ABD'nin Afganistan'da yürüttüğü tarihi tahliye operasyonu sonucu ABD'ye getirilen binlerce Afgan mülteci, olağanüstü bir sistem kapsamında birçok imkana sahip olarak ülkeye giriş yaptı.
ABD hükümeti, Özel Göçmen Vizesi (SIV) ile ülkeye getirdiği bu Afganlar'a barınma, gıda, kıyafet yardımları, iş bulma yardımı ve sağlık hizmetlerine erişim desteği gibi imkanlar tanıyarak kucak açtı. Bu mülteciler, ABD ordusu ve hükümetine Afganistan'da 20 yıl süren savaş sırasında tercümanlık ve rehberlik yapan Afgan vatandaşları ve ailelerinden oluşuyor.
SIV vizesi olmayan ancak ABD'nin askeri kargo uçaklarından birine binmeyi başararak Afganistan'dan kaçanlarsa kısa vadeli barınma, düşük miktarlı cep harçlığı ve diğer yardımlardan 90 güne kadar yararlanabilecek. Bu Afganlar'ın hiçbirine ABD'de ikamet ve çalışma izni sağlayan yeşilkart ya da tam zamanlı iş imkanı garantisi verilmiyor. "Şartlı" olarak ABD'ye gelen bu Afganlar'ın hukuki çıkmaza girebileceği olasılığı, göçmenlik hakları savunucularını kaygılandırıyor.
Mültecilerin ABD'ye yerleştirilmesine yardımcı olan kuruluşların sözcüleri, kısa süre önce gazetecilerle yaptıkları görüşmelerde, Afganistan ve Taleban'dan kaçan bu mültecilerin yeni bir travma daha geçirmesini engellemek için Kongre'nin devreye girmesi gerektiğini söyledi. Mültecilere destek verenler, karmaşık ve anlaşılması zor olan ABD göçmenlik sisteminin ağır bir bürokratik süreç içerdiğini kaydetti.
Uluslararası Mülteci Yardım Projesi'nden hukukçu Adam Bates, "Statüleri ne olursa olsun bu mültecilerin yeşilkart almasının önünü açmak için harekete geçmek gerekiyor" dedi.
Bates, "Ülkede yürürlükte olan mevcut göçmenlik sistemini göz önüne alırsak yönetimin Kongre'yle yakın bir çalışma yürütmesi gerekiyor" şeklinde konuştu.
Göçmenlik statülerindeki farklılıklar
ABD Savunma ve İç Güvenlik Bakanlıkları yetkilileri, kısa süre önce düzenledikleri basın toplantılarında, Taleban'ın Afganistan'ı kontrolu altına almasını izleyen tarihi hava tahliyeleri kapsamında 65 bin Afgan'ın ülke dışına çıkarıldığını söyledi.
Bu Afganlar'ın 24 bini, 17 Ağustos'tan bu yana ABD'ye geldi. Tahliye uçakları, başkent Washington'a komşu Virginia eyaletindeki Dulles Uluslararası Havalimanı'na indi. Afganlar, buradan göçmenlik işlemleri için Virginia, Teksas, Wisconsin ve New Jersey eyaletlerindeki askeri üslere gönderildi.
Bu kişilerin bazıları SIV statüsü sahibi. Diğerleriyse belirli kriterlerin karşılanmasını gerektiren, 14 aşamadan oluşan karmaşık ve uzun SIV başvuru sürecinden geçiyor. Karar ve onay aşamalarıyla beraber tüm sürecin tamamlanması, ortalama 3 yıl sürüyor. Başvuruyu yapan kişinin ABD'ye girmeden önce vizesini almış olması gerekiyor.
Avukatlara göre SIV sürecini tamamlayan ve tahliye operasyonundan önce Afganistan'dan ayrılarak ABD'ye gelen Afganlar, ikamet ve çalışma imkanı sağlayan yeşilkartlarını alma yolunda ilerliyor.
Ancak vizesi ya da gerekli belgeleri olmadan ABD'ye gelenlerin geleceği belirsiz. Bu kişilerin ABD'ye girişine, acil insani sebeplerle "şartlı insanı durum" olarak tayin edilen statüyle izin verildi.
ABD'de bu statü altındaki şartlı ikamet süresi, bir yıl. Ancak ABD göçmenlik yetkilileri, bu süreyi 12 ay daha uzatma yetkisine sahip.
Bir mülteci hakları savunucusu, Amerika'nın Sesi'ne, geçici insani durum statüsü altındaki Afganlar'ın aileleriyle beraber sağlık taramasından geçirilmek ve ABD'de çalışma izni başvurusu yapmak için askeri üslere gönderildiklerini söyledi.
Sınır dışı koruması
ABD'ye şartlı insani durum statüsüyle giriş yapanlara geçici olarak sınır dışı koruması sağlanıyor ve çalışma izni başvurusunda bulunmalarına izin veriliyor. Ancak bu durum, bu kişilere göçmenlik statüsü ve kamusal imkanlar sağlanması ya da ABD vatandaşlığı yolu açılması anlamına gelmiyor.
SIV statüsüne sahip Afganlar ise ABD Mülteci Kabul Programı kapsamında ABD'ye alınan her mülteci gibi yerleşme yardımı ve diğer imkanlardan yararlanabiliyor. Bu destek süreci, mültecinin ABD'ye giriş yapmasından sonra yaklaşık 8 ay sürüyor.
SIV statüsü sahiplerine ABD'de ikamet etme ve çalışma hakkı tanıyan yeşilkart ve sonrasında ABD vatandaşlığı yolu da açılıyor. Bu süreç, 5 yıldan uzun sürebiliyor.
ABD İç Güvenlik Bakanlığı, Müttefikleri Karşılama Operasyonu kapsamında ABD'ye gelenlerin "İç Güvenlik Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı, Savunma Bakanlığı ve Federal Soruşturma Dairesi'nden (FBI) istihbarat, polis ve terörle mücadele yetkililerinin yaptığı biyometrik ve biyografik taramadan" geçirildiğini açıkladı.
ABD'ye yerleşenlere sağlanan olanaklar
ABD Dışişleri Bakanlığı'ndan bir sözcü, Amerika'nın Sesi'ne gönderdiği elektronik posta iletisinde, ABD İç Güvenlik Bakanlığı tarafından özel göçmenlik statüsü verilen kişilerin ve ailelerinin ABD'ye yerleşme süreçlerinde bazı yardımlardan faydalanacaklarını kaydetti.
ABD'ye şartlı olarak alınanlarsa Afgan Yerleştirme ve Yardım Programı'na katkı sağlayan yerel daireler aracılığıyla yerleşim yardımı alacak.
Bakanlık yetkilisi, "Kişiler, bu program aracılığıyla ABD genelinde farklı bölgelere yerleştirilecek ve hayatlarını yeniden inşa etmeye başlayacaklar. Hükümet daireleri; bakınma, çocukları okula kaydetme, gıda, giysi ve mobilya gibi temel ihtiyaçları karşılamaları için bu kişilere yeni yerleştikleri yerlerde ilk 30 ile 90 gün içinde yardım sağlayacak" ifadelerini kullandı.
Yetkili, tek sefere mahsus 2 bin 275 dolarlık ödemenin yerel mülteci yerleştirme dairelerine verileceğini, bu miktarın bin 225 dolarının barınma ve diğer ihtiyaçları karşılamak için kullanılacağını söyledi.
"Mültecilere ve SIV statüsü sahiplerine verilen Medicaid gibi sağlık erişim imkanının ya da sosyal yardımların geçici insani statü sahibi kişilere de sağlanması için Kongre'yle işbirliği içindeyiz" diyen yetkili, "Bu nüfusun ihtiyaçlarını karşılamada özel sektörden gelecek destek kritik önem taşıyor" şeklinde konuştu.
Teksas'taki Katolik Hayır Kurumları, Michigan'daki Müslüman Kadın Kaynakları Merkezi ve Georgia'daki Yeni Amerikan Yolu gibi kar amacı gütmeyen kuruluşlar, ABD genelinde Afgan mültecilerin yerleşmesine yardımcı olan kuruluşlardan yalnızca birkaçı.
Afganistan'da ya da ABD'de tahliye olanlara yardım edenler, ABD Kongresi'ni Afganlar'a yeşilkart yolu açacak mülteci yerleştirme planına tam erişim sağlamaya çağırıyor.
Uluslararası Mülteci Yardım Projesi'nden hukukçu Adam Bates, "Bu kişiler yeni bir ülkede yeni bir hayata başlamaya çalışıyor. İhtiyaçları olan son şey, kendilerine şefkat göstermeyen bir göçmenlik sistemi tarafından bir kez daha travmaya uğratılmak. Bu kişilerin Afganistan'a geri gönderilmesi kabul edilemez" dedi.
Sığınma da bir olasılık
Göçmenlik avukatları, Kongre'nin harekete geçmemesi durumunda bir sonraki seçeneğin ABD'de sığınma başvurusu yapmak olabileceği görüşünde.
ABD yasaları, kendi memleketlerinde zulümle karşı karşıya kalanlara sığınma hakkı tanıyor. Ancak süreç, yıllarca sürebiliyor ve sığınma başvurusunda bulunanlar, 1 milyon 300 bin benzer başvurunun hala işlemden geçirilmeyi beklediği göçmenlik mahkemeleriyle karşı karşıya kalabiliyor.
Sığınma arayışında olanlar, ABD'ye ayak bastıktan sonra bir yıl içinde sığınma başvurusu yapmak zorunda. Bu kişilerin her şeyden önce göçmenlik mahkemesi yargıcına, memleketlerine dönmeleri durumunda başlarına kötü şeyler gelebileceği şekinde "inandırıcı bir korku içinde" olduklarını kanıtlamaları gerekiyor.
