ABD Çalışma Bakanlığı verilerine göre ABD'de enflasyon, Nisan ayından bu yana yüzde 0,6 oranında yükseldi. 2008 yılından bu yana en yüksek 12 aylık enflasyon artışına işaret eden son veriler, ABD'de enflasyonun geçen yıla oranla yüzde 5 oranında arttığını gösteriyor.
Bakanlığın Mayıs ayı tüketici fiyatlarındaki artışa ilişkin raporu, ekonominin hızla yeniden açılmasıyla tüketicilerin daha çok alışveriş yapması, seyahat etmesi, dışarıda yemek yemesi ve eğlence etkinliklerine katılmasıyla beraber bazı ürün ve hizmetlere olan talebin de artmasına işaret ediyor.
Tüketici talebi artarken, keresteden çeliğe, kimyasal maddelerden bilgisayar ekipmanları ve yarı iletkenlere bazı ürünlerde tedarik sıkıntısı yaşanıyor. Tüketicilerin dışarıya çıkmaya başlamasıyla beraber uçak biletlerinde, restoranlarda ve otellerde fiyatların arttığı gözleniyor.
Rapora göre değişken enerji ve gıda fiyatları haricindeki çekirdek enflasyon Mayıs ayında yüzde 0,7 oranında arttı. Fiyatlar, son 12 ayda da yüzde 3,8 oranında yükseldi. Nisan ayında yüzde 10 gibi rekor bir seviyede yükselen ikinci el otomobil fiyatları, Mayıs ayında yüzde 7,3 daha arttı.
Mayıs ayındaki fiyat artışı; mobilya, kıyafet ve uçak bileti gibi farklı kategorilere yansıdı. Gıda fiyatlarıysa yüzde 0,4 oranında yükseldi. Geçen yıldan bu yana yüzde 28,5 daha yüksek olan enerji fiyatlarıysa sabit kaldı.
Kahvaltılık mısır gevreği üreten hazır gıda firması General Mills'den fast food zinciri Chipotle Mexican Grill ve boya imalatçısı Sherwin-Williams'a kadar birçok firma, işe aldıkları elemanları ellerinde tutmak ya da yeni eleman almak için ürünlerinin fiyatlarını arttırıyor ya da arttırmayı planlıyor.
Aylardır artan enflasyon baskıları sadece tüketiciler açısından darboğaz yaratmakla kalmıyor, aynı zamanda ekonominin pandemi kaynaklı resesyondan çıkmasını da riske atıyor. Bu olası risklerden biri, ABD Merkez Bankası'nın (FED) artan enflasyona yanıt vermek için faiz oranlarını hızla yükseltmesi ve bunun, ekonomik iyileşme sürecini rayından çıkarması.
FED Başkanı Jerome Powell, tedarikte yaşanan darboğaz giderildikçe ve ürün akışı yeniden normale döndükçe enflasyonun geçici olduğunun anlaşılacağı şeklindeki düşüncesini sık sık yineliyor. Ancak bazı ekonomistler, tüketicilerin yeniden para harcamaya başlamasıyla artan talebin körüklediği ekonomik iyileşme süreci hız kazanınca enflasyonun da yükseleceğini savunuyor.
Enflasyon ne zamana kadar yükselecek?
Moody's Analytics'ten ekonomist Mark Zandi, "Fiyat artışları, pandeminin tedarik zincirlerini aksatması nedeniyle daha büyük ve daha uzun süreli olabilir. Ancak sonbahara ya da yıl sonuna fiyatlar normale dönecek" diyor.
Şimdiye kadar yüksek enflasyonun ekonomideki hızlı açılmanın, tüketici talebindeki artışın, tedarikin bu talebi karşılamaya yetmemesinin bir sonucu olduğunu kaydeden FED yetkilileri, arzın mutlaka talebi karşılayacak seviyeye erişeceğini söylüyor.
Yetkililer ayrıca yıldan yıla enflasyon ölçümünün şimdi özellikle fazla göründüğünü, bunun nedeninin, enflasyon oranının ekonominin kapanmasıyla enflasyonun düştüğü pandeminin ilk aylarıyla kıyaslanması olduğunu kaydediyor.
Pandeminin etkisinden bağımsız olan aydan aya enflasyon ölçümlerinin de yılın başından bu yana yükseldiği görülüyor.
Bazı ekonomistler, fiyatların çok hızlı yükselmesi ve uzun süre yüksek kalması durumunda artışın devam edeceği beklentisinin hakim olacağı görüşünde. Bu da daha yüksek maaş taleplerini yoğunlaştırabilir ve 1970'li yıllarda olduğu gibi maaş-fiyat kısır döngüsünü tetikleyebilir.
Artan emtia fiyatları, Amerikalı tüketicilerin et ürünlerinden benzine birçok ürün için daha çok para harcamasına yol açıyor. Mısır, tahıl ve soya fasülyesi fiyatları 2012'den bu yana en yüksek seviyeye çıktı. Konut inşaatlarında kullanılan kereste fiyatlarıysa tüm zamanların en yüksek seviyesine tırmandı. Bir tür plastik olan polietilen ve ağaç hamuru gibi pahalı maddeler; tuvalet kağıdı, bebek bezi ve plastik ambalajda satılan ürünlerin birçoğunun fiyatının artmasına neden oldu.
