kitap düzenlenen basın toplantısında tanıtıldı.
Önsözünü BM Genel Sekreteri Ban –Ki moon’un yazdığı kitabın editörlüğünü de Birleşmiş Milletler'in insan haklarından sorumlu genel sekreter yardımcısı İvan Simonoviç yaptı. Kitabın tanıtımı için düzenlenen basın toplantısında bir konuşma yapan, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Ban Ki-moon, fakir, zihinsel özürlü veya azınlıkların idam cezasına çarptırılma riskinin, suçlu veya suçsuz olduğuna bakılmaksızın diğer guruplara göre daha fazla olduğunun bilimsel araştırmalarla kanıtlandığını belirterek, ‘’ İdam cezası sona erene kadar sesimi yükseltmeye devam edeceğim’’
BM Genel Sekreteri, bazı ülkelerin yasalarına rağmen idam cezasını uygulamadığını, bazılarının tamamen kaldırdığını ve bazılarının idamın kaldırılması yönünde çalışmalarını sürdürmesine rağmen, ‘’ Bazı devletlerde idam edilen kişi sayısının artması beni endişelendiriyor’’ diye konuştu.
2014 yılında 2,466 kişi idam edildi
Birleşmiş Milletler'in insan haklarından sorumlu genel sekreter yardımcısı ve aynı zamanda yayınlanan kitabın editörü olan İvan Simonoviç, 21. Yüzyılda idama yer olmadığını söyledi. Simonoviç, son 40 yılda idam cezasının yürürlükte olduğu ülkelerin sayısının büyük ölçüde azaldığını, 1975 yılında dünya ülkelerinin yüzde 97’sinde idam cezasının uygulandığı, 2015 yılına gelindiğinde ise bu oranın yüzde 27 düzeyine indiğini, 2014 yılında dünyada idam cezasının uygulandığı ülkelerde 2,466 kişinin idam edildiğini söyledi. Simonoviç, ‘’Bazı kişiler yanlışlıkla hüküm giyip idam ediliyorlar. Suçları olmadığı halde öldürülüyorlar ’’
İdamdan DNA testiyle kurtulan Kirk Bloodsworth
Kitabın tanıtımına, suçsuz yereidam edilmekten son anda kurtulan Kirk Bloodsworth da katıldı. 1985 yılında Maryland eyaletinde 9 yaşındaki bir kız çocuğuna tecavüz edip öldürmekten suçlanan, beş ayrı tanık tarafından da teşhis edildikten sonra mahkeme tarafından idama cezasına mahkum edilen Bloodsworth'un, 1993 yılında yapılan DNA testi sonucu masum olduğu ortaya çıkmıştı. Yıllar sonra cinayet ve tecavüzün faili yine DNA testi sonucunda yakalanıp hüküm giydi. Bloodsworth, Amerika’da DNA testi sonucu masum olduğu ispatlanıp serbest bırakılan ilk idam mahkumu oldu. Bloodsworth, 8 yıl 10 ay ve 19 gün hapiste kaldığını ve yaşanan mucizeler sonucunda hayatta kaldığını söyledi: ’’ Ben masum olduğumu biliyordum, gerçek ortaya çıktı. Masum bir insan idam edilebilir, bu benim başıma geldi. İşte ben bu yüzden idama karşıyım. Bu herkesin başına gelebilir. Her yerde,Amerika’da veya başka bir ülkede’’
Son 40 yılda ne oldu?
1976: Portekiz, idam cezasını tamamen kaldırdı.
1978: Danimarka, idam cezasını tamamen kaldırdı.
1979: Lüksemburg, Nikaragua ve Norveç idam cezasını tamamen kaldırdı. Brezilya, Fiji ve Peru bazı suçlara idam cezası uygulamama kararı aldı.
1981: Fransa ve Cape Verde idam cezasını tamamen kaldırdı.
1982: Hollanda, idam cezasını tamamen kaldırdı.
1983: Kıbrıs ve El Salvador bazı suçlara idam cezası uygulamama kararı aldı.
1984: Arjantin, idam cezasını tamamen kaldırdı. Türkiye ise idam cezalarının infazını durdurdu.
1985: Avusturalya, idam cezasını tamamen kaldırdı.
1987: Haiti, Lihtenştayn ve Doğu Almanya idam cezasını tamamen kaldırdı.
1989: Kamboçya, Yeni Zelanda, Romanya, Slovenya,idam cezasını tamamen kaldırdı.
1990: Andora, Hırvatistan, Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Macaristan, İrlanda, Mozambik, Namibya, Sao Tome ve Principe Cumhuriyeti,idam cezasını tamamen kaldırdı.
1992: Angola, Paraguay, İsviçre, idam cezasını tamamen kaldırdı.
1993: Seyşeller, Gine Bissau ve Hong Kong idam cezasını tamamen kaldırdı. Yunanistan da idam cezası uygulamasını bazı suçlardan kaldırdı.
1994: İtalya, idam cezasını tamamen kaldırdı.
1995: Cibuti, Moritus, Moldova ve İspanya, idam cezasını tamamen kaldırdı.
1996: Belçika, idam cezasını tamamen kaldırdı.
1997: Gürcistan, Nepal, Polonya ve Güney Afrika Cumhuriyeti, idam cezasını tamamen kaldırdı. Bolivya ve Bosna Hersek ise idam cezasınıbazı özel suçlara uygulama kararı aldı.
1998: Azerbaycan, Bulgaristan, Kanada, Estonya, Litvanya, Birleşik Krallık, idam cezasını tamamen kaldırdı.
1999: Doğu Tümör Cumhuriyeti, Türkmenistan, Ukrayna, idam cezasını tamamen kaldırdı. Litvanya, idam cezasını sınırlandırdı.
2000: Fildişi Cumhuriyeti ve Malta idam cezasını tamamen kaldırdı. Arnavutluk, bazı suçlardan idam cezasını kaldırdı.
2001: Bosna Hersek, idam cezasını tamamen kaldırdı. Şili, bazı suçlar için idam cezasını kaldırdı.
2002: Türkiye, Yugoslavya ve Kıbrıs idam cezasını tamamen kaldırdı.
2003: Ermenistan, idam cezasını bazı suçlardan kaldırdı.
2004: Bhutan, Samoa, Senegal ve Türkiye idam cezasının tüm suçlardan tamamen kaldırdı.
2005: Liberya ve Meksika, idam cezasını tamamen kaldırdı.
2006: Filipinler, idam cezasını tamamen kaldırdı.
2007: Arnavutluk ve Ruanda idam cezasını tamamen kaldırdı. Kırgızistan, bazı suçlara idam cezasını kaldırdı.
2008: Özbekistan, Şili ve Arjantin idam cezasını tamamen kaldırdı.
2009: Burundi ve Togo idam cezasını tamamen kaldırdı.
2010: Gabon, idam cezası uygulamasını ceza yasasından çıkartma kararı aldı.
2012: Litvanya, idam cezasını tamamen kaldırdı.
2013: Bolivya, idam cezasını tamamen kaldırdı.
İdam cezasının uygulandığı ülkeler
İdam cezaları yoğunluklu olarak Asya ülkelerinde uygulanıyor. Çin, yıllardan beri başı çekiyor. Amerika’da ise 31 eyalette idam cezası var 19 eyalette ise idam cezası uygulanmıyor. İdam cezasının yürürlükte olduğu ülkeler şöyle; ABD, Afganistan, Antigua ve Barbuda, Bahamalar, Bahreyn, Bangladeş, Barbados, Belarus, Belize, Botsvana, Çad, Çin, Komoros Adaları, Demokratik Kongo, Endonezya, Küba, Dominika, Mısır, Ekvator Gine , Gambia, Guyana, Guatemala, Hindistan, İran, Irak, Jamaika, Japonya, Ürdün, Kuzey Kore, Kuveyt, Lübnan, Lesotho, Filistin, Pakistan, Nijerya, Malezya, Libya, Malezya, Oman, Katar, Saint Lucia, Suudi Arabistan, Saint Vincent ve Grenadines, Somali, Güney Sudan, Sudan, Singapur, Suriye, Tayvan, Tayland, Trinidad ve Tobago, Uganda, Birleşik Arap Emirlikleri, Vietnam, Yemen ve Zimbabwe.
İdam cezasının uygulanmadığı ülkeler
Arnavutluk, Andora, Angola, Arjantin, Almanya, Avusturalya, Avusturya Azerbaycan, Belçika, Bhutan, Bolivya, Bosna Hersek, Bulgaristan, Burundi, Kamboçya, Kanada, Cape Verde, Kolombiya, Cook Adaları, Kosta Rika, Hırvatistan, Fildişi Sahili, Kıbrıs, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Cibuti, Dominik Cumhuriyeti, Ekvator, Ermenistan, Estonya, Finlandiya, Fransa, Gabon, Gürcistan, Yunanistan, Gine, Haiti, Vatikan, Honduras, İzlanda, İrlanda, İtalya, Kiribati Cumhuriyeti, Kırgızistan, Letonya, Lihtenştayn, Litvanya, Luxemburg, Makedonya, Malta, Marshall Adaları, Moritus, Meksika, Mikronezya , Moldova, Monako, Karabağ, Mozambik, Namibya, Nepal, Hollanda, Yeni Zelanda, Nikaragua, Niue, Norveç, Palau Adaları, Panama, Paraguay, Filipinler, Polonya, Portekiz, Romanya, Ruanda, Samoa, San Marino, Sao Tome ve Principe Cumhuriyeti, Senegal, Sırbistan, Seyşeller, Slovakya, Slovenya, Solomon Adaları, Güney Afrika Cumhuriyeti, İspanya, İsveç, İsviçre, Timor, Togo, Türkiye, Türkmenistan, Tuvalu, Ukrayna, Birleşik Krallık, Uruguay, Özbekistan, Vanuatu ve Venezuela.
Son 10 yıldır idam cezalarını infaz etmeyen ülkeler
Hukuk sistemlerinde idam cezası olsa da bu yüzden hüküm giymiş kişilere verilmiş idam cezalarını infaz etmeyen ve dolaylı olarak idam cezasını uygulamayanlar kapsamına giren ülkeler ise şöyle; Cezayir, Benini, Bruney Sultanlığı, Burkina Faso, Kamerun, Güney Afrika Cumhuriyeti, Gana, Grenada, Kenya, Laos, Güney Kore, Liberya, Madagaskar, Malawi Adaları, Maldivler, Mali, Moritanya, Moğolistan, Myanmar, Nauru Cumhuriyeti,Nijer, Papua Yeni Gine, Rusya Federasyonu, Sierra Leone, Sri Lanka, Surinam, Svaziland, Tacikistan, Tanzanya, Tonga, Tunus, Zambiya. Brezilya, Şili, El Salvador, İsrail, Fiji, Kazakistan, Peru ise askeri ve vatan hainliği gibi bazı özel suçlara idam cezası veriliyor.
Amerika’da 31 eyalette idam cezası var
Alabama, Arizona, Arkansas,California,Colorado, Delaware, Florida, Georgia, Idaho, Indiana, Kansas, Kentucky, Louisiana Mississippi , Missouri ,Montana , Nevada, New Hampshire , Kuzey Carolina, Ohio, Oklahoma, Oregon, Pennsylvania, Güney Carolina, Güney Dakota ,Tennessee ,Texas, Utah, Virginia, Washington, Wyoming
Amerika’da idam cezasının olmadığı 19 eyalet
Alaska, Connecticut, Hawaii, Illinois, Iowa, Maine, Maryland, Massachusetts, Michigan, Minnesota, Nebraska, New Jersey, New Mexico, New York, Kuzey Dakota, Rhode Island, Vermont, Batı Virginia, Wisconsin.
Kitabın İngilizce PDF Formatındaki Linki :
http://www.ohchr.org/Lists/MeetingsNY/Attachments/52/Moving-Away-from-the-Death-Penalty.pdf