Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın gelecek hafta NATO zirvesi kapsamında Başkan Joe Biden’la yapacağı görüşmede bir dizi tartışmalı konunun ele alınması bekleniyor.
Erdoğan ve Biden arasındaki ilk temas, ABD Başkanı’nın görevi devralmasından üç ay sonra gerçekleşmiş; Nisan ayında Erdoğan’ı arayan Biden, 1915 olaylarını soykırım olarak tanıyacağını söylemişti.
Biden’ın selefi Cumhuriyetçi Donald Trump ile yakın kişisel ilişkisi olan Erdoğan iki ülke ilişkilerindeki pürüzleri bu ilişki sayesinde aşabiliyordu. Ancak Beyaz Saray, Biden yönetiminde Türkiye’ye daha eleştirel ve daha mesafeli yaklaşıyor.
NATO üyesi Türkiye’nin Rus hava savunma sistemi S-400’leri satın almasından ABD’nin Türkiye tarafından terörist olarak tanımlanan Suriye’deki savaşçılara desteğine kadar bir dizi konu Brüksel’de Pazartesi günü yapılacak görüşmede ele alınacak.
Erdoğan, Haziran ayında verdiği bir röportajda daha önce üç ABD başkanıyla birlikte çalıştığını ancak ilişkilerin Biden yönetimiyle olduğu kadar gergin olmadığını söylemişti.
S-400 çıkmazı
İki ülke arasındaki anlaşmazlıkların başında Türkiye’nin Rus hava savunma sistemi S-400 bataryalarını satın alması geliyor.
Washington S-400’lerin ABD’nin F-35 jetleriyle birlikte kullanılması halinde savunma riski oluşturacağını söylüyor. Türkiye’yi ortağı olduğu F-35 programından çıkartan Washington, Ankara’nın 100 uçaklık siparişini de iptal etmişti. Washington bu uçakların parçalarını üreten Türk firmalarını başka firmalarla değiştirmeye çalışıyor. Türkiye ise bunun için 1 milyar dolardan fazla tazminat talep ediyor.
ABD ayrıca Türk savunma sanayisi yetkililerine de S-400 anlaşması yüzünden yaptırım uyguluyor. ABD’nin kaygılarını reddeden Türk yetkililer ise S-400’leri geri vermeyeceklerini belirtiyor ve konunun ortak incelenmesi çağrısı yapıyor.
Reuters haber ajansına açıklama yapan bir Türk yetkili Türkiye’nin ulusal güvenliğini ilgilendiren böyle bir konuda geri adım atmasının mümkün olmadığını söyledi.
Alman Marshall Fonu’nun Ankara Direktörü Özgür Ünlühisarcıklı, Türkiye’nin S-400’leri nasıl kullanabileceğini görüşmek isterken ABD’nin Türkiye’nin S-400’lerden nasıl kurtulabileceğini görüşmeyi istediğini, bunun da görüşmeler için bir ortak zemin sağlanamamış olduğunu ortaya koyduğunu söylüyor.
Türkiye’nin insan hakları karnesi
2013’teki Gezi olayları nedeniyle üç yıldır tutuklu yargılanan işadamı Osman Kavala’nın serbest bırakılmasını isteyen Biden yönetimi Türkiye’nin insan hakları sicili konusuna da eleştirel yaklaşıyor.
Reuters’a göre bu tür konularda genelde taviz vermeyen Erdoğan, Corona virüsü nedeniyle yaşanan ekonomik darboğazı aşabilmek için Amerikan yatırımlarına ihtiyaç duyuyor ve bu nedenle de şimdilik sessiz kalmayı tercih ediyor.
Erdoğan’ın NATO ittifakında Türkiye’nin rolünü öne çıkarmayı istediği konulardan biri Afganistan’dı. Reuters’a göre Türkiye, ABD liderliğindeki NATO güçlerinin çekilmesinden sonra Kabil Havaalanı’nın güvenliğini devralmayı teklif ediyor.
Ancak Taleban’ın yirmi yıl boyunca Batı liderliğindeki birliklerle savaştıktan sonra, Türkiye'nin de diğer NATO güçleriyle birlikte ülkeden ayrılması gerektiğini söylemesiyle Türkiye’nin bu girişimi sonuçsuz kalabilir.
Yunan düşünce kuruluşu ELIAMEP’ten Nicholas Danforth’a göre Türkiye’nin Afganistan’da üstleneceği böyle bir rol en iyi ihtimalle olumlu bir gündem algısı yaratabilir.
Her iki tarafın ortak zeminde buluşabildiği konular da var. Libya’da siyasi çözüme varılması ve Suriye’de Beşar Esat karşıtlığı bu konular arasında.
Türk Lirası’nın değeri Cuma günü, Ankara'nın Washington ile çok sayıda ortak diyalog grubunu canlandırmayı önereceği görüşmelerde ilerleme sağlanabileceği umutlarıyla yükselmeye başladı.
