ABD, Pazartesi günü BM Genel Kurulu'nda Rusya'nın tutumunu doğrudan değinmeden savaşı bitirme çağrısı yapan karar tasarısını geçiremedi. Tasarı, Avrupa ülkelerinin girişimiyle üzerinde değişiklik yapıldıktan sonra kabul edildi. Genel Kurul, Rusya'nın Ukrayna'dan hemen çekilmesini isteyen, “kapsamlı, adil ve kalıcı bir barışı” savunan, Avrupa tarafından desteklenen Ukrayna tasarısını da onayladı.
BM oylamalarında Ukrayna’ya destekte düşüş
Birleşmiş Milletler kararları bağlayıcı olmasa da, Ukrayna'nın sunduğu karar tasarısının 93 oyla kabul edilmesine karşın 18 ülkenin karşı çıkması ve 65 ülkenin çekimser kalması, Ukrayna'ya verilen desteğin önceki dönemlere kıyasla zayıfladığını ortaya koyuyor. Daha önce 140 ülkenin Rusya'nın işgalini kınadığı oylamalarla karşılaştırıldığında, destekte belirgin bir düşüş görülüyor. ABD de Ukrayna’nın tasarısına karşı oy kullandı.
Görüşmeler gizli olduğu için isimlerini vermeyen bir ABD'li yetkili ve Avrupalı bir diplomata göre, ABD, Ukraynalılar’a kendi önerisi lehine karar tasarısını geri çekmeleri için baskı yaptı. Ukraynalılar bu talebi reddetti. Bunun üzerine BM Genel Kurulu, ABD’nin önerisine, Avrupa ülkelerinin girişimiyle, Rusya’nın BM Tüzüğü’nü ihlal ederek Ukrayna’yı işgal ettiğini açıkça belirten bir ifade ekledi.
ABD'nin değiştirilmiş karar tasarısı, BM Genel Kurulu’nda yapılan oylamada 93 lehte, 8 aleyhte ve 73 çekimse oyla sonuçlandı. Ukrayna “evet” oyu verirken, ABD çekimser kaldı, Rusya ise “hayır” dedi.
ABD’den önceki BM kararlarının savaşı durdurmadığı vurgusu
Ukrayna Dışişleri Bakan Yardımcısı Mariana Betsa, Rusya’nın işgalinin ardından ülkelerinin “doğal meşru müdafaa hakkını” kullandığını belirtti. Betsa, bu durumun, BM Tüzüğü’nün ulusların egemenliğine ve toprak bütünlüğüne saygı gösterme ilkesini ihlal ettiğini vurguladı. Mariana Betsa, “Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin üçüncü yılında, tüm ulusları bu yıkıma karşı durmaya, BM Tüzüğü’nü, insanlığı, adil ve kalıcı barışı savunan bir güç olmaya davet ediyoruz” diye ekledi.
ABD’nin BM Daimi Temsilci Yardımcısı Dorothy Shea ise Rusya’yı kınayan ve askerlerinin çekilmesini talep eden önceki BM kararlarının savaşı durduramadığını ifade etti. Shea, “Savaş çok uzun süredir devam ediyor ve Ukrayna, Rusya ile ötesindeki halklar için ağır bir bedel ödetiyor. İhtiyacımız olan, tüm BM üyelerinin savaşı kalıcı olarak sona erdirmeye yönelik bir kararlılık göstermesidir” dedi.
ABD, karar tasarısının daha etkili olan BM Güvenlik Konseyi’nde de oylanmasını talep etti. Bu ay konsey başkanlığını yürüten Çin, oylamayı Pazartesi öğleden sonraya erteledi. Uluslararası barış ve güvenliği sağlama görevi olan 15 üyeli Güvenlik Konseyi, Rusya’nın veto yetkisi nedeniyle işlevsiz kalınca, BM Genel Kurulu Ukrayna meselesinde öne çıkan organ haline geldi.
Ukrayna karar tasarısı neleri içeriyor?
Genel Kurul’da veto hakkı bulunmuyor. Avrupa Birliği’nin 27 üyesinin de destek verdiği Ukrayna karar tasarısının kabul edilmesi neredeyse kesin görünüyordu. Rus güçlerinin 24 Şubat 2022’de sınırı geçmesinden bu yana Genel Kurul, Moskova’nın işgalini kınayan ve Rus birliklerinin hemen çekilmesini isteyen altıdan fazla kararı onayladı.
Avrupalı bir diplomata göre, rakip karar tasarılarının oylamaları yoğun lobi ve pazarlıklara sahne oluyor. Bu oylamalar, Ukrayna’ya verilen desteğin azalıp azalmadığını anlamak için dikkatle takip ediliyordu.
ABD’nin kısa karar tasarısının ilk hali, “Rusya-Ukrayna çatışmasında yaşanan trajik can kayıplarını” tanıyor ve çatışmanın bir an önce bitmesini, Ukrayna ile Rusya arasında kalıcı barış sağlanmasını talep ediyor ancak Moskova’nın işgaline değinmiyordu. Rusya’nın BM Daimi Temsilcisi Vassily Nebenzia geçen hafta bu tasarıyı “iyi bir hamle” olarak nitelendirdi.
Ukrayna’nın karar tasarısı ise “Rusya Federasyonu’nun Ukrayna’yı geniş çaplı işgaline” vurgu yapıyor ve önceki Genel Kurul kararlarının uygulanmasını hatırlatıyor. Tasarı, Rusya’nın “tüm askeri güçlerini Ukrayna’nın uluslararası tanınmış sınırları içindeki topraklarından derhal, tamamen ve koşulsuz olarak çekmesini” talep ediyor.
Tasarıda, Kuzey Kore birliklerinin Rus güçleriyle birlikte savaşmasının “çatışmanın daha da büyümesi konusunda ciddi kaygılara neden olduğu” belirtiliyor. Karar tasarısı, Genel Kurul’un Ukrayna’nın egemenliğine desteğini ve “güç kullanımı ya da tehdidiyle elde edilen hiçbir toprak kazanımının yasal sayılmayacağını” bir kez daha vurguluyor.
Ayrıca, “gerilimin azaltılması, düşmanlıkların hemen durdurulması ve Ukrayna’ya karşı savaşın barışçıl yolla çözülmesi” çağrısı yapılarak, savaşın bu yıl içinde acilen bitirilmesi gerektiği tekrarlanıyor.
Forum