Gazetecileri Koruma Komitesi (CPJ) tarafından Çarşamba günü açıklanan verilere göre, 2024 yılı en fazla sayıda gazetecinin hayatını kaybettiği yıl oldu. İsrail-Hamas savaşı bir önceki yıl olduğu gibi 2024’te de gazeteci ölümlerinin çoğuna neden oldu.
CPJ’ye göre, 2024 yılında dünya genelinde 124 gazeteci öldürüldü. Bu rakam, basın özgürlüğü grubunun 1992'de kayıt tutmaya başlamasından bu yana medya çalışanları için kayıtlara geçen en ölümcül yıla işaret ediyor.
Gazze'de öldürülen 82 gazeteciden sonra en çok gazeteci ölümünün kaydedildiği ülkeler altışar vakayla Sudan ve Pakistan, beş vakayla da Meksika oldu.
CPJ CEO'su Jodie Ginsberg, VOA'ya verdiği demeçte, rekor düzeydeki ölümlerle ilgili olarak “Bu, gazeteciler için küresel çapta artan bir kırılganlığın göstergesi” dedi.
CPJ, bir gazetecinin işiyle bağlantılı olarak öldürülmüş olabileceğine inanmak için makul gerekçeleri varsa o gazetecinin öldürülmesini veri tabanına kaydediyor. Grubun araştırmacıları, gazetecilik mesleğinin ölümde bir etken olup olmadığını bağımsız olarak doğrulamak için dikkate aldıkları başka durumlar da bulunuyor.
Ginsberg, insanların gazeteci cinayetlerini önemsemesi gerektiğini çünkü “bir gazeteciyi öldürmenin sansürün en uç biçimi olduğunu” söyledi.
“Başkalarının bizden gizlemek istediği bilgileri sağlayanlar ve araştıranlar gazetecilerdir” diyen Ginsberg, örnek olarak hükümetlerin yolsuzluklarını ve yanlış uygulamalarını gösterdi.
Medya güvenliği
CPJ'nin araştırmasında geçen yıl 82'si Gazze'de ve üçü Lübnan'da olmak üzere 85 ölümden İsrail'in sorumlu olduğu belirtildi.
CPJ'ye göre İsrail-Hamas savaşı gazeteciler için kayıtlara geçen en ölümcül çatışma oldu. Salı günü itibariyle, 7 Ekim 2023'te Hamas'ın İsrail'e yönelik terör saldırısı ve İsrail'in karşı saldırısından bu yana en az 169 medya çalışanı öldürüldü. Öldürülen gazetecilerin neredeyse tamamı Filistinliydi.
Gazze'deki savaş, Hamas'ın Ekim 2023'te İsrail'e düzenlediği ve 1200 kişinin ölümüne, 250 rehinenin yakalanmasına neden olan şok edici terör saldırısıyla tetiklenmişti. Bölgenin sivil ve savaşçı ayrımı yapmayan sağlık yetkililerine göre, İsrail'in karşı saldırısı Gazze'de 47 binden fazla kişinin ölümüne ve 100 binden fazla kişinin yaralanmasına neden oldu. İsrail ordusu ise 17 binden fazla militanı öldürdüğünü söylüyor. Gazze'de 19 Ocak'tan bu yana rehine ve tutuklu takasına izin veren kırılgan bir ateşkes anlaşması yürürlükte.
Gözlemciler İsrail'in bazı durumlarda gazetecileri kasıtlı olarak hedef aldığını söylerken Birleşmiş Milletler, medya için kısıtlayıcı ve güvensiz bir çalışma ortamı bulunduğunu, gazetecilerin ve basın özgürlüğünün “korunması” gerektiğini vurguluyor.
İsrail Dışişleri Bakanlığı ve ordusu, VOA'nın yorum talep eden e-postalarına yanıt vermedi, ancak İsrail daha önce gazetecileri öldürdüğünü reddetmişti.
Aralık ayında bir sözcü, gazetecilerin öldürülmelerine ilişkin izleme kuruluşlarının verilerini reddetti.
Sözcü David Mercer bir basın brifinginde, “Bu rakamları kabul etmiyoruz. Doğru olduklarına inanmıyoruz” dedi. Mercer, İsrail'in “Gazze'deki gazetecilerin çoğunun Hamas'ın himayesi altında faaliyet gösterdiğine” inandığını kaydetti.
Gazze'de gazeteci ölümlerinin bu kadar yüksek olmasının ardından Gazze'nin yeniden inşasına başlanırken iktidarda olacak kişilerin nasıl hesap vereceği sorgulanıyor.
Ginsberg, “Herhangi bir ülkede gazetecilere yönelik saldırıların uzun vadeli yansımaları olabilir ve kesinlikle Gazze'deki basın mensuplarının yok edilmesi, iktidardakilerden hesap soracak çok daha az gazeteciye sahip olmamız anlamına gelecektir” dedi.
Küresel eğilimler
CPJ, İsrail-Hamas savaşı dışında 16 ülkede 39 gazetecinin daha öldürüldüğünü belgeledi. Gözlemcilerin uzun zamandır medyaya yönelik şiddeti belgelediği ülkelerde gazeteci cinayetleri ciddi etki yaratabilir.
Meksika ve Pakistan'da muhabirler, meslektaşları öldürüldükten sonra organize suç gibi hassas konularda haber yapmaktan nasıl çekindiklerini uzun zamandır anlatıyorlar.
Pakistanlı gazeteci Munize Cihangir, geçen yıl VOA'ya “Pakistan gerçekten mayın tarlası gibi. Girilmesi yasak bölgelerin ne olduğunu bilmiyorsunuz. Bir yere adımınızı attığınızda neyin patlayacağını, başınıza ne geleceğini bilmiyorsunuz. Sadece bir yolunu bulmanız gerekiyor” dedi.
CPJ, Pakistan'da altı gazeteci cinayetini belgeledi. Farklı kriterler kullanan yerel medya grupları ise bu sayının 12 civarında olduğunu belirtiyor.
Güvenlik sorunları Sudan, Pakistan, Haiti ve Meksika da dahil olmak üzere gazetecilerin öldürüldüğü ülkeleri birbirine bağlayan ortak bir faktör.
Haiti'de öldürülen iki gazeteciden biri olan Marckendy Natoux, VOA'nın Creole Servisi için pazarlama çalışmaları yapıyordu.
CPJ'ye göre, 2024 verilerindeki bir diğer eğilim de kadrolu muhabirlerin sahip olduğu kaynaklara ve güvenlik desteğine genellikle sahip olmayan serbest gazetecilerin savunmasızlığı.
En az 43'ü, toplam ölüm sayısının üçte birinden fazlası serbest çalışanlardan oluşuyor. Yine bunların çoğu, yani 31 gazeteci Gazze'de çalışıyordu.
Ginsberg, “Bu serbest çalışanlara herhangi bir personele verilen eğitim ve güvenlik desteğinin aynısının verilmesi kritik önem taşıyor” dedi.
CPJ ise tedavi, tıbbi ve hukuki masraflar ya da güvenlik nedeniyle yer değiştirme için kullanılan acil mali yardımlar yoluyla serbest gazetecilere dünya çapında yardım etmeye çalışıyor. Rory Peck Trust gibi diğer gruplar da serbest gazetecilere güvenlik eğitimi veriyor.
Bunların içeriği ülkeden ülkeye değişiyor ancak Ginsberg, yerleşik cezasızlık ya da adalet eksikliğinin bazı ülkelerin neden daha tehlikeli olduğunu açıklayan bir başka ana hat olduğunu söylüyor.
CPJ'ye göre Haiti, İsrail, Irak, Suriye, Meksika, Myanmar ve Pakistan da gazeteci cinayetlerinde cezasızlık açısından dünyanın en kötü ülkeleri arasında yer alıyor.
Forum