ABD Başkanı Joe Biden, göreve gelmesinden 5 ay sonra ilk kez dünya liderleriyle, "Dünya demokrasilerinin ittifakı" hedefiyle biraraya geliyor. İlk dış gezisinde, Biden, 11-13 Haziran'da G7, 14 Haziran'da da NATO liderler zirvesine katılacak. Avrupa Birliği (AB) yöneticileriyle de 15 Haziran'da Brüksel'de biraraya gelecek. Biden son olarak Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin’le 16 Haziran'da Cenevre'de görüşecek.
"Amerika döndü" sloganıyla, ABD'nin yeniden NATO ve Avrupalı müttefikleriyle yakın işbirliği kuracağı mesajı veren Biden, eski Başkan Donald Trump'ın, çnıçok uluslararası konuda tek taraflı hareket etmesi nedeniyle yaşanan yüksek gerilimi yatıştırmayı hedefliyor. Avrupa ise, yoğun programı boyunca herkesle görüşme arzusunda olduğunu gösteren Biden'ın ziyaretinden sonra, bu gerginliğin bitmesini umut ediyor.
Biden, bir hafta boyunca, yoğun diplomatik temaslarla dolu gezisi öncesi Washington Post gazetesinde yayınlanan bir makale yazarak, gezinin hedeflerini açıkladı. Makalesinde tam 14 kez "demokrasi" ve "demokratik" kelimelerini kullanarak, dünyaya "Demokrasilerin ittifakı" mesajı verdi.
Biden’la yeni bir sayfa açmak isteyen Avrupa, Trump'a göre daha uzlaşmacı bir üslubu olan yeni Başkan’la atılacak adımlar konusunda umutlu. Biden'ın ziyareti sonrası, Trump döneminde yıpranan NATO’yla ilişkilerin yeniden canlandırılması, Atlantik'in iki yakasında ilişkilerin güçlendirilmesi, iklim değişikliğiyle mücadelede işbirliği, COVID-19 aşısının küresel olarak paylaşımıyla, uluslararası şirketlere yüzde 15'lik "küresel kurumlar vergisi" getirilmesi konularında önemli adımlar atılması bekleniyor.
"Liberal olmayan demokrasiler"
Ancak Biden, liberal demokrasilerin zayıfladığı bir dönemde, özellikle AB üyesi olan Doğu Avrupa ülkelerinin de içinde olduğu "illeberal demokrasilerin" ve aşırı akımların yükseldiği bir Avrupa'ya geldi. Le Monde gazetesi, Biden'ın ziyaretine ilişkin başyazısında "Trump döneminde kendisini uluslararası bir güç olarak hisseden AB, Biden döneminde de uluslararası konularda, ABD'nin gölgesinde kalmaktansa, Çin, Rusya, İran, ticaret anlaşmaları gibi konularda belirleyici güç olmak istiyor" yorumuna yer verdi.
Avrupa, Biden'ın, Airbus-Boeing çekişmesi, ABD'nin Avrupa'ya uyguladığı çelik ve alüminyum vergileri ve İran nükleer anlaşması gibi konularda, Trump döneminin politikalarını sürdürmesinden de endişe ediyor.
Üstelik Avrupa'nın iki büyük ülkesi Almanya ve Fransa'da yaklaşan seçimler ve beklenen radikal değişimler de bu konuların ele alınmasında önemli rol oynayacak. Almanya'da, uzun yıllar ülkeyi yöneten Başbakan Angela Merkel'in görevi devretmesi önemli bir fark oluşturacak. Fransa'da yaşanan yüksek gerilim ve 2022 seçimlerinde aşırı sağın seçimleri kazanma riski de diplomasi dünyasının yakından izlediği değişiklikler olacak.
Avrupa'da Biden'ı bekleyen bir diğer zorluk da AB ülkelerinde son haftalarda yapılan anketlerde "Avrupa halkının ABD'ye olan güveninin kalıcı biçimde sarsıldığının" ortaya çıkması. Çin'in ekonomik güç olarak yükselmesi, Rusya’yla Ukrayna, Belarus, Kırım, silahlanma ve siber saldırılar gibi pek çok konuda yaşanan gerginlik ve Avrupa savunması, ABD ve AB'nin uzlaşmanın yanısıra ayrıştığı birçok nokta bulunuyor.
"Aşı zirvesi"
Biden'ın Avrupa gezisinde, Avrupa başkentlerinde uzun süredir beklenen uluslararası konular ve AB-ABD ilişkilerinin yeniden masaya yatırılması beklentisi var.
G7 zirvesinin ana gündem maddesini, COVID-19’la mücadelede aşının küresel paylaşımı oluşturuyor. Avrupalı diplomatlar bu zirveyi, "Covid Zirvesi" olarak adlandırıyor. Yoksul ve zengin ülkeler arasındaki aşı tedariki açısından yaşanan uçurum ve Afrika başta olmak üzere yoksul ülkelerle salgınla mücadelede dayanışma konusu ele alınacak. Dünyada dağıtılan 2 milyarın üzerindeki dozun, yalnızca yüzde 2'si Afrika kıtasına gitti. ABD 500 milyon, AB ise 100 milyon doz aşıyı Afrika ve Hindistan’la paylaşmaya hazır olduğunu duyurdu. Diplomatik konular da ikili görüşmelerde ele alınacak.
G7 ülkeleri ayrıca, COP 26 BM İklim Zirvesi'ne hazırlık ve salgının sonuçları üzerinde yoğunlaşacak. G7 liderleri, uluslararası şirketlerin gelirlerinin yüzde 15'i oranında kurumlar vergisi ödemesi, yoksul ülkelerin de üretebilmesi için aşı patentlerinin paylaşılması, Avrupa'nın önemle üzerinde durduğu "Web üzerinden nefret suçlarının cezalandırılması" konularını da görüşecek.
Türkiye konusu NATO zirvesinde
Brüksel'de NATO karargahında 14 Haziran'da yapılacak NATO zirvesine Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da katılacak. Aylardır uzaktan tartışılan ya da alt seviyede temasla ele alınan S-400'ler konusu, NATO zirvesinin de gündeminde olacak. Başkan Biden, Cumhurbaşkanı Erdoğan’la ilk kez zirve çerçevesinde yüz yüze görüşecek.
Türkiye konusunun NATO'da konuşulacağını belirten Fransız diplomatlar, "Türkiye’yle son dönemde yaşanan görüş ayrılıkları ve uyuşmazlıkların tartışılıp netlik kazanması gerekiyor. S-400 konusu var. Suriye'nin kuzeyine düzenlenen operasyonlar var. NATO çerçevesi çözümün bir parçası. Bu konuda NATO'da açık bir tartışma yapılmalı. Türkiye ile başından beri savunduğumuz çizgiyi korumaya devam edeceğiz. Masada, diğer tüm müttefiklerimizle oluğu gibi, Türk müttefiklerimizle de konuşacağız" diyerek Fransa'nın bu konuyu gündeme getireceğini belirtiyor
Fransız kaynaklar, "NATO zirvesinde, örgütü yeniden canlandırmak için 2030 hedeflerini içeren bir rapor hazırlandı. Bu çerçevede bizim 3 önceliğimiz olacak. Birincisi NATO nezdinde paylaştığımız ortak değerler. Herkesin güvenliğine saygı, dayanışma, önceden danışarak karar alma gibi ortak değerlerimiz vurgulanmalı. Bu nokta önemli ve Biden yönetimi de bu konuya büyük önem veriyor. Zirvede bu değerlerin güçlü bir şekilde yeniden dile getirilmesi gerekiyor. Her durumda bunu biz yapacağız" değerlendirmesini yapıyorlar. Paris'teki yetkililer, savunma ve ticaret gibi önemli konularda AB ve ABD arasındaki işbiliğiyle, Biden-Putin görüşmesinde de gündeme gelecek olan Avrupa'da silahlanmanın kontrolunun diğer iki önemli gündem maddesi olacağını dile getiriyor.
