ABD Başkanı Joe Biden'ın seçim yarışından çekilmesi ve Demokrat Parti'nin desteğini ve fonlarını hızla toplayan Başkan Yardımcısı Kamala Harris'i desteklemesinin ardından Amerika'daki en büyük siyasi soru, Harris’in yardımcısı olarak oy pusulasında kimin adının yer alacağı oldu.
Söz konusu seçim, Harris'in 5 Kasım’daki başkanlık seçimlerinde Cumhuriyetçi Partili Donald Trump ve J.D. Vance'e karşı Demokratlar’ın galip gelmesi halinde Harris'in bırakacağı rolü üstlenecek olan kişiyle ilgili.
Basında çıkan haberlere göre eski ABD Adalet Bakanı Eric Holder ve sahibi olduğu hukuk firması, Harris'in olası başkan yardımcısı adaylarını inceliyor.
Wall Street Journal gazetesinin haberine göre Harris kampanyası beş Demokrat validen ve bir senatörden özgeçmişlerine ilişkin belgeleri ibraz etmelesini talep etti. Bu valiler Kuzey Carolina'dan Roy Cooper, Pennsylvania'dan Josh Shapiro, Michigan'dan Gretchen Whitmer, Minnesota'dan Tim Walz ve Illinois'den J.B. Pritzker. Listedeki senatör ise Demokrat Parti Arizona Senatörü Mark Kelly.
Brookings Enstitüsü'nde kıdemli araştırmacı William Galston, VOA'ya verdiği demeçte, Harris’in, incelemeyi geçenlerle “muhtemelen Harris bire bir görüşeceğini ve ardından muhtemelen Demokrat Parti ulusal kurultayından önceki hafta içinde bir seçim yapacağını” söyledi.
Galston, “Sürecin hızlandırılması, bazı unsurların gözden kaçacağı tehlikesini beraberinde getirir. Daha yavaş bir sürecin önleyebileceği hatalar yapılabilir. Ama Harris’in başka seçeneği yok. Bu işi hızlı ve doğru bir şekilde yapmak zorunda” dedi.
Denge arayışı
St. Louis Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nden hukuk profesörü ve ABD başkan yardımcıları uzmanı Joel K. Goldstein'a göre, siyah bir baba ve Hindistan'dan göç etmiş bir annenin kızı olan Harris'in yardımcısı olarak olarak beyaz bir erkeği seçmesi olasılığı yüksek.
Coğrafi denge de bir başka etken. Memleketi Demokratlar’ın çoğunlukta olduğu California olan Harris, büyük olasılıkla partisinin seçimin başabaş gittiği kritik eyaletlerden birinde, yani Pennsylvania'dan Michigan'a ve güneydeki Georgia eyaletine kadar uzanan bölgede, şansını arttırabilecek bir isim istiyor.
California'dan Demokrat Parti Ulusal Komite delegesi ve İlerleme için Tayvanlı Amerikalılar grubunun eş başkanı Jay Chen, “Orta Batı'dan ya da hatta Güney'den biri iyi bir seçim olur” dedi.
“Andy Beshear, Kentucky'den bir vali. Bence iyi bir seçim olacaktır. Denge sağladığımızdan emin olmak istiyoruz çünkü California'dan biri (Harris) var” diyen Chen, “Bence Güney'de, Doğu Yakası'ndaki Ortabatı'da yaşayan insanların bu yönetim tarafından göz ardı edileceklerini hissetmemelerini sağlamalıyız ve bu da denge için mükemmel bir fırsat” şeklinde konuştu.
Goldstein'a göre, tarihsel olarak coğrafi denge “oy pusulasında görülen belki de en yaygın denge türü.” Günümüzde “coğrafi denge diğer bazı unsurlar kadar önemli bir kriter değil.”
Demokrat Partili Pennsylvania ve Michigan valileri Pazartesi günü Harris'i destekledi. Bu da Shapiro ya da Whitmer'ın, partinin gelecek ay yapılacak ulusal aday belirleme kurultayı öncesinde delege toplamak için Harris’in karşısına çıkacakları yönündeki spekülasyonları boşa çıkardı. Aynı zamanda bu iki ismin otomatik olarak başkan yardımcısı adayı olarak değerlendirileceği de ortaya çıktı.
Pennsylvania’nın kilit rolü
Her iki parti için de kazanılması gereken bir eyalet olan Pennsylvania, bir ABD başkanlık seçiminde zafer eşiğine ulaşmak için gereken 270 Seçiciler Kurulu (Electoral College) oyunun 19'unu, yani seçimin başabaş geçeceği eyaletlerin en çoğunu sunuyor.
CNN muhabiri John King, Pennsylvania Valisi Josh Shapiro hakkında canlı yayında yaptığı bir konuşmada Shapiro’nun başkan yardımcılığı için aday olduğunu söyledi, ancak “Kendisi bir Yahudi. Onu aday göstermenin bazı riskleri olabilir” dedi.
Sosyal medyadaki yorumcular, Harris'in İsrail'in güçlü bir destekçisi olan Shapiro'yu seçmekte tereddüt edebileceğini çünkü Shapiro'nun, Başkan Biden’ın İsrail'in Hamas'a karşı savaşına verdiği destek nedeniyle Arap kökenli Amerikalı seçmenlerin ön seçimlerde tepki gösterdiği Michigan'daki şansını tehlikeye atabileceğini kaydediyor.
İsrail'i destekleyen avukatlardan oluşan küresel bir ağ olan Uluslararası Hukuk Forumu'nun CEO'su Arsen Ostrovsky Pazar günü X'te yaptığı paylaşımda, “Kamala Harris'in başkan yardımcısı olarak Shapiro'yu seçmesinin ‘eksilerinden’ birinin Yahudi olması ve bunun alabileceği tepki, Amerikan siyasetinin durumu ve belki de özellikle ilerici çevreler hakkında çok şey söylüyor” dedi.
Harris'in eşi Douglas Emhoff da Yahudi.
ABD'de daha önce hiç Yahudi bir başkan ya da başkan yardımcısı olmadı. Demokrat Partili Al Gore 2000 yılında Cumhuriyetçi Partili George W. Bush ve Dick Cheney'e karşı kaybettiği seçimlerde yardımcısı olarak Yahudi bir ABD senatörü olan Joe Lieberman'ı seçmişti.
Yahudiler Amerikan nüfusunun yüzde 3'ünden azını oluşturmalarına rağmen akademide, iş dünyasında, hukukta, ABD Kongresi'nde ve popüler kültürde büyük bir role sahip. Yahudiler de diğer azınlıklar gibi geleneksel olarak kurumsal ayrımcılığa maruz kalıyor. Antisemitizm ise son yıllarda hem aşırı solda hem de aşırı sağda yeniden arttı.
Illinois Valisi J.B. Pritzker da Yahudi. Hyatt Otelleri’nin milyarder varisi olan Pritzker, 19 Seçiciler Kurulu oyuna sahip olan ve Demokrat olarak kabul edilen bir eyaleti yönetiyor.
Pritzker Salı günü MSNBC'ye verdiği demeçte, Harris'in kampanyasından özgeçmişine ilişkin belge ibraz etmesi talebi aldığını reddetti. Kendisine Harris'le birlikte aday olmayı düşünüp düşünmediği sorulduğunda ise doğrudan bir yanıt vermekten kaçındı.
Pritzker, “Illinois eyaletinin valisi olmayı seviyorum ve Demokratlar’ın kazanması için sıkı bir mücadele veriyorum” diye yanıt verdi.
Olası bir ilk
15 Seçiciler Kurulu oyuna sahip Michigan eyaleti valisi Gretchen Whitmer’ın adının oy pusulasında Harris'le yan yana olması, hem başkan hem de başkan yardımcılığı açısından kadın adaylar için daha önce görülmemiş bir bileşim sunabilir. Ancak Whitmer Pazartesi günü bu tür spekülasyonları azaltan bir açıklama yaptı.
Pazartesi günü yerel televizyon kanalı WLNS TV'den bir muhabirin Whitmer'a Harris'e katılma teklifini kabul edip etmeyeceğini sorması üzerine Whitmer “Hayır, hiçbir yere gitmeyi planlamıyorum. Michigan'dan ayrılmıyorum” dedi.
Harris'in kampanyasının başka bir kadını başkan yardımcısı olarak düşünmediği biliniyor.
Öte yandan Cumhuriyetçiler de daha önce bir kadını başkan yardımcısı adayı olarak göstermişlerdi. Alaska Valisi Sarah Palin, Demokrat Barack Obama'nın ülkenin ilk siyah başkanı olarak seçildiği 2008 seçimlerinde Senatör John McCain tarafından yardımcı olarak seçildi.
Demokratlar aynı zamanda bir kadını başkan adayı gösteren tek büyük parti. Dışişleri Bakanı ve eski Başkan Bill Clinton'ın eşi olan Hillary Clinton 2016'da en fazla sayıda oyu toplamış, ancak Trump Seçiciler Kurulu’nda en çok oyu alarak başkan seçilmişti.
Demokrat Partili Kuzey Carolina Valisi Roy Cooper, Trump'ın Kuzey Carolina’yı iki kez kazanmasına rağmen hem 2016 hem de 2020'de tekrar seçildi. Görev süresi dolan Cooper, 16 Seçiciler Kurulu oyuna sahip olan Kuzey Carolina’da yeniden seçilemiyor.
Cooper'a Pazartesi günü MSNBC'de katıldığı bir programda Harris tarafından teklif edilmesi halinde başkan yardımcısı adaylığını düşünüp düşünmeyeceği defalarca soruldu.
“İnsanların benim hakkımda konuşması hoşuma gidiyor” diyen Cooper, “Ama bence şu anda odak noktasının bu hafta Harris olması gerekiyor” şeklinde konuştu.
Bir de sekiz Seçiciler Kurulu oyuna sahip Kentucky eyaletinin valisi Andy Beshear var. Kentucky uzun yıllardır başkanlık yarışlarında Cumhuriyetçi adayların kazandığı bir eyalet. En son 1996 yılındaki başkanlık yarışında Demokrat Partili Bill Clinton, o dönemde Senato Çoğunluk Lideri olan Cumhuriyetçi Parti başkan adayı Bob Dole'u mağlup etmişti.
Kimileri siyasetten gelmeyen bir isim öneriyor
Arizona Senatörü Mark Kelly, Harris’in yardımcı olarak değerlendirdiği isimler arasında vali olmayan tek kişi. Arizona, 11 seçmen oyuna sahip bir Güneybatı eyaleti. Eski bir donanma savaş pilotu ve emekli astronot olan Kelly, 2012 yılında bir suikast girişiminin neden olduğu ağır beyin hasarı nedeniyle istifa eden Demokrat Partili eski Temsilciler Meclisi Üyesi Gabby Giffords ile evli.
Harris'in, Trump'ın başkomutan olarak başkanlık koltuğuna geri dönmesinden endişe duyan muhafazakar eğilimli bağımsız seçmenler nezdinde şansını arttırmak için alışılmışın dışında düşünmesi ve emekli bir general gibi siyasetçi olmayan birini seçmesi gerektiği yönünde öneriler de var.
Amerikan başkan yardımcılığı rolünün geçirdiği evrim hakkında iki kitabın yazarı olan hukuk profesörü Joel K. Goldstein, bunun gerçekleşmesini beklemiyor.
Goldstein, “1940'tan bu yana ilk kez başkan yardımcısı olarak seçilen herkes ya mevcut ya da eski bir ABD senatörü, valisi, Temsilciler Meclisi üyesi ya da üst düzey federal yöneticilik yapmış bir kişi oldu. Dolayısıyla, seçimin ordudan gelen biri olması şaşırtıcı olur” diyor.
Goldstein VOA'ya verdiği demeçte, bugünlerde başkan yardımcısı adayının seçiminde göz önünde bulundurulan başlıca hususun, “en azından adaylığı destekleyebilecek kişilerin gözünde başkan olabilecek kalibrede olup olmadıkları ya da Başkan Yardımcısı Harris'in son üç buçuk yıldır üstlendiği türden görevleri üstlenebilecek itibar ve yeteneğe sahip olup olmadıkları” olduğunu söyledi.
Stella Hsu ve Kim Lewis bu habere katkıda bulundu.
Forum