Dünyanın en büyük ekonomilerinin dışişleri bakanları bu hafta Endonezya'da bir araya gelerek Rusya'nın Ukrayna işgali ve savaşın küresel enerji ve gıda güvenliği üzerindeki etkilerini ele almaya hazırlanıyor. Ancak görüşmeler birlik sağlamak yerine Ukrayna çatışması konusunda var olan ayrılıkları daha da derinleştirebilir.
ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ve Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi Endonezya'nın tatil beldesi Bali’de, Kasım ayında aynı yerde yapılacak G20 liderler zirvesine zemin hazırlayacak olan toplantıya katılacak.
Ocak ayından bu yana aynı şehirde bile bulunmayan Blinken ve Lavrov aynı odada ilk kez biraraya gelmiş olacaklar. İkilinin zirve dışında görüşeceklerine dair bir işaret yok ancak Lavrov'la bire bir görüşme olmasa bile Blinken kendisini bazı zor tartışmaların içinde bulabilir.
Dışişleri Bakanlığı dün yaptığı açıklamada, Blinken'ın Wang ile ayrı görüşme yapacağını duyurdu. Bu görüşme, zaten son derece gergin olan ABD-Çin ilişkilerinin Pekin'in Moskova ile kurduğu dostane ilişkiler nedeniyle daha da kötüleştiği bir döneme rastlıyor.
NATO müttefikleri ve benzer düşünen diğer ortaklarla liderler düzeyinde yapılan son toplantıların aksine, Blinken kendisini, ABD'nin Ukrayna politikalarına temkinli yaklaşan ve bunun kendileri üzerindeki etkisinden endişe duyan ülkelerin diplomatları arasında bulacak.
Amerikalı yetkililer Wang'ın yanısıra Blinken'ın Bali'de Rus işgali konusunda Batı ile aynı fikirde olmayan ülkelerden, özellikle de Hindistan'dan yetkililerle ikili görüşmeler yapacağını söylüyor. ABD ve Avrupa Moskova'nın gelir akışını kesmeye çalışsa da, Hindistan Rus petrolü alımını arttırmıştı.
Blinken'ın Bali'de Wang ile görüşeceğini açıklayan Dışişleri Bakanlığı, ABD'nin Şubat ayındaki Ukrayna işgalinden bu yana uzak durduğu Lavrov ile görüşme olasılığı hakkındaysa fazla yorum yapmıyor.
Bakanlık şimdilik, Amerikalı yetkililerin Ukrayna işgali öncesinde, sırasında ve sonrasında ciddiyetsizlikle suçladığı Lavrov ile Blinken arasında resmi bir görüşme olmayacağını söylüyor.
Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price, "Ruslar’ın diplomasi konusunda ciddi olduklarını görmek isteriz. Henüz bunu göremedik. Ruslar’ın bize onlarla, Dışişleri Bakanı Lavrov ile ikili görüşme yapmak için bir neden vermesini isterdik ama Moskova'dan gelen tek şey Ukrayna halkına ve ülkesine karşı daha fazla vahşet ve saldırganlık oldu" dedi.
Biden yönetimi, savaş devam ettiği sürece Moskova ile ilişkilerin her zamanki gibi işleyemeyeceğini savunuyor. Ancak ne Price ne de diğer Amerikalı yetkililer Blinken-Lavrov görüşmesinin Ocak ayında Cenevre'de gerçekleşmesinden bu yana ilk kez Bali'de gerçekleşme ihtimalini göz ardı edebilir. Price, G-20'nin "koreografisi" olarak adlandırdığı planlama hakkında konuşmayı reddetti.
Son dönemdeki neredeyse tüm uluslararası diplomatik toplantılar gibi Bali toplantısı da Ukrayna'nın gölgesinde kalacak. Ancak geçen hafta Avrupa'da düzenlenen G7 ve NATO zirvelerinin aksine G20'nin farklı bir tonu olacak.
Çin ve aralarında Hindistan, Güney Afrika ve Brezilya'nın da bulunduğu diğer pek çok katılımcı, ABD ve Avrupa'nın Rusya'nın işgaline karşı tek cephe yürüttüğü muhalefete imza atmakta direndi. Bazıları, ABD ve müttefiklerinin İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana hüküm süren uluslararası kurallara dayalı düzene saldırı olarak gördükleri çatışmanın kınanmasına katılmaları için Batı'nın yaptığı ricaları açıkça reddetti.
Dolayısıyla, Ukrayna'daki çatışmanın gıda ve enerji üzerindeki etkilerini azaltma çabaları konusunda, özellikle de Çin ve Rusya'nın da katılımıyla, bir G-20 uzlaşması sağlamakta güçlük çekilebilir. Ancak Amerikalı yetkililere göre bu durum, ABD'yi çaba göstermekten alıkoymayacak.
ABD G20'nin, ağırlıklı olarak Ortadoğu, Afrika ve Asya'ya ihraç edilmek üzere yaklaşık 20 milyon ton Ukrayna tahılının serbest bırakılması için BM destekli bir girişimin arkasında durduğunu görmek istiyor.
Ekonomik ve Ticari İşlerden sorumlu Dışişleri Bakan Yardımcısı Ramin Toloui, "G20'nin Rusya'yı sorumlu tutmasını ve BM girişimini desteklemesini istiyoruz" dedi.
Aralarında G20'ye ev sahipliği yapan Endonezya'nın da bulunduğu çeşitli ülkeler, Rusya'nın Karadeniz'deki ablukasını hafifleterek tahılın küresel pazara girmesine izin vermesi için bastırırken, Moskova ve Pekin’i karşılarına almaktan çekiniyorlar.
Bu görüş ayrılığı, Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin'in katılıp katılmayacağına dair soru işaretleri arasında Kasım ayındaki G20 zirvesi öncesinde, potansiyel olarak çekişmeli bir hazırlık toplantısına zemin hazırlamış durumda.
ABD, Putin'in katılması gerektiğine inanmadığını açıkça ifade etti ancak Rus liderin katılması halinde Endonezya'yı Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski'yi davet etmeye çağırdı.
Çin'le görüşmelerde ilerleme beklenmiyor
Bu arada ABD ve Çin, ticaretten insan haklarına, Tayvan'dan Güney Çin Denizi'ndeki anlaşmazlıklara kadar pek çok konuda ayrı ayrı ciddi anlaşmazlıklar yaşıyor.
Blinken-Wang görüşmesi, Çin'in Washington'daki ticaret elçisinin ABD Maliye Bakanı Janet Yellen’a, ABD'nin Çin ithalatına uyguladığı gümrük vergilerine ilişkin endişelerini aktarmasının ardından açıklandı. Her iki taraf da bu konuda ilerleme kaydedildiğine dair herhangi bir işaret vermedi ve Amerikalı yetkililer kısa vadede herhangi bir ilerleme şansına sıcak bakmıyor.
Amerikalı yetkililer Blinken'ın Wang ile görüşmesinde, bunun yerine iletişim hatlarını açık tutmak ve giderek karmaşıklaşan ve patlama potansiyeli taşıyan konularda dünyanın en büyük iki ekonomisine rehberlik edecek kılavuzlar oluşturmak için baskı yapacağını söyledi.
ABD Dışişleri Bakanlığı Doğu Asya ve Pasifik İşleri Müsteşar Yardımcısı Daniel Kritenbrink, "Çinli muhataplarımızla, özellikle de üst düzeydekilerle açık iletişim hatlarına sahip olmamız, istemeden de olsa çatışmaya ve karşı karşıya gelmeye yol açabilecek herhangi bir yanlış hesabı önlememizi sağlamak açısından kesinlikle kritik önem taşıyor" dedi.
Blinken Bali'den Tayland'ın başkenti Bangkok'a geçerek, geçen yılın sonlarında COVID-19 nedeniyle iptal etmek zorunda kaldığı gezisini telafi edecek. ABD Dışişleri Bakanı, Taylandlı yetkililerin yanısıra 2021 Şubat ayında sivil hükümetin darbeyle devrilmesinden bu yana Myanmar'da devam eden siyasi şiddet ve baskıdan kaçan mültecilerle de biraraya gelecek.
